ఓఙ్కారో దమాదిత్రయం బ్రహ్మాబ్రహ్మోపాసనాని తత్ఫలం తదర్థా గతిరాదిత్యాద్యుపస్థానమిత్యేషోఽర్థః సప్తమే నివృత్తః । సంప్రతి ప్రాధాన్యేనాబ్రహ్మోపాసనం సఫలం శ్రీమన్థాదికర్మ చ వక్తవ్యమిత్యష్టమమధ్యాయమారభమాణో బ్రాహ్మణసంగతిమాహ —
ప్రాణ ఇతి ।
తస్మాత్ప్రాణో గాయత్రీతి యుక్తముక్తమితి శేషః ।
ప్రాణస్య జ్యేష్ఠత్వాది నాద్యాపి నిర్ధారితమితి శఙ్కిత్వా పరిహరతి —
కథమిత్యాదినా ।
ప్రకారాన్తరేణ పూర్వోత్తరగ్రన్థసంగతిమాహ —
అథవేతి ।
ఆదిశబ్దాదన్నవైశిష్ట్యాదినిర్దేశః । తత్రేతి ప్రాణస్యైవ విశిష్టగుణకస్యోపాస్యత్వోక్తిః । హేతుర్జ్యేష్ఠత్వాదిస్తన్మాత్రమిహానన్తరగ్రన్థే కథ్యత ఇతి శేషః ।
తదేవం పూర్వగ్రన్థస్య హేతుమత్త్వాదుత్తరస్య చ హేతుత్వాదానన్తర్యేణ పౌర్వాపర్యేణ పూర్వగ్రన్థేన సహోత్తరగ్రన్థజాతం సంబధ్యత ఇతి ఫలితమాహ —
ఆనన్తర్యేణేతి ।
వక్ష్యమాణప్రాణోపాసనస్య పూర్వోక్తోక్థాద్యుపాస్తిశేషత్వమాశఙ్క్య గుణభేదాత్ఫలభేదాచ్చ నైవమిత్యభిప్రేత్యాఽఽహ —
న పునరితి ।
కిమితి ప్రాణోపాసనమిహ స్వతన్త్రముపదిశ్యతే తత్రాఽఽహ —
ఖిలత్వాదితి ।
ఇతిశబ్దో బ్రాహ్మణారమ్భోపసంహారార్థః ।
ఎవం బ్రాహ్మణారమ్భం ప్రతిపాద్యాక్షరాణి వ్యాచష్టే —
యః కశ్చిదిత్యాదినా ।
యచ్ఛబ్దస్య పునరుపాదానమన్వయార్థమ్ ।
నిపాతయోరర్థమవధారణమేవ ప్రాగుక్తం ప్రకటయతి —
భవత్యేవేతి ।
ప్రశ్నాయ కోఽసౌ జ్యేష్ఠశ్చ శ్రేష్ఠశ్చేతి ప్రశ్నస్తదర్థమితి యావత్ ।
ప్రాణస్య జ్యేష్ఠత్వాదికమాక్షిపతి —
కథమితి ।
తత్ర హేతుమాహ —
యస్మాదితి ।
తస్మాజ్జ్యేష్ఠత్వాదికం తుల్యమేవేతి శేషః ।
సంబన్ధావిశేషమఙ్గీకృత్య జ్యేష్ఠత్వం ప్రాణస్య సాధయతి —
తథాఽపీతి ।
ఉక్తమేవ సమర్థయతే —
నిషేకకాలాదితి ।
తత్రాపి విప్రతిపన్నం ప్రత్యాహ —
ప్రాణే హీతి ।
జ్యేష్ఠత్వేనైవ శ్రేష్ఠత్వే సిద్ధే కిమితి పునరుక్తిరిత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —
భవతి త్వితి ।
జ్యేష్ఠత్వే సత్యపి శ్రేష్ఠత్వాభావముక్త్వా తస్మిన్సత్యపి జ్యేష్ఠత్వాభావమాహ —
మధ్యమ ఇతి ।
ఇహేతి ప్రాణోక్తిః ।
ప్రాణశ్రేష్ఠత్వే ప్రమాణాభావమాశఙ్క్య ప్రత్యాహ —
కథమిత్యాదినా ।
పూర్వోక్తముపాస్తిఫలముపసంహరతి —
సర్వథాఽపీతి ।
ఆరోపేణానారోపేణ వేత్యర్థః ।
జ్యేష్ఠస్య విద్యాఫలత్త్వమాక్షిపతి —
నన్వితి ।
తస్య విద్యాఫలత్వం సాధయతి —
ఉచ్యత ఇతి ।
ఇచ్ఛాతో జ్యైష్ఠ్యం దుఃసాధ్యమితి దోషస్యాసత్త్వమాహ —
నేతి ।
తత్ర హేతుమాహ —
ప్రాణవదితి ।
యథా ప్రాణకృతాశనాదిప్రయుక్తశ్చక్షురాదీనాం వృత్తిలాభస్తథా ప్రాణోపాసకాధీనం జీవనమన్యేషాం స్వానాం చ భవతీతి ప్రాణదర్శినో జ్యేష్ఠత్వం న వయోనిబన్ధనమిత్యర్థః ॥౧॥