ப்³ருஹதா³ரண்யகோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
பஞ்சமோ(அ)த்⁴யாய:சதுர்த³ஶம் ப்³ராஹ்மணம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (ப்³ருஹதா³ரண்யக)
 
ஸைஷா கா³யத்ர்யேதஸ்மிம்ஸ்துரீயே த³ர்ஶதே பதே³ பரோரஜஸி ப்ரதிஷ்டி²தா தத்³வை தத்ஸத்யே ப்ரதிஷ்டி²தம் சக்ஷுர்வை ஸத்யம் சக்ஷுர்ஹி வை ஸத்யம் தஸ்மாத்³யதி³தா³நீம் த்³வௌ விவத³மாநாவேயாதாமஹமத³ர்ஶமஹமஶ்ரௌஷமிதி ய ஏவம் ப்³ரூயாத³ஹமத³ர்ஶமிதி தஸ்மா ஏவ ஶ்ரத்³த³த்⁴யாம தத்³வை தத்ஸத்யம் ப³லே ப்ரதிஷ்டி²தம் ப்ராணோ வை ப³லம் தத்ப்ராணே ப்ரதிஷ்டி²தம் தஸ்மாதா³ஹுர்ப³லம் ஸத்யாதோ³கீ³ய இத்யேவம்வேஷா கா³யத்ர்யத்⁴யாத்மம் ப்ரதிஷ்டி²தா ஸா ஹைஷா க³யாம்ஸ்தத்ரே ப்ராணா வை க³யாஸ்தத்ப்ராணாம்ஸ்தத்ரே தத்³யத்³க³யாம்ஸ்தத்ரே தஸ்மாத்³கா³யத்ரீ நாம ஸ யாமேவாமூம் ஸாவித்ரீமந்வாஹைஷைவ ஸா ஸ யஸ்மா அந்வாஹ தஸ்ய ப்ராணாம்ஸ்த்ராயதே ॥ 4 ॥
ஸைஷா த்ரிபதா³ உக்தா யா த்ரைலோக்யத்ரைவித்³யப்ராணலக்ஷணா கா³யத்ரீ ஏதஸ்மிந் சதுர்தே² துரீயே த³ர்ஶதே பதே³ பரோரஜஸி ப்ரதிஷ்டி²தா, மூர்தாமூர்தரஸத்வாத் ஆதி³த்யஸ்ய ; ரஸாபாயே ஹி வஸ்து நீரஸம் அப்ரதிஷ்டி²தம் ப⁴வதி, யதா² காஷ்டா²தி³ த³க்³த⁴ஸாரம் , தத்³வத் ; ததா² மூர்தாமூர்தாத்மகம் ஜக³த் த்ரிபதா³ கா³யத்ரீ ஆதி³த்யே ப்ரதிஷ்டி²தா தத்³ரஸத்வாத் ஸஹ த்ரிபி⁴: பாதை³: ; தத்³வை துரீயம் பத³ம் ஸத்யே ப்ரதிஷ்டி²தம் ; கிம் புந: தத் ஸத்யமித்யுச்யதே — சக்ஷுர்வை ஸத்யம் । கத²ம் சக்ஷு: ஸத்யமித்யாஹ — ப்ரஸித்³த⁴மேதத் , சக்ஷுர்ஹி வை ஸத்யம் । கத²ம் ப்ரஸித்³த⁴தேத்யாஹ — தஸ்மாத் — யத் யதி³ இதா³நீமேவ த்³வௌ விவத³மாநௌ விருத்³த⁴ம் வத³மாநௌ ஏயாதாம் ஆக³ச்சே²யாதாம் ; அஹம் அத³ர்ஶம் த்³ருஷ்டவாநஸ்மீதி அந்ய ஆஹ ; அஹம் அஶ்ரௌஷம் — த்வயா த்³ருஷ்டம் ந ததா² தத்³வஸ்த்விதி ; தயோ: ய ஏவம் ப்³ரூயாத் — அஹமத்³ராக்ஷமிதி, தஸ்மை ஏவ ஶ்ரத்³த³த்⁴யாம ; ந புந: ய: ப்³ரூயாத் அஹமஶ்ரௌஷமிதி ; ஶ்ரோது: ம்ருஷா ஶ்ரவணமபி ஸம்ப⁴வதி ; ந து சக்ஷுஷோ ம்ருஷா த³ர்ஶநம் ; தஸ்மாத் ந அஶ்ரௌஷமித்யுக்தவதே ஶ்ரத்³த³த்⁴யாம ; தஸ்மாத் ஸத்யப்ரதிபத்திஹேதுத்வாத் ஸத்யம் சக்ஷு: ; தஸ்மிந் ஸத்யே சக்ஷுஷி ஸஹ த்ரிபி⁴: இதரை: பாதை³: துரீயம் பத³ம் ப்ரதிஷ்டி²தமித்யர்த²: । உக்தம் ச ‘ஸ ஆதி³த்ய: கஸ்மிந்ப்ரதிஷ்டி²த இதி சக்ஷுஷீதி’ (ப்³ரு. உ. 3 । 9 । 20) । தத்³வை துரீயபதா³ஶ்ரயம் ஸத்யம் ப³லே ப்ரதிஷ்டி²தம் ; கிம் புந: தத் ப³லமித்யாஹ — ப்ராணோ வை ப³லம் ; தஸ்மிந்ப்ராணே ப³லே ப்ரதிஷ்டி²தம் ஸத்யம் । ததா² சோக்தம் — ‘ஸூத்ரே ததோ³தம் ச ப்ரோதம் ச’ (ப்³ரு. உ. 3 । 7 । 2) இதி । யஸ்மாத் ப³லே ஸத்யம் ப்ரதிஷ்டி²தம் , தஸ்மாதா³ஹு: — ப³லம் ஸத்யாதோ³கீ³ய: ஓஜீய: ஓஜஸ்தரமித்யர்த²: ; லோகே(அ)பி யஸ்மிந்ஹி யதா³ஶ்ரிதம் ப⁴வதி, தஸ்மாதா³ஶ்ரிதாத் ஆஶ்ரயஸ்ய ப³லவத்தரத்வம் ப்ரஸித்³த⁴ம் ; ந ஹி து³ர்ப³லம் ப³லவத: க்வசித் ஆஶ்ரயபூ⁴தம் த்³ருஷ்டம் ; ஏவம் உக்தந்யாயேந உ ஏஷா கா³யத்ரீ அத்⁴யாத்மம் அத்⁴யாத்மே ப்ராணே ப்ரதிஷ்டி²தா ; ஸைஷா கா³யத்ரீ ப்ராண: ; அதோ கா³யத்ர்யாம் ஜக³த்ப்ரதிஷ்டி²தம் ; யஸ்மிந்ப்ராணே ஸர்வே தே³வா ஏகம் ப⁴வந்தி, ஸர்வே வேதா³:, கர்மாணி ப²லம் ச ; ஸைவம் கா³யத்ரீ ப்ராணரூபா ஸதீ ஜக³த ஆத்மா । ஸா ஹ ஏஷா க³யாந் தத்ரே த்ராதவதீ ; கே புநர்க³யா: ? ப்ராணா: வாகா³த³ய: வை க³யா:, ஶப்³த³கரணாத் ; தாந் தத்ரே ஸைஷா கா³யத்ரீ । தத் தத்ர யத் யஸ்மாத் க³யாந் தத்ரே, தஸ்மாத் கா³யத்ரீ நாம ; க³யத்ராணாத் கா³யத்ரீதி ப்ரதி²தா । ஸ: ஆசார்ய: உபநீயமாணவகமஷ்டவர்ஷம் யாமேவ அமூம் கா³யத்ரீம் ஸாவித்ரீம் ஸவித்ருதே³வதாகாம் அந்வாஹ பச்ச²: அர்த⁴ர்சஶ: ஸமஸ்தாம் ச, ஏஷைவ ஸ ஸாக்ஷாத் ப்ராண: ஜக³த ஆத்மா மாணவகாய ஸமர்பிதா இஹ இதா³நீம் வ்யாக்²யாதா, நாந்யா ; ஸ ஆசார்ய: யஸ்மை மாணவகாய அந்வாஹ அநுவக்தி, தஸ்ய மாணவகஸ்ய க³யாந் ப்ராணாந் த்ராயதே நரகாதி³பதநாத் ॥

அபி⁴தா⁴நாபி⁴தே⁴யாத்மிகாம் கா³யத்ரீம் வ்யாக்²யாயாபி⁴தா⁴நஸ்யாபி⁴தே⁴யதந்த்ரத்வமாஹ —

ஸைஷேதி ।

ஆதி³த்யே ப்ரதிஷ்டி²தா மூர்தாமூர்தாத்மிகா கா³யத்ரீத்யத்ர ஹேதுமாஹ —

மூர்தேதி ।

ப⁴வது மூர்தாமூர்தப்³ராஹ்மணாநுஸாரேணா(அ)(அ)தி³த்யஸ்ய தத்ஸாரத்வம் ததா²(அ)பி கத²ம் கா³யத்ர்யாஸ்தத்ப்ரதிஷ்டி²தத்வம் ப்ருத²கே³வ ஸா மூர்தாத்³யாத்மிகா ஸ்தா²ஸ்யதீத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ரஸேதி ।

தத்³வதா³தி³த்யஸம்ப³ந்தா⁴பா⁴வே மூர்தாத்³யாத்மிகா கா³யத்ரீ ஸ்யாத³ப்ரதிஷ்டி²தேதி ஶேஷ: ।

ஸாராத்³ருதே ஸ்வாதந்த்ர்யேண மூர்தாதே³ர்ந ஸ்தி²திரிதி ஸ்தி²தே ப²லிதமாஹ —

ததே²தி ।

ஆதி³த்யஸ்ய ஸ்வாதந்த்ர்யம் வாரயதி —

தத்³வா இதி ।

ஸத்யஶப்³த³ஸ்யாந்ருதவிபரீதவாக்³விஷயத்வம் ஶங்காத்³வாரா வாரயதி —

கிம் புநரித்யாதி³நா ।

சக்ஷுஷ: ஸத்யத்வே ப்ரமாணாபா⁴வம் ஶங்கித்வா தூ³ஷயதி —

கத²மித்யாதி³நா ।

ஶ்ரோதரி ஶ்ரத்³தா⁴பா⁴வே ஹேதுமாஹ —

ஶ்ரோதுரிதி ।

த்³ரஷ்டுரபி ம்ருஷாத³ர்ஶநம் ஸம்ப⁴வதீத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ந த்விதி ।

க்வசித்கத²ஞ்சித்ஸம்ப⁴வே(அ)பி ஶ்ரோத்ரபேக்ஷயா த்³ரஷ்டரி விஶ்வாஸோ த்³ருஷ்டோ லோகஸ்யேத்யாஹ —

தஸ்மாந்நேதி ।

விஶ்வாஸாதிஶயப²லமாஹ —

தஸ்மாதி³தி ।

ஆதி³த்யஸ்ய சக்ஷுஷி ப்ரதிஷ்டி²தத்வம் பஞ்சமே(அ)பி ப்ரதிபாதி³தமித்யாஹ —

உக்தம் சேதி ।

ஸத்யஸ்ய ஸ்வாதந்த்ர்யம் ப்ரத்யாஹ —

தத்³வா இதி ।

ஸத்யஸ்ய ப்ராணப்ரதிஷ்டி²தத்வம் ச பாஞ்சமிகமித்யாஹ —

ததா² சேதி ।

ஸூத்ரம் ப்ராணோ வாயு: । தச்ச²ப்³தே³ந ஸத்யஶப்³தி³தஸர்வபூ⁴தக்³ரஹணம் ।

ஸத்யம் ப³லே ப்ரதிஷ்டி²தமித்யத்ர லோகப்ரஸித்³தி⁴ம் ப்ரமாணயதி —

தஸ்மாதி³தி ।

ததே³வோபபாத³யதி —

லோகே(அ)பீதி ।

ததே³வ வ்யதிரேகமுகே²நா(அ)(அ)ஹ —

ந ஹீதி ।

ஏதேந கா³யத்ர்யா: ஸூத்ராத்மத்வம் ஸித்³த⁴மித்யாஹ —

ஏவமிதி ।

தஸ்மிந்நர்தே² வாக்யம் யோஜயதி —

ஸைஷேதி ।

கா³யத்ர்யா: ப்ராணத்வே கிம் ஸித்³த்⁴யதி ததா³ஹ —

அத இதி ।

ததே³வ ஸ்பஷ்டயதி —

யஸ்மிந்நித்யாதி³நா ।

கா³யத்ரீநாமநிர்வசநேந தஸ்யா ஜக³ஜ்ஜீவநஹேதுத்வமாஹ —

ஸா ஹைஷேதி ।

ப்ரயோக்த்ருஶரீரம் ஸப்தம்யர்த²: । கா³யந்தீதி க³யா வாகு³பலக்ஷிதாஶ்சக்ஷுராத³ய: ।

ப்³ராஹ்மண்யமூலத்வேந ஸ்துத்யர்த²ம் கா³யத்ர்யா ஏவ ஸாவித்ரீத்வமாஹ —

ஸ ஆசார்ய இதி ।

பச்ச²: பாத³ஶ: ।

ஸாவித்ர்யா கா³யத்ரீத்வம் ஸாத⁴யதி —

ஸ இதி ।

அத: ஸாவித்ரீ கா³யத்ரீதி ஶேஷ: ॥4॥