ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕೋಪನಿಷದ್ಭಾಷ್ಯಮ್
ಪಂಚಮೋಽಧ್ಯಾಯಃಚತುರ್ಥಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕ)
 
ತದ್ವೈ ತದೇತದೇವ ತದಾಸ ಸತ್ಯಮೇವ ಸ ಯೋ ಹೈತಂ ಮಹದ್ಯಕ್ಷಂ ಪ್ರಥಮಜಂ ವೇದ ಸತ್ಯಂ ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ ಜಯತೀಮಾಂಲ್ಲೋಕಾಂಜಿತ ಇನ್ನ್ವಸಾವಸದ್ಯ ಏವಮೇತನ್ಮಹದ್ಯಕ್ಷಂ ಪ್ರಥಮಜಂ ವೇದ ಸತ್ಯಂ ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ ಸತ್ಯಂ ಹ್ಯೇವ ಬ್ರಹ್ಮ ॥ ೧ ॥
ತಸ್ಯೈವ ಹೃದಯಾಖ್ಯಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ಸತ್ಯಮಿತ್ಯುಪಾಸನಂ ವಿಧಿತ್ಸನ್ನಾಹ — ತತ್ , ತದಿತಿ ಹೃದಯಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಪರಾಮೃಷ್ಟಮ್ ; ವೈ ಇತಿ ಸ್ಮರಣಾರ್ಥಮ್ ; ತತ್ ಯತ್ ಹೃದಯಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಸ್ಮರ್ಯತ ಇತ್ಯೇಕಃ ತಚ್ಛಬ್ದಃ ; ತದೇತದುಚ್ಯತೇ ಪ್ರಕಾರಾಂತರೇಣೇತಿ ದ್ವಿತೀಯಃ ತಚ್ಛಬ್ದಃ । ಕಿಂ ಪುನಃ ತತ್ಪ್ರಕಾರಾಂತರಮ್ ? ಏತದೇವ ತದಿತಿ ಏತಚ್ಛಬ್ದೇನ ಸಂಬಧ್ಯತೇ ತೃತೀಯಸ್ತಚ್ಛಬ್ದಃ ; ಏತದಿತಿ ವಕ್ಷ್ಯಮಾಣಂ ಬುದ್ಧೌ ಸನ್ನಿಧೀಕೃತ್ಯ ಆಹ ; ಆಸ ಬಭೂವ ; ಕಿಂ ಪುನಃ ಏತದೇವ ಆಸ ? ಯದುಕ್ತಂ ಹೃದಯಂ ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ, ತತ್ ಇತಿ, ತೃತೀಯಃ ತಚ್ಛಬ್ದೋ ವಿನಿಯುಕ್ತಃ । ಕಿಂ ತದಿತಿ ವಿಶೇಷತೋ ನಿರ್ದಿಶತಿ ; ಸತ್ಯಮೇವ, ಸಚ್ಚ ತ್ಯಚ್ಚ ಮೂರ್ತಂ ಚಾಮೂರ್ತಂ ಚ ಸತ್ಯಂ ಬ್ರಹ್ಮ, ಪಂಚಭೂತಾತ್ಮಕಮಿತ್ಯೇತತ್ । ಸ ಯಃ ಕಶ್ಚಿತ್ ಸತ್ಯಾತ್ಮಾನಮ್ ಏತಮ್ , ಮಹತ್ ಮಹತ್ತ್ವಾತ್ , ಯಕ್ಷಂ ಪೂಜ್ಯಮ್ , ಪ್ರಥಮಜಂ ಪ್ರಥಮಜಾತಮ್ , ಸರ್ವಸ್ಮಾತ್ಸಂಸಾರಿಣ ಏತದೇವಾಗ್ರೇ ಜಾತಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಅತಃ ಪ್ರಥಮಜಮ್ , ವೇದ ವಿಜಾನಾತಿ ಸತ್ಯಂ ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ ; ತಸ್ಯೇದಂ ಫಲಮುಚ್ಯತೇ — ಯಥಾ ಸತ್ಯೇನ ಬ್ರಹ್ಮಣಾ ಇಮೇ ಲೋಕಾ ಆತ್ಮಸಾತ್ಕೃತಾ ಜಿತಾಃ, ಏವಂ ಸತ್ಯಾತ್ಮಾನಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಮಹದ್ಯಕ್ಷಂ ಪ್ರಥಮಜಂ ವೇದ, ಸ ಜಯತಿ ಇಮಾನ್ ಲೋಕಾನ್ ; ಕಿಂ ಚ ಜಿತೋ ವಶೀಕೃತಃ, ಇನ್ನು ಇತ್ಥಮ್ , ಯಥಾ ಬ್ರಹ್ಮಣಾ ಅಸೌ ಶತ್ರುರಿತಿ ವಾಕ್ಯಶೇಷಃ । ಅಸಚ್ಚ ಅಸದ್ಭವೇತ್ ಅಸೌ ಶತ್ರುಃ ಜಿತೋ ಭವೇದಿತ್ಯರ್ಥಃ । ಕಸ್ಯ ಏತತ್ಫಲಮಿತಿ ಪುನರ್ನಿಗಮಯತಿ — ಯ ಏವಮೇತನ್ಮಹದ್ಯಕ್ಷಂ ಪ್ರಥಮಜಂ ವೇದ ಸತ್ಯಂ ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ । ಅತೋ ವಿದ್ಯಾನುರೂಪಂ ಫಲಂ ಯುಕ್ತಮ್ , ಸತ್ಯಂ ಹ್ಯೇವ ಯಸ್ಮಾದ್ಬ್ರಹ್ಮ ॥

ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಂತರಮುತ್ಥಾಪ್ಯಾಕ್ಷರಾಣಿ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ —

ತಸ್ಯೇತ್ಯಾದಿನಾ ।

ಸತ್ಯಶಬ್ದಾರ್ಥಂ ಸತ್ಯಜ್ಞಾನಾದಿವಾಕ್ಯೋಪಾತ್ತಂ ವ್ಯಾವರ್ತಯತಿ —

ಸಚ್ಚೇತಿ ।

ಸರ್ವಾತ್ಮತ್ವಸ್ಯ ಚತುರ್ಥೇ ಪ್ರಸ್ತುತ್ವಂ ಸೂಚಯತಿ —

ಮೂರ್ತಂ ಚೇತಿ ।

ವೇದನಮನೂದ್ಯ ಫಲೋಕ್ತಿಮವತಾರಯತಿ —

ಸ ಯ ಇತಿ ।

ಪ್ರಥಮಜತ್ವಂ ಪ್ರಕಟಯತಿ —

ಸರ್ವಸ್ಮಾದಿತಿ ।

ಸ ಯಃ ಕಶ್ಚಿದ್ವೇದೇತಿ ಸಂಬಂಧಃ ।

ಕೈಮುತಿಕಸಿದ್ಧಂ ಫಲಾಂತರಮಾಹ —

ಕಿಂಚೇತಿ ।

ವಶೀಕೃತಸ್ಯ ಶತ್ರೋಃ ಸ್ವರೂಪೇಣ ಸತ್ತ್ವಂ ವಾರಯತಿ —

ಅಸಚ್ಚೇತಿ ।

ಸ ಯೋ ಹೈತಮಿತ್ಯಾದಿನಾ ಯ ಏವಮೇತದಿತ್ಯಾದೇರೇಕಾರ್ಥಂ ವಾತ್ಪುರುಕ್ತಿರಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —

ಕಸ್ಯೈತದಿತಿ ।

ಕಥಮಸ್ಯ ವಿಜ್ಞಾನಸ್ಯೇದಂ ಫಲಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —

ಅತ ಇತಿ ।

ಪಂಚಮೀಪರಾಮೃಷ್ಟಂ ಸ್ಪಷ್ಟಯತಿ —

ಸತ್ಯಂ ಹೀತಿ ॥೧॥