ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕೋಪನಿಷದ್ಭಾಷ್ಯಮ್
ಚತುರ್ಥೋಽಧ್ಯಾಯಃಪಂಚಮಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕ)
 
ಆಗಮಪ್ರಧಾನೇನ ಮಧುಕಾಂಡೇನ ಬ್ರಹ್ಮತತ್ತ್ವಂ ನಿರ್ಧಾರಿತಮ್ । ಪುನಃ ತಸ್ಯೈವ ಉಪಪತ್ತಿಪ್ರಧಾನೇನ ಯಾಜ್ಞವಲ್ಕೀಯೇನ ಕಾಂಡೇನ ಪಕ್ಷಪ್ರತಿಪಕ್ಷಪರಿಗ್ರಹಂ ಕೃತ್ವಾ ವಿಗೃಹ್ಯವಾದೇನ ವಿಚಾರಿತಮ್ । ಶಿಷ್ಯಾಚಾರ್ಯಸಂಬಂಧೇನ ಚ ಷಷ್ಠೇ ಪ್ರಶ್ನಪ್ರತಿವಚನನ್ಯಾಯೇನ ಸವಿಸ್ತರಂ ವಿಚಾರ್ಯೋಪಸಂಹೃತಮ್ । ಅಥೇದಾನೀಂ ನಿಗಮನಸ್ಥಾನೀಯಂ ಮೈತ್ರೇಯೀಬ್ರಾಹ್ಮಣಮಾರಭ್ಯತೇ ; ಅಯಂ ಚ ನ್ಯಾಯಃ ವಾಕ್ಯಕೋವಿದೈಃ ಪರಿಗೃಹೀತಃ — ‘ಹೇತ್ವಪದೇಶಾತ್ಪ್ರತಿಜ್ಞಾಯಾಃ ಪುನರ್ವಚನಂ ನಿಗಮನಮ್’ (ನ್ಯಾ. ಸೂ. ೧ । ೧ । ೩೯) ಇತಿ । ಅಥವಾ ಆಗಮಪ್ರಧಾನೇನ ಮಧುಕಾಂಡೇನ ಯತ್ ಅಮೃತತ್ವಸಾಧನಂ ಸಸನ್ನ್ಯಾಸಮಾತ್ಮಜ್ಞಾನಮಭಿಹಿತಮ್ , ತದೇವ ತರ್ಕೇಣಾಪಿ ಅಮೃತತ್ವಸಾಧನಂ ಸಸನ್ನ್ಯಾಸಮಾತ್ಮಜ್ಞಾನಮಧಿಗಮ್ಯತೇ ; ತರ್ಕಪ್ರಧಾನಂ ಹಿ ಯಾಜ್ಞವಲ್ಕೀಯಂ ಕಾಂಡಮ್ ; ತಸ್ಮಾತ್ ಶಾಸ್ತ್ರತರ್ಕಾಭ್ಯಾಂ ನಿಶ್ಚಿತಮೇತತ್ — ಯದೇತತ್ ಆತ್ಮಜ್ಞಾನಂ ಸಸನ್ನ್ಯಾಸಮ್ ಅಮೃತತ್ವಸಾಧನಮಿತಿ ; ತಸ್ಮಾತ್ ಶಾಸ್ತ್ರಶ್ರದ್ಧಾವದ್ಭಿಃ ಅಮೃತತ್ವಪ್ರತಿಪಿತ್ಸುಭಿಃ ಏತತ್ ಪ್ರತಿಪತ್ತವ್ಯಮಿತಿ ; ಆಗಮೋಪಪತ್ತಿಭ್ಯಾಂ ಹಿ ನಿಶ್ಚಿತೋಽರ್ಥಃ ಶ್ರದ್ಧೇಯೋ ಭವತಿ ಅವ್ಯಭಿಚಾರಾದಿತಿ । ಅಕ್ಷರಾಣಾಂ ತು ಚತುರ್ಥೇ ಯಥಾ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತೋಽರ್ಥಃ, ತಥಾ ಪ್ರತಿಪತ್ತವ್ಯೋಽತ್ರಾಪಿ ; ಯಾನ್ಯಕ್ಷರಾಣಿ ಅವ್ಯಾಖ್ಯಾತಾನಿ ತಾನಿ ವ್ಯಾಖ್ಯಾಸ್ಯಾಮಃ ॥

ಸಮಾಪ್ತೇ ಶಾರೀರಕಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ವಂಶಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತವ್ಯಂ ಕೃತಂ ಗತಾರ್ಥೇನ ಮೈತ್ರೇಯೀಬ್ರಾಹ್ಮಣೇನೇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಮಧುಕಾಂಡಾರ್ಥಮನುದ್ರವತಿ —

ಆಗಮೇತಿ ।

ಪಾಂಚಮಿಕಮರ್ಥಮನುಭಾಷತೇ —

ಪುನರಿತಿ ।

ತಸ್ಯೈವ ಬ್ರಹ್ಮಣಸ್ತತ್ತ್ವಮಿತಿ ಶೇಷಃ । ವಿಗೃಹ್ಯವಾದೋ ಜಯಪರಾಜಯಪ್ರಧಾನೋ ಜಲ್ಪನ್ಯಾಯಃ ।

ಷಷ್ಠ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪಿತಮನುವದತಿ —

ಶಿಷ್ಯೇತಿ ।

ಪ್ರಶ್ನಪ್ರತಿವಚನನ್ಯಾಯಸ್ತತ್ತ್ವನಿರ್ಣಯಪ್ರಧಾನೋ ವಾದಃ । ಉಪಸಂಹೃತಂ ತದೇವ ತತ್ತ್ವಮಿತಿ ಶೇಷಃ ।

ಸಂಪ್ರತ್ಯುತ್ತರಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಯಾಗತಾರ್ಥತ್ವಮಾಹ —

ಅಥೇತಿ ।

ಆಗಮೋಪಪತ್ತಿಭ್ಯಾಂ ನಿಶ್ಚಿತೇ ತತ್ತ್ವೇ ನಿಗಮನಮಕಿಂಚಿತ್ಕರಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —

ಅಯಂ ಚೇತಿ ।

ಪ್ರಕಾರಾಂತರೇಣ ಸಂಗತಿಮಾಹ —

ಅಥವೇತಿ ।

ಕಥಮಿಹ ತರ್ಕೇಣಾಧಿಗತಿಸ್ತತ್ರಾಽಽಹ —

ತರ್ಕೇತಿ ।

ಮುನಿಕಾಂಡಸ್ಯ ತರ್ಕಪ್ರಧಾನತ್ವೇ ಕಿಂ ಸ್ಯಾತ್ತದಾಹ —

ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।

ಇತಿ ಫಲತೀತಿ ಶೇಷಃ ।

ಶಾಸ್ತ್ರಾದಿನಾ ಯಥೋಕ್ತಸ್ಯ ಜ್ಞಾನಸ್ಯ ನಿಶ್ಚಿತತ್ತ್ವೇಽಪಿ ಕಿಂ ಸಿಧ್ಯತಿ ತದಾಹ —

ತಸ್ಮಾಚ್ಛಾಸ್ತ್ರಶ್ರದ್ಧಾವದ್ಭಿರಿತಿ ।

ಏತಚ್ಛಬ್ದೋ ಯಥೋಕ್ತಜ್ಞಾನಪರಾಮರ್ಶಾರ್ಥಃ । ಇತಿ ಸಿಧ್ಯತೀತಿ ಶೇಷಃ ।

ತತ್ರ ಹೇತುಮಾಹ —

ಆಗಮೇತಿ ।

ಅವ್ಯಭಿಚಾರಾನ್ಮಾನಯುಕ್ತಿಗಮ್ಯಸ್ಯಾರ್ಥಸ್ಯ ತಥೈವ ಸತ್ತ್ವಾದಿತಿ ಯಾವತ್ । ಇತಿಶಬ್ದೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸಂಗತಿಸಮಾಪ್ತ್ಯರ್ಥಃ ।

ತಾತ್ಪರ್ಯಾರ್ಥೇ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತೇ ಸತ್ಯಕ್ಷರವ್ಯಾಖ್ಯಾನಪ್ರಸಕ್ತಾವಾಹ —

ಅಕ್ಷರಾಣಾಂ ತ್ವಿತಿ ।

ತರ್ಹಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಽಸ್ಮಿನ್ವಕ್ತವ್ಯಾಭಾವಾತ್ಪರಿಸಮಾಪ್ತಿರೇವೇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —

ಯಾನೀತಿ ।