ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕೋಪನಿಷದ್ಭಾಷ್ಯಮ್
ಪಂಚಮೋಽಧ್ಯಾಯಃಚತುರ್ದಶಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕ)
 
ತಾಂ ಹೈತಾಮೇಕೇ ಸಾವಿತ್ರೀಮನುಷ್ಠುಭಮನ್ವಾಹುರ್ವಾಗನುಷ್ಟುಬೇತದ್ವಾಚಮನುಬ್ರೂಮ ಇತಿ ನ ತಥಾ ಕುರ್ಯಾದ್ಗಾಯತ್ರೀಮೇವ ಸಾವಿತ್ರೀಮನುಬ್ರೂಯಾದ್ಯದಿ ಹ ವಾ ಅಪ್ಯೇವಂವಿದ್ಬಹ್ವಿವ ಪ್ರತಿಗೃಹ್ಣಾತಿ ನ ಹೈವ ತದ್ಗಾಯತ್ರ್ಯಾ ಏಕಂಚನ ಪದಂ ಪ್ರತಿ ॥ ೫ ॥
ತಾಮೇತಾಂ ಸಾವಿತ್ರೀಂ ಹ ಏಕೇ ಶಾಖಿನಃ ಅನುಷ್ಟುಭಮ್ ಅನುಷ್ಟುಪ್ಪ್ರಭವಾಮ್ ಅನುಷ್ಟುಪ್ಛಂದಸ್ಕಾಮ್ ಅನ್ವಾಹುರುಪನೀತಾಯ । ತದಭಿಪ್ರಾಯಮಾಹ — ವಾಕ್ ಅನುಷ್ಟುಪ್ , ವಾಕ್ಚ ಶರೀರೇ ಸರಸ್ವತೀ, ತಾಮೇವ ಹಿ ವಾಚಂ ಸರಸ್ವತೀಂ ಮಾಣವಕಾಯಾನುಬ್ರೂಮ ಇತ್ಯೇತದ್ವದಂತಃ । ನ ತಥಾ ಕುರ್ಯಾತ್ ನ ತಥಾ ವಿದ್ಯಾತ್ , ಯತ್ ತೇ ಆಹುಃ ಮೃಷೈವ ತತ್ ; ಕಿಂ ತರ್ಹಿ ಗಾಯತ್ರೀಮೇವ ಸಾವಿತ್ರೀಮನುಬ್ರೂಯಾತ್ ; ಕಸ್ಮಾತ್ ? ಯಸ್ಮಾತ್ ಪ್ರಾಣೋ ಗಾಯತ್ರೀತ್ಯುಕ್ತಮ್ ; ಪ್ರಾಣೇ ಉಕ್ತೇ, ವಾಕ್ಚ ಸರಸ್ವತೀ ಚ ಅನ್ಯೇ ಚ ಪ್ರಾಣಾಃ ಸರ್ವಂ ಮಾಣವಕಾಯ ಸಮರ್ಪಿತಂ ಭವತಿ । ಕಿಂಚೇದಂ ಪ್ರಾಸಂಗಿಕಮುಕ್ತ್ವಾ ಗಾಯತ್ರೀವಿದಂ ಸ್ತೌತಿ — ಯದಿ ಹ ವೈ ಅಪಿ ಏವಂವಿತ್ ಬಹ್ವಿವ — ನ ಹಿ ತಸ್ಯ ಸರ್ವಾತ್ಮನೋ ಬಹು ನಾಮಾಸ್ತಿ ಕಿಂಚಿತ್ , ಸರ್ವಾತ್ಮಕತ್ವಾದ್ವಿದುಷಃ — ಪ್ರತಿಗೃಹ್ಣಾತಿ, ನ ಹೈವ ತತ್ ಪ್ರತಿಗ್ರಹಜಾತಂ ಗಾಯತ್ರ್ಯಾ ಏಕಂಚನ ಏಕಮಪಿ ಪದಂ ಪ್ರತಿ ಪರ್ಯಾಪ್ತಮ್ ॥

ಮತಾಂತರಮುದ್ಭಾವಯತಿ —

ತಾಮೇತಾಮಿತಿ ।

’ತತ್ಸವಿತುರ್ವೃಣೀಮಹೇ ವಯಂ ದೇವಸ್ಯ ಭೋಜನಮ್ । ಶ್ರೇಷ್ಠಂ ಸರ್ವಧಾತಮಂ ತುರಂ ಭಾಗಸ್ಯ ಧೀಮಹಿ’ ಇತ್ಯನುಷ್ಟುಭಂ ಸಾವಿತ್ರೀಮಾಹುಃ । ಸವಿತೃದೇವತಾಕತ್ವಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ । ಉಪನೀತಸ್ಯ ಮಾಣವಕಸ್ಯ ಪ್ರಥಮತಃ ಸರಸ್ವತ್ಯಾಂ ವರ್ಣಾತ್ಮಿಕಾಯಾಂ ಸಾಪೇಕ್ಷತ್ವಂ ದ್ಯೋತಯಿತುಂ ಹಿ ಶಬ್ದಃ ।

ದೂಷಯತಿ —

ನೇತ್ಯಾದಿನಾ ।

ನನ್ವಪೇಕ್ಷಿತವಾಗಾತ್ಮಕಸರಸ್ವತೀಸಮರ್ಪಣಂ ವಿನಾ ಗಾಯತ್ರೀಸಮರ್ಪಣಮುಕ್ತಮಿತಿ ಶಂಕಿತ್ವಾ ಪರಿಹರತಿ —

ಕಸ್ಮಾದಿತ್ಯಾದಿನಾ ।

ಯದಿ ಹೇತ್ಯಾದೇರುತ್ತರಸ್ಯ ಗ್ರಂಥಸ್ಯಾವ್ಯವಹಿತಪೂರ್ವಗ್ರಂಥಾಸಂಗತಿಮಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —

ಕಿಂಚೇದಮಿತಿ ।

ಸಾವಿತ್ರ್ಯಾ ಗಾಯತ್ರೀತ್ವಮಿತಿ ಯಾವತ್ ।

ಇವಶಬ್ದಾರ್ಥಂ ದರ್ಶಯತಿ —

ನ ಹೀತಿ ।

ಯದ್ಯಪಿ ಬಹು ಪ್ರತಿಗೃಹ್ಣಾತಿ ವಿದ್ವಾನಿತಿ ಪೂರ್ವೇಣ ಸಂಬಂಧಃ । ತಥಾಽಪಿ ನ ತೇನ ಪ್ರತಿಗ್ರಹಜಾತೇನೈಕಸ್ಯಾಪಿ ಗಾಯತ್ರೀಪದಸ್ಯ ವಿಜ್ಞಾನಫಲಂ ಭುಕ್ತಂ ಸ್ಯಾತ್ । ದೂರತಸ್ತು ದೋಷಾಧಾಯಕತ್ವಂ ತಸ್ಯೇತ್ಯರ್ಥಃ ॥೫॥