ப்³ருஹதா³ரண்யகோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
சதுர்தோ²(அ)த்⁴யாய:பஞ்சமம் ப்³ராஹ்மணம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (ப்³ருஹதா³ரண்யக)
 
யத்ர ஹி த்³வைதமிவ ப⁴வதி ததி³தர இதரம் பஶ்யதி ததி³தர இதரம் ஜிக்⁴ரதி ததி³தர இதரம் ரஸயதே ததி³தர இதரமபி⁴வத³தி ததி³தர இதரம் ஶ்ருணோதி ததி³தர இதரம் மநுதே ததி³தர இதரம் ஸ்ப்ருஶதி ததி³தர இதரம் விஜாநாதி யத்ர த்வஸ்ய ஸர்வமாத்மைவாபூ⁴த்தத்கேந கம் பஶ்யேத்தத்கேந கம் ஜிக்⁴ரேத்தத்கேந கம் ரஸயேத்தத்கேந கமபி⁴வதே³த்தத்கேந கம் ஶ்ருணுயாத்தத்கேந கம் மந்வீத தத்கேந கம் ஸ்ப்ருஶேத்தத்கேந கம் விஜாநீயாத்³யேநேத³ம் ஸர்வம் விஜாநாதி தம் கேந விஜாநீயாத்ஸ ஏஷ நேதி நேத்யாத்மாக்³ருஹ்யோ ந க்³ருஹ்யதே(அ)ஶீர்யோ ந ஹி ஶீர்யதே(அ)ஸங்கோ³ ந ஹி ஸஜ்யதே(அ)ஸிதோ ந வ்யத²தே ந ரிஷ்யதி விஜ்ஞாதாரமரே கேந விஜாநீயாதி³த்யுக்தாநுஶாஸநாஸி மைத்ரேய்யேதாவத³ரே க²ல்வம்ருதத்வமிதி ஹோக்த்வா யாஜ்ஞவல்க்யோ விஜஹார ॥ 15 ॥
இதா³நீம் விசார்யதே ஶாஸ்த்ரார்த²விவேகப்ரதிபத்தயே । யத ஆகுலாநி ஹி வாக்யாநி த்³ருஶ்யந்தே — ‘யாவஜ்ஜீவமக்³நிஹோத்ரம் ஜுஹுயாத்’ ( ? ) ‘யாவஜ்ஜீவம் த³ர்ஶபூர்ணமாஸாப்⁴யாம் யஜேத’ ( ? ) ‘குர்வந்நேவேஹ கர்மாணி ஜிஜீவிஷேச்ச²தம் ஸமா:’ (ஈ. உ. 2) ‘ஏதத்³வை ஜராமர்யம் ஸத்ரம் யத³க்³நிஹோத்ரம்’ (ஶத. ப்³ரா. 12 । 4 । 1 । 1) இத்யாதீ³நி ஐகாஶ்ரம்யஜ்ஞாபகாநி ; அந்யாநி ச ஆஶ்ரமாந்தரப்ரதிபாத³காநி வாக்யாநி ‘விதி³த்வா வ்யுத்தா²ய ப்ரவ்ரஜந்தி’ (ப்³ரு. உ. 3 । 5 । 1) ‘ப்³ரஹ்மசர்யம் ஸமாப்ய க்³ருஹீ ப⁴வேத்³க்³ருஹாத்³வநீ பூ⁴த்வா ப்ரவ்ரஜேத் யதி³ வேதரதா² ப்³ரஹ்மசர்யாதே³வ ப்ரவ்ரஜேத்³க்³ருஹாத்³வா வநாத்³வா’ (ஜா. உ. 4) இதி, ‘த்³வாவேவ பந்தா²நாவநுநிஷ்க்ராந்ததரௌ ப⁴வத:, க்ரியாபத²ஶ்சைவ புரஸ்தாத்ஸந்ந்யாஸஶ்ச, தயோ: ஸந்ந்யாஸ ஏவாதிரேசயதி’ ( ? ) இதி, ‘ந கர்மணா ந ப்ரஜயா த⁴நேந த்யாகே³நைகே(அ)ம்ருதத்வமாநஶு:’ (தை. நா. 10 । 5) இத்யாதீ³நி । ததா² ஸ்ம்ருதயஶ்ச — ‘ப்³ரஹ்மசர்யவாந்ப்ரவ்ரஜதி’ (ஆ. த⁴. 2 । 21 । 8 । 10) ‘அவிஶீர்ணப்³ரஹ்மசர்யோ யமிச்சே²த்தமாவஸேத்’ (வ. 8 । 2 ? ) ‘தஸ்யாஶ்ரமவிகல்பமேகே ப்³ருவதே’ (கௌ³. த⁴. 3 । 1) ; ததா² ‘வேதா³நதீ⁴த்ய ப்³ரஹ்மசர்யேண புத்ரபௌத்ராநிச்சே²த்பாவநார்த²ம் பித்ரூணாம் । அக்³நீநாதா⁴ய விதி⁴வச்சேஷ்டயஜ்ஞோ வநம் ப்ரவிஶ்யாத² முநிர்பு³பூ⁴ஷேத்’ (மோ. த⁴. 175 । 6)‘ப்ராஜாபத்யாம் நிரூப்யேஷ்டிம் ஸர்வவேத³ஸத³க்ஷிணாம் । ஆத்மந்யக்³நீந்ஸமாரோப்ய ப்³ராஹ்மண: ப்ரவ்ரஜேத்³க்³ருஹாத்’ (மநு. 6 । 38) இத்யாத்³யா: । ஏவம் வ்யுத்தா²நவிகல்பக்ரமயதே²ஷ்டாஶ்ரமப்ரதிபத்திப்ரதிபாத³காநி ஹி ஶ்ருதிஸ்ம்ருதிவாக்யாநி ஶதஶ உபலப்⁴யந்த இதரேதரவிருத்³தா⁴நி । ஆசாரஶ்ச தத்³விதா³ம் । விப்ரதிபத்திஶ்ச ஶாஸ்த்ரார்த²ப்ரதிபத்த்ரூணாம் ப³ஹுவிதா³மபி । அதோ ந ஶக்யதே ஶாஸ்த்ரார்தோ² மந்த³பு³த்³தி⁴பி⁴ர்விவேகேந ப்ரதிபத்தும் । பரிநிஷ்டி²தஶாஸ்த்ரந்யாயபு³த்³தி⁴பி⁴ரேவ ஹி ஏஷாம் வாக்யாநாம் விஷயவிபா⁴க³: ஶக்யதே அவதா⁴ரயிதும் । தஸ்மாத் ஏஷாம் விஷயவிபா⁴க³ஜ்ஞாபநாய யதா²பு³த்³தி⁴ஸாமர்த்²யம் விசாரயிஷ்யாம: ॥

ஸஸம்ந்யாஸமாத்மஜ்ஞாநமம்ருதத்வஸாத⁴நமித்யுபபாத்³ய ஸம்ந்யாஸமதி⁴க்ருத்ய விசாரமவதாரயதி —

இதா³நீமிதி ।

தத்ர தத்ர ப்ராகே³வ விசாரிதத்வாத்கிம் புநர்விசாரேணேத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ஶாஸ்த்ரார்தே²தி ।

விரக்தஸ்ய ஸம்ந்யாஸோ ஜ்ஞாநஸ்யாந்தரங்க³ஸாத⁴நம் ஜ்ஞாநம் து கேவலமம்ருதத்வஸ்யேதி ஶாஸ்த்ரார்தே² விவேகரூபா ப்ரதிபத்திரபி ப்ராகே³வ ஸித்³தே⁴தி கிம் தத³ர்தே²ந விசாராரம்பே⁴ணேத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

யத இதி ।

அதோ விசார: கர்தவ்யோ நாந்யதா² ஶாஸ்த்ரார்த²விவேக: ஸ்யாதி³த்யுபஸம்ஹாரார்தோ² ஹிஶப்³த³: ।

வாக்யாநாமாகுலத்வமேவ த³ர்ஶயதி —

யாவதி³தி ।

யத³க்³நிஹோத்ரமித்யாதீ³நீத்யாதி³ஶப்³தா³தை³காஶ்ரம்யம் த்வாசார்யா: ப்ரத்யக்ஷவிதா⁴நாத்³கா³ர்ஹஸ்த்²யஸ்யேத்யாதி³ஸ்ம்ருதிவாக்யம் க்³ருஹ்யதே ।

கத²மேதாவதா வாக்யாநி வ்யாகுலாநீத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

அந்யாநி சேதி ।

விதி³த்வா வ்யுத்தா²ய பி⁴க்ஷாசர்யம் சரந்தீதி வாக்யம் பாட²க்ரமேண வித்³வத்ஸம்ந்யாஸபரமர்த²க்ரமேண து விவிதி³ஷாஸம்ந்யாஸபரமாத்மாநமேவ லோகமிச்ச²ந்த: ப்ரவ்ரஜந்தீதி து விவிதி³ஷாஸம்ந்யாஸபரமேவேதி விபா⁴க³: ।

க்ரமஸம்ந்யாஸபராம் ஶ்ருதிமுதா³ஹரதி —

ப்³ரஹ்மசர்யமிதி ।

அக்ரமஸம்ந்யாஸவிஷயம் வாக்யம் பட²தி —

யதி³ வேதி ।

கர்மஸம்ந்யாஸயோ: கர்மஸம்ந்யாஸஸ்யா(அ)(அ)தி⁴க்யப்ரத³ர்ஶநபராம் ஶ்ருதிம் த³ர்ஶயதி —

த்³வாவேவேதி ।

அநுநிஷ்க்ராந்ததரௌ ஶாஸ்த்ரே க்ரமேணாப்⁴யுத³யநி:ஶ்ரேயஸோபாயத்வேந புந:புநருக்தாவித்யர்த²: ।

ஜ்ஞாநத்³வாரா ஸம்ந்யாஸஸ்ய மோக்ஷோபாயத்வே ஶ்ருத்யந்தரமாஹ —

ந கர்மணேதி ।

’தாநி வா ஏதாந்யவராணி தபாம்ஸி ந்யாஸ ஏவாத்யரேசயத்’ இத்யாதி³வாக்யமாதி³ஶப்³தா³ர்த²: ।

யதா² ஶ்ருதயஸ்ததா² ஸ்ம்ருதயோ(அ)ப்யாகுலா த்³ருஶ்யந்த இத்யாஹ —

ததே²தி ।

தத்ராக்ரமஸம்ந்யாஸே ஸ்ம்ருதிமாதா³வுதா³ஹரதி —

ப்³ரஹ்மசர்யவாநிதி ।

யதே²ஷ்டாஶ்ரமப்ரதிபத்தௌ ப்ரமாணபூ⁴தாம் ஸ்ம்ருதிம் த³ர்ஶயதி —

அவிஶீர்ணேதி ।

ஆஶ்ரமவிகல்பவிஷயாம் ஸ்ம்ருதிம் பட²தி —

தஸ்யேதி ।

ப்³ரஹ்மசாரீ ஷஷ்ட்²யர்த²: ।

க்ரமஸம்ந்யாஸே ப்ரமாணமாஹ —

ததே²தி ।

தத்ரைவ வாக்யாந்தரம் பட²தி —

ப்ராஜாபாத்யமிதி ।

ஸர்வவேத³ஸம் ஸர்வஸ்வம் த³க்ஷிணா யஸ்யாம் தாம் நிர்வர்த்யேத்யர்த²: । ஆதி³பதே³ந முண்டா³ நிஸ்தந்தவஶ்சேத்யாதி³வாக்யம் க்³ருஹ்யதே । இத்யாத்³யா: ஸ்ம்ருதயஶ்சேதி பூர்வேண ஸம்ப³ந்த⁴: ।

வ்யாகுலாநி வாக்யாநி த³ர்ஶிதாந்யுபஸம்ஹரதி —

ஏவமிதி ।

இதஶ்ச கர்தவ்யோ விசார இத்யாஹ —

ஆசாரஶ்சேதி ।

ஶ்ருதிஸ்ம்ருதிவிதா³மாசார: ஸவிருத்³தோ⁴ லக்ஷ்யதே । கேசித்³ப்³ரஹ்மசர்யாதே³வ ப்ரவ்ரஜந்தி । அபரே து தத்பரிஸமாப்ய கா³ர்ஹஸ்த்²யமேவா(அ)(அ)சரந்தி । அந்யே து சதுரோ(அ)ப்யாஶ்ரமாந்க்ரமேணா(அ)(அ)ஶ்ரயந்தே । ததா² ச விநா விசாரம் நிர்ணயாஸித்³தி⁴ரித்யர்த²: ।

இதஶ்சாஸ்தி விசாரஸ்ய கார்யதேத்யாஹ —

விப்ரதிபத்திஶ்சேதி ।

யத்³யபி ப³ஹுவித³: ஶாஸ்த்ரார்த²ப்ரதிபத்தாரோ ஜைமிநிப்ரப்⁴ருதயஸ்ததா²(அ)பி தேஷாம் விப்ரதிபத்திருபலப்⁴யதே கேசிதூ³ர்த்⁴வரேதஸ ஆஶ்ரமா: ஸந்தீத்யாஹுர்ந ஸந்தீத்யபரே । தத்குதோ விசாராத்³ருதே நிஶ்சயஸித்³தி⁴ரித்யர்த²: ।

அத² கேஷாஞ்சித³ந்தரேணாபி விசாரம் ஶாஸ்த்ரார்தோ² விவேகேந ப்ரதிபா⁴ஸ்யதி தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

அத இதி ।

ஶ்ருதிஸ்ம்ருத்யாசாரவிப்ரதிபத்தேரிதி யாவத் ।

கைஸ்தர்ஹி ஶாஸ்த்ரார்தோ² விவேகேந ஜ்ஞாதும் ஶக்யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

பரிநிஷ்டி²தேதி ।

நாநாஶ்ருதித³ர்ஶநாதி³வஶாது³பபாதி³தம் விசாராரம்ப⁴முபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ।