ப்³ருஹதா³ரண்யகோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
சதுர்தோ²(அ)த்⁴யாய:சதுர்த²ம் ப்³ராஹ்மணம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (ப்³ருஹதா³ரண்யக)
 
ததே³தத்³ருசாப்⁴யுக்தம் । ஏஷ நித்யோ மஹிமா ப்³ராஹ்மணஸ்ய ந வர்த⁴தே கர்மணா நோ கநீயாந் । தஸ்யைவ ஸ்யாத்பத³வித்தம் விதி³த்வா ந லிப்யதே கர்மணா பாபகேநேதி । தஸ்மாதே³வம்விச்சா²ந்தோ தா³ந்த உபரதஸ்திதிக்ஷு: ஸமாஹிதோ பூ⁴த்வாத்மந்யேவாத்மாநம் பஶ்யதி ஸர்வமாத்மாநம் பஶ்யதி நைநம் பாப்மா தரதி ஸர்வம் பாப்மாநம் தரதி நைநம் பாப்மா தபதி ஸர்வம் பாப்மாநம் தபதி விபாபோ விரஜோ(அ)விசிகித்ஸோ ப்³ராஹ்மணோ ப⁴வத்யேஷ ப்³ரஹ்மலோக: ஸம்ராடே³நம் ப்ராபிதோ(அ)ஸீதி ஹோவாச யாஜ்ஞவல்க்ய: ஸோ(அ)ஹம் ப⁴க³வதே விதே³ஹாந்த³தா³மி மாம் சாபி ஸஹ தா³ஸ்யாயேதி ॥ 23 ॥
ததே³தத்³வஸ்து ப்³ராஹ்மணேநோக்தம் ருசா மந்த்ரேண அப்⁴யுக்தம் ப்ரகாஶிதம் । ஏஷ: நேதி நேத்யாதி³லக்ஷண: நித்யோ மஹிமா ; அந்யே து மஹிமாந: கர்மக்ருதா இத்யநித்யா: ; அயம் து தத்³விலக்ஷணோ மஹிமா ஸ்வாபா⁴விகத்வாந்நித்ய: ப்³ரஹ்மவித³: ப்³ராஹ்மணஸ்ய த்யக்தஸர்வைஷணஸ்ய । குதோ(அ)ஸ்ய நித்யத்வமிதி ஹேதுமாஹ — கர்மணா ந வர்த⁴தே ஶுப⁴லக்ஷணேந க்ருதேந வ்ருத்³தி⁴லக்ஷணாம் விக்ரியாம் ந ப்ராப்நோதி ; அஶுபே⁴ந கர்மணா நோ கநீயாந் நாப்யபக்ஷயலக்ஷணாம் விக்ரியாம் ப்ராப்நோதி ; உபசயாபசயஹேதுபூ⁴தா ஏவ ஹி ஸர்வா விக்ரியா இதி ஏதாப்⁴யாம் ப்ரதிஷித்⁴யந்தே ; அத: அவிக்ரியாத்வாத் நித்ய ஏஷ மஹிமா । தஸ்மாத் தஸ்யைவ மஹிம்ந:, ஸ்யாத் ப⁴வேத் , பத³வித் — பத³ஸ்ய வேத்தா, பத்³யதே க³ம்யதே ஜ்ஞாயத இதி மஹிம்ந: ஸ்வரூபமேவ பத³ம் , தஸ்ய பத³ஸ்ய வேதி³தா । கிம் தத்பத³வேத³நேந ஸ்யாதி³த்யுச்யதே — தம் விதி³த்வா மஹிமாநம் , ந லிப்யதே ந ஸம்ப³த்⁴யதே கர்மணா பாபகேந த⁴ர்மாத⁴ர்மலக்ஷணேந, உப⁴யமபி பாபகமேவ விது³ஷ: । யஸ்மாதே³வம் அகர்மஸம்ப³ந்தீ⁴ ஏஷ ப்³ராஹ்மணஸ்ய மஹிமா நேதி நேத்யாதி³லக்ஷண:, தஸ்மாத் ஏவம்வித் ஶாந்த: பா³ஹ்யேந்த்³ரியவ்யாபாரத உபஶாந்த:, ததா² தா³ந்த: அந்த:கரணத்ருஷ்ணாதோ நிவ்ருத்த:, உபரத: ஸர்வைஷணாவிநிர்முக்த: ஸந்ந்யாஸீ, திதிக்ஷு: த்³வந்த்³வஸஹிஷ்ணு:, ஸமாஹித: இந்த்³ரியாந்த:கரணசலநரூபாத்³வ்யாவ்ருத்த்யா ஐகாக்³ர்யரூபேண ஸமாஹிதோ பூ⁴த்வா ; ததே³தது³க்தம் புரஸ்தாத் ‘பா³ல்யம் ச பாண்டி³த்யம் ச நிர்வித்³ய’ (ப்³ரு. உ. 3 । 5 । 1) இதி ; ஆத்மந்யேவ ஸ்வே கார்யகரணஸங்கா⁴தே ஆத்மாநம் ப்ரத்யக்சேதயிதாரம் பஶ்யதி । தத்ர கிம் தாவந்மாத்ரம் பரிச்சி²ந்நம் ? நேத்யுச்யதே — ஸர்வம் ஸமஸ்தம் ஆத்மாநமேவ பஶ்யதி, நாந்யத் ஆத்மவ்யதிரிக்தம் வாலாக்³ரமாத்ரமப்யஸ்தீத்யேவம் பஶ்யதி ; மநநாத் முநிர்ப⁴வதி ஜாக்³ரத்ஸ்வப்நஸுஷுப்தாக்²யம் ஸ்தா²நத்ரயம் ஹித்வா । ஏவம் பஶ்யந்தம் ப்³ராஹ்மணம் நைநம் பாப்மா புண்யபாபலக்ஷண: தரதி, ந ப்ராப்நோதி ; அயம் து ப்³ரஹ்மவித் ஸர்வம் பாப்மாநம் தரதி ஆத்மபா⁴வேநைவ வ்யாப்நோதி அதிக்ராமதி । நைநம் பாப்மா க்ருதாக்ருதலக்ஷண: தபதி இஷ்டப²லப்ரத்யவாயோத்பாத³நாப்⁴யாம் ; ஸர்வம் பாப்மாநம் அயம் தபதி ப்³ரஹ்மவித் ஸர்வாத்மத³ர்ஶநவஹ்நிநா ப⁴ஸ்மீகரோதி । ஸ ஏஷ ஏவம்வித் விபாப: விக³தத⁴ர்மாத⁴ர்ம:, விரஜ: விக³தரஜ:, ரஜ: காம:, விக³தகாம:, அவிசிகித்ஸ: சி²ந்நஸம்ஶய:, அஹமஸ்மி ஸர்வாத்மா பரம் ப்³ரஹ்மேதி நிஶ்சிதமதி: ப்³ராஹ்மணோ ப⁴வதி — அயம் து ஏவம்பூ⁴த: ஏதஸ்யாமவஸ்தா²யாம் முக்²யோ ப்³ராஹ்மண:, ப்ராகே³தஸ்மாத் ப்³ரஹ்மஸ்வரூபாவஸ்தா²நாத் கௌ³ணமஸ்ய ப்³ராஹ்மண்யம் । ஏஷ ப்³ரஹ்மலோக: — ப்³ரஹ்மைவ லோகோ ப்³ரஹ்மலோக: முக்²யோ நிருபசரித: ஸர்வாத்மபா⁴வலக்ஷண:, ஹே ஸம்ராட் । ஏநம் ப்³ரஹ்மலோகம் பரிப்ராபிதோ(அ)ஸி அப⁴யம் நேதி நேத்யாதி³லக்ஷணம் — இதி ஹோவாச யாஜ்ஞவல்க்ய: । ஏவம் ப்³ரஹ்மபூ⁴தோ ஜநக: யாஜ்ஞவல்க்யேந ப்³ரஹ்மபா⁴வமாபாதி³த: ப்ரத்யாஹ — ஸோ(அ)ஹம் த்வயா ப்³ரஹ்மபா⁴வமாபாதி³த: ஸந் ப⁴க³வதே துப்⁴யம் விதே³ஹாந் தே³ஶாந் மம ராஜ்யம் ஸமஸ்தம் த³தா³மி, மாம் ச ஸஹ விதே³ஹை: தா³ஸ்யாய தா³ஸகர்மணே — த³தா³மீதி ச - ஶப்³தா³த்ஸம்ப³த்⁴யதே । பரிஸமாபிதா ப்³ரஹ்மவித்³யா ஸஹ ஸந்ந்யாஸேந ஸாங்கா³ ஸேதிகர்தவ்யதாகா ; பரிஸமாப்த: பரமபுருஷார்த²: ; ஏதாவத் புருஷேண கர்தவ்யம் , ஏஷ நிஷ்டா², ஏஷா பரா க³தி:, ஏதந்நி:ஶ்ரேயஸம் , ஏதத்ப்ராப்ய க்ருதக்ருத்யோ ப்³ராஹ்மணோ ப⁴வதி, ஏதத் ஸர்வவேதா³நுஶாஸநமிதி ॥

உக்தே வித்³யாப²லே மந்த்ரம் ஸம்வாத³யதி —

ததே³ததி³தி ।

ஏஷ நித்யோ மஹிமேத்யத்ர நித்யத்வமுபபாத³யதி —

அந்யே த்விதி ।

தத்³விலக்ஷணத்வமகர்மக்ருதத்வம் ।

அகர்மக்ருதோ மஹிமாஸ்வாபா⁴விகத்வாந்நித்ய இத்யத்ராகர்மகர்த்ருத்வேந ஸ்வாபா⁴விகத்வமஸித்³த⁴மித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

குதோ(அ)ஸ்யேதி ।

வ்ருத்³தி⁴ரபக்ஷயஶ்சேதி விக்ரியாத்³வயாபா⁴வே(அ)பி விக்ரியாந்தராணி ப⁴விஷ்யந்தீத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

உபசயேதி ।

ஏதாப்⁴யாம் நிஷேதா⁴ப்⁴யாமிதி யாவத் ।

ஆத்மந: ஸர்வவிக்ரியாராஹித்யே ப²லிதமாஹ —

அத இதி ।

தஸ்ய நித்யத்வே(அ)பி கிம் ததா³ஹ —

தஸ்மாதி³தி ।

அத⁴ர்மலக்ஷணேநேதி வக்தவ்யே கிமித³ம் த⁴ர்மாத⁴ர்மலக்ஷணேநேத்யுக்தமத ஆஹ —

உப⁴யமபீதி ।

ஸம்ஸாரஹேதுத்வாவிஶேஷாதி³த்யர்த²: ।

தஸ்மாதி³த்யாதி³வாக்யம் வ்யாசஷ்டே —

யஸ்மாதி³தி ।

ஏவம்விதா³த்மா கர்மதத்ப²லஸம்ப³ந்த⁴ஶூந்ய இத்யாபாததோ ஜாநந்நித்யர்த²: । விஶேஷணாப்⁴யாமுத்ஸர்க³தோ விஹிதஸ்யோப⁴யவித⁴கரணவ்யாபாரோபரமஸ்ய யாவஜ்ஜீவாதி³ஶ்ருதிவிஹிதம் கர்மாபவாத³ஸ்தஸ்மாத்³விரக்தஸ்யாபி ந நித்யாதி³த்யாக³: ।

உத்ஸர்க³ஸ்யாபவாதே³ந பா³த⁴: கஸ்ய ந ஸம்மத இத்யாதி³ந்யாயாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

உபரத இதி ।

ஜீவநவிச்சே²த³வ்யதிரிக்தஶீதாதி³ஸஹிஷ்ணுத்வம் திதிக்ஷுத்வம் । யத்ர கர்து: ஸ்வாதந்த்ர்யம் தேஷாம் கர்மணாம் நிவ்ருத்தி: ஶமாதி³பதை³ருக்தா । யத்ர து ஸம்யக்³தீ⁴விரோதி⁴நீ நித்³ராலஸ்யாதௌ³ பும்ஸோ ந ஸ்வாதந்த்ர்யம் தந்நிவ்ருத்தி: ஸமாதா⁴நம் । ஸமாஹிதோ பூ⁴த்வா பஶ்யதீதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

பஶ்யதீதி வர்தமாநாபதே³ஶாத்கத²ம் விஶேஷணேஷு ஸம்க்ராமிதோ விதி⁴ரித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ததே³ததி³தி ।

யதோ²க்தை: ஸாத⁴நைருதி³தாயாம் வித்³யாயாம் கிம் ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ஏவமிதி ।

தஸ்ய புண்யபாபாஸம்ஸ்பர்ஶே ஹேதுமாஹ —

அயம் த்விதி ।

இதஶ்ச விது³ஷோ ந கர்மஸம்ப³ந்தோ⁴(அ)ஸ்தீத்யாஹ —

நைநமிதி ।

கிமிதி பாப்மா ப்³ரஹ்மவித³ம் ந தபதீத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ஸர்வமிதி ।

கத²ம் ப்³ராஹ்மணோ ப⁴வதீத்யபூர்வவது³ச்யதே ப்ராக³பி ப்³ராஹ்மண்யஸ்ய ஸத்த்வாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

அயம் த்விதி ।

முக்²யத்வமபா³தி⁴தத்வம் ஸப²லாம் வித்³யாம் மந்த்ரப்³ராஹ்மணாப்⁴யாமுபதி³ஶ்யோபஸம்ஹரதி —

ஏஷ இதி ।

தத்ர கர்மதா⁴ரயஸமாஸம் ஸூசயதி —

ப்³ரஹ்மைவேதி ।

ததா²வித⁴ஸமாஸபரிக்³ரஹே ப்ரகரணமநுக்³ராஹகமபி⁴ப்ரேத்யா(அ)(அ)ஹ —

முக்²ய இதி ।

ததா²(அ)பி கிம் மம ஸித்³த⁴மிதி ததா³ஹ —

ஏநமிதி ।

ஆத்மீயம் வித்³யாலாப⁴ம் த்³யோதயிதும் ராஜ்ஞோ வசநமித்யாஹ —

ஏவமிதி ।

ஸதி வக்தவ்யஶேஷே கத²மித்த²ம் ராஜ்ஞோ வசநமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

பரிஸமாபிதேதி ।

ததா²(அ)பி பரமபுருஷார்த²ஸ்ய வக்தவ்யத்வமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

பரிஸமாப்த இதி।

கர்தவ்யாந்தரம் வக்தவ்யமஸ்தீத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ஏதாவதி³தி ।

ததா²(அ)பி யத்ர நிஷ்டா² கர்தவ்யா தத்³வாச்யமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ஏஷேதி ।

ததா²(அ)பி பரமா நிஷ்டா²(அ)ந்யா(அ)ஸ்தீதி சேந்நேத்யாஹ —

ஏஷேதி ।

நிஶ்சிதம் ஶ்ரேயோ(அ)ந்யத³ஸ்தீத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ஏததி³தி ।

ததா²(அ)பி க்ருதக்ருத்யதயா முக்²யப்³ராஹ்மண்யஸித்³த்⁴யர்த²ம் வக்தவ்யாந்தரமஸ்தீத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ஏதத்ப்ராப்யேதி ।

கிமஸ்யாம் ப்ரதிஜ்ஞாபரம்பராயாம் நியாமகமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ஏததி³தி ।

நிருபாதி⁴கப்³ரஹ்மஜ்ஞாநாத்கைவல்யமிதி க³மயிதுமிதிஶப்³த³: ॥ 23 ॥