ப்³ருஹதா³ரண்யகோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
சதுர்தோ²(அ)த்⁴யாய:பஞ்சமம் ப்³ராஹ்மணம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (ப்³ருஹதா³ரண்யக)
 
யத்ர ஹி த்³வைதமிவ ப⁴வதி ததி³தர இதரம் பஶ்யதி ததி³தர இதரம் ஜிக்⁴ரதி ததி³தர இதரம் ரஸயதே ததி³தர இதரமபி⁴வத³தி ததி³தர இதரம் ஶ்ருணோதி ததி³தர இதரம் மநுதே ததி³தர இதரம் ஸ்ப்ருஶதி ததி³தர இதரம் விஜாநாதி யத்ர த்வஸ்ய ஸர்வமாத்மைவாபூ⁴த்தத்கேந கம் பஶ்யேத்தத்கேந கம் ஜிக்⁴ரேத்தத்கேந கம் ரஸயேத்தத்கேந கமபி⁴வதே³த்தத்கேந கம் ஶ்ருணுயாத்தத்கேந கம் மந்வீத தத்கேந கம் ஸ்ப்ருஶேத்தத்கேந கம் விஜாநீயாத்³யேநேத³ம் ஸர்வம் விஜாநாதி தம் கேந விஜாநீயாத்ஸ ஏஷ நேதி நேத்யாத்மாக்³ருஹ்யோ ந க்³ருஹ்யதே(அ)ஶீர்யோ ந ஹி ஶீர்யதே(அ)ஸங்கோ³ ந ஹி ஸஜ்யதே(அ)ஸிதோ ந வ்யத²தே ந ரிஷ்யதி விஜ்ஞாதாரமரே கேந விஜாநீயாதி³த்யுக்தாநுஶாஸநாஸி மைத்ரேய்யேதாவத³ரே க²ல்வம்ருதத்வமிதி ஹோக்த்வா யாஜ்ஞவல்க்யோ விஜஹார ॥ 15 ॥
யாவஜ்ஜீவஶ்ருத்யாதி³வாக்யாநாமந்யார்தா²ஸம்ப⁴வாத் க்ரியாவஸாந ஏவ வேதா³ர்த²: ; ‘தம் யஜ்ஞபாத்ரைர்த³ஹந்தி’ ( ? ) இத்யந்த்யகர்மஶ்ரவணாத் ; ஜராமர்யஶ்ரவணாச்ச ; லிங்கா³ச்ச ‘ப⁴ஸ்மாந்தம் ஶரீரம்’ (ஈ. உ. 17) இதி ; ந ஹி பாரிவ்ராஜ்யபக்ஷே ப⁴ஸ்மாந்ததா ஶரீரஸ்ய ஸ்யாத் । ஸ்ம்ருதிஶ்ச — ‘நிஷேகாதி³ஶ்மஶாநாந்தோ மந்த்ரைர்யஸ்யோதி³தோ விதி⁴: । தஸ்ய ஶாஸ்த்ரே(அ)தி⁴காரோ(அ)ஸ்மிம்ஜ்ஞேயோ நாந்யஸ்ய கஸ்யசித்’ (மநு. 2 । 16) இதி ; ஸ மந்த்ரகம் ஹி யத்கர்ம வேதே³ந இஹ விதீ⁴யதே, தஸ்ய ஶ்மஶாநாந்ததாம் த³ர்ஶயதி ஸ்ம்ருதி: ; அதி⁴காராபா⁴வப்ரத³ர்ஶநாச்ச — அத்யந்தமேவ ஶ்ருத்யதி⁴காராபா⁴வ: அகர்மிணோ க³ம்யதே । அக்³ந்யுத்³வாஸநாபவாதா³ச்ச, ‘வீரஹா வா ஏஷ தே³வாநாம் யோ(அ)க்³நிமுத்³வாஸயதே’ (தை. ஸம். 1 । 5 । 2 । 1) இதி । நநு வ்யுத்தா²நாதி³விதா⁴நாத் வைகல்பிகம் க்ரியாவஸாநத்வம் வேதா³ர்த²ஸ்ய — ந, அந்யார்த²த்வாத் வ்யுத்தா²நாதி³ஶ்ருதீநாம் ; ‘யாவஜ்ஜீவமக்³நிஹோத்ரம் ஜுஹோதி’ ( ? ) ‘யாவஜ்ஜீவம் த³ர்ஶபூர்ணமாஸாப்⁴யாம் யஜேத’ ( ? ) இத்யேவமாதீ³நாம் ஶ்ருதீநாம் ஜீவநமாத்ரநிமித்தத்வாத் யதா³ ந ஶக்யதே அந்யார்த²தா கல்பயிதும் , ததா³ வ்யுத்தா²நாதி³வாக்யாநாம் கர்மாநதி⁴க்ருதவிஷயத்வஸம்ப⁴வாத் ; ‘குர்வந்நேவேஹ கர்மாணி ஜிஜீவிஷேச்ச²தம் ஸமா:’ (ஈ. உ. 2) இதி ச மந்த்ரவர்ணாத் , ஜரயா வா ஹ்யேவாஸ்மாந்முச்யதே ம்ருத்யுநா வா — இதி ச ஜராம்ருத்யுப்⁴யாமந்யத்ர கர்மவியோக³ச்சி²த்³ராஸம்ப⁴வாத் கர்மிணாம் ஶ்மஶாநாந்தத்வம் ந வைகல்பிகம் ; காணகுப்³ஜாத³யோ(அ)பி கர்மண்யநதி⁴க்ருதா அநுக்³ராஹ்யா ஏவ ஶ்ருத்யேதி வ்யுத்தா²நாத்³யாஶ்ரமாந்தரவிதா⁴நம் நாநுபபந்நம் । பாரிவ்ராஜ்யக்ரமவிதா⁴நஸ்ய அநவகாஶத்வமிதி சேத் , ந, விஶ்வஜித்ஸர்வமேத⁴யோ: யாவஜ்ஜீவவித்⁴யபவாத³த்வாத் ; யாவஜ்ஜீவாக்³நிஹோத்ராதி³விதே⁴: விஶ்வஜித்ஸர்வமேத⁴யோரேவ அபவாத³:, தத்ர ச க்ரமப்ரதிபத்திஸம்ப⁴வ: — ‘ப்³ரஹ்மசர்யம் ஸமாப்ய க்³ருஹீ ப⁴வேத்³க்³ருஹாத்³வநீ பூ⁴த்வா ப்ரவ்ரஜேத்’ (ஜா. உ. 4) இதி । விரோதா⁴நுபபத்தே: ; ந ஹி ஏவம்விஷயத்வே பாரிவ்ராஜ்யக்ரமவிதா⁴நவாக்யஸ்ய, கஶ்சித்³விரோத⁴: க்ரமப்ரதிபத்தே: ; அந்யவிஷயபரிகல்பநாயாம் து யாவஜ்ஜீவவிதா⁴நஶ்ருதி: ஸ்வவிஷயாத்ஸங்கோசிதா ஸ்யாத் ; க்ரமப்ரதிபத்தேஸ்து விஶ்வஜித்ஸர்வமேத⁴விஷயத்வாத் ந கஶ்சித்³பா³த⁴: ॥

விசாரகர்தவ்யதாமுக்த்வா பூர்வபக்ஷம் க்³ருஹ்ணாதி —

யாவதி³த்யாதி³நா ।

ஶ்ருத்யாதீ³த்யாதி³ஶப்³தே³ந குர்வந்நித்யாதி³மந்த்ரவாதோ³ க்³ருஹ்யதே ।

ஐகாஶ்ரம்யே ஹேத்வந்தரமாஹ —

தமிதி ।

ஏதத்³வை ஜராமர்யம் ஸத்ரம் யத³க்³நிஹோத்ரமிதி ஶ்ருதேஶ்ச பாரிவ்ராஜ்யாஸித்³தி⁴ரித்யாஹ —

ஜரேதி ।

தத்ரைவ ஹேத்வந்தரமாஹ —

லிங்கா³ச்சேதி ।

பாரிவ்ராஜ்யபக்ஷே(அ)பி தது³பபத்திமாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ந ஹீதி ।

இதஶ்ச நாஸ்தி பாரிவ்ராஜ்யமித்யாஹ —

ஸ்ம்ருதிஶ்சேதி।

தஸ்யாஸ்தாத்பர்யமாஹ —

ஸமந்த்ரகம் ஹீதி।

ந்யாயஸ்ய கஸ்யசிதி³த்யத்ர ஸூசிதமர்த²ம் கத²யதி —

அதி⁴காரேதி ।

க்³ருஹஸ்த²ஸ்ய பாரிவ்ராஜ்யாபா⁴வே ஹேத்வந்தரமாஹ —

அக்³நீதி ।

பூர்வபக்ஷமாக்ஷிபதி —

நந்விதி ।

உப⁴யவிதி⁴த³ர்ஶநே ஷோட³ஶீக்³ரஹணாக்³ரஹணவத³தி⁴காரிபே⁴தே³ந விகல்போ யுக்தோ ந து க்ரியாவஸாந ஏவ வேதா³ர்த² இதி பக்ஷபாதே நிப³ந்த⁴நமஸ்தீத்யர்த²: ।

துல்யவிதி⁴த்³வயத³ர்ஶநே ஹி விகல்போ ப⁴வத்யத்ர து ஸாவகாஶாநவகாஶத்வேநாதுல்யத்வாந்நைவமித்யாஹ —

நாந்யார்த²த்வாதி³தி ।

ததே³வ ஸ்பு²டயதி —

யாவஜ்ஜீவமித்யாதி³நா ।

கர்மாநதி⁴க்ருதவிஷயத்வாந்ந வைகல்பிகமிதி ஸம்ப³ந்த⁴: । க்ரியாவஸாநத்வம் வேதா³ர்த²ஸ்யேதி ஶேஷ: ।

தத்ரைவ ஹேத்வந்தராண்யாஹ —

குர்வந்நித்யாதி³நா ।

ந வைகல்பிகமித்யத்ர பூர்வவத³ந்வய: ।

வ்யுத்தா²நாதி³வாக்யாநாம் கத²மநதி⁴க்ருதவிஷயத்வமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

காணேதி ।

அநதி⁴க்ருதவிஷயத்வம் தேஷாமஶக்யம் வக்தும் ப்³ரஹ்மசர்யம் ஸமாப்யேத்யாதா³வதி⁴க்ருதவிஷயே க்ரமத³ர்ஶநாதி³தி ஶங்கதே —

பாரிவ்ராஜ்யேதி ।

க³த்யந்தரம் த³ர்ஶயந்நுத்தரமாஹ —

ந விஶ்வஜிதி³தி ।

யாவஜ்ஜீவமக்³நிஹோத்ரம் ஜுஹோதீத்யுத்ஸர்க³ஸ்தஸ்யாபவாதோ³ விஶ்வஜித்ஸர்வமேதௌ⁴ தத³நுஷ்டா²நே ஸர்வஸ்வதா³நாதே³வ ஸாத⁴நஸம்பத்³விரஹாத்பாரிவ்ராஜ்யஸ்யாவஶ்யம்பா⁴வித்வாத³தஸ்தத்³விஷயம் க்ரமவிதா⁴நமித்யர்த²: ।

ததே³வ ஸ்பு²டயதி —

யாவஜ்ஜீவேதி ।

கத²ம் க்ரமவிதே⁴ரேவம்விஷயத்வம் கல்பகாபா⁴வாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

விரோதா⁴நுபபத்தேரிதி ।

க்³ருஹஸ்த²ஸ்யாபி விரக்தஸ்ய பாரிவ்ராஜ்யமிதி கிமிதி க்ரமவிஷயோ நேஷ்யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

அந்யவிஷயேதி ।

க்ரமவிதே⁴ரபி த்வத்பக்ஷே ஸம்கோச: ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

க்ரமப்ரதிபத்தேஸ்த்விதி ।