బృహదారణ్యకోపనిషద్భాష్యమ్
పఞ్చమోఽధ్యాయఃత్రయోదశం బ్రాహ్మణమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (బృహదారణ్యక)
 
ఉక్థం ప్రాణో వా ఉక్థం ప్రాణో హీదం సర్వముత్థాపయత్యుద్ధాస్మాదుక్థవిద్వీరస్తిష్ఠత్యుక్థస్య సాయుజ్యం సలోకతాం జయతి య ఎవం వేద ॥ ౧ ॥
ఉక్థమ్ — తథా ఉపాసనాన్తరమ్ ; ఉక్థం శస్త్రమ్ ; తద్ధి ప్రధానం మహావ్రతే క్రతౌ ; కిం పునస్తదుక్థమ్ ; ప్రాణో వై ఉక్థమ్ ; ప్రాణశ్చ ప్రధాన ఇన్ద్రియాణామ్ , ఉక్థం చ శస్త్రాణామ్ , అత ఉక్థమిత్యుపాసీత । కథం ప్రాణ ఉక్థమిత్యాహ — ప్రాణః హి యస్మాత్ ఇదం సర్వమ్ ఉత్థాపయతి ; ఉత్థాపనాత్ ఉక్థం ప్రాణః ; న హి అప్రాణః కశ్చిదుత్తిష్ఠతి ; తదుపాసనఫలమాహ — ఉత్ హ అస్మాత్ ఎవంవిదః ఉక్థవిత్ ప్రాణవిత్ వీరః పుత్రః ఉత్తిష్ఠతి హ — దృష్టమ్ ఎతత్ఫలమ్ ; అదృష్టం తు ఉక్థస్య సాయుజ్యం సలోకతాం జయతి, య ఎవం వేద ॥

అన్నప్రాణయోర్గుణద్వయవిశిష్టయోర్మిలితయోరుపాసనముక్తమిదానీం బ్రాహ్మణాన్తరమాదాయ తాత్పర్యమాహ —

ఉక్థమితి ।

సత్సు శస్త్రాన్తరేషు కిమిత్యుక్థముపాస్యత్వేనోపన్యస్యతే తత్రాఽఽహ —

తద్ధీతి ।

కస్మిన్కిమారోప్య కస్యోపాస్యత్వమితి ప్రశ్నద్వారా వివృణోతి —

కిం పునరితి ।

తస్మిన్నుక్థదృష్టౌ హేతుమాహ —

ప్రాణశ్చేతి ।

తస్మిన్నుక్థశబ్దస్య సమవేతార్థత్వం ప్రశ్నపూర్వకమాహ —

కథమిత్యాదినా ।

ఉత్థానస్య స్వతోఽపి సంభవాన్న ప్రాణకృతత్వమిత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —

న హీతి ।

ఉక్థస్య ప్రాణస్యైతద్విజ్ఞానతారతమ్యమపేక్ష్య సాయుజ్యం సాలోక్యం చ వ్యాఖ్యేయమ్ ॥౧॥