ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕೋಪನಿಷದ್ಭಾಷ್ಯಮ್
ಷಷ್ಠೋಽಧ್ಯಾಯಃಪ್ರಥಮಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕ)
 
ವಾಗ್ಘೋಚ್ಚಕ್ರಾಮ ಸಾ ಸಂವತ್ಸರಂ ಪ್ರೋಷ್ಯಾಗತ್ಯೋವಾಚ ಕಥಮಶಕತ ಮದೃತೇ ಜೀವಿತುಮಿತಿ ತೇ ಹೋಚುರ್ಯಥಾಕಲಾ ಅವದಂತೋ ವಾಚಾ ಪ್ರಾಣಂತಃ ಪ್ರಾಣೇನ ಪಶ್ಯಂತಶ್ಚಕ್ಷುಷಾ ಶೃಣ್ವಂತಃ ಶ್ರೋತ್ರೇಣ ವಿದ್ವಾಂಸೋ ಮನಸಾ ಪ್ರಜಾಯಮಾನಾ ರೇತಸೈವಮಜೀವಿಷ್ಮೇತಿ ಪ್ರವಿವೇಶ ಹ ವಾಕ್ ॥ ೮ ॥
ತೇ ಏವಮುಕ್ತಾ ಬ್ರಹ್ಮಣಾ ಪ್ರಾಣಾಃ ಆತ್ಮನೋ ವೀರ್ಯಪರೀಕ್ಷಣಾಯ ಕ್ರಮೇಣ ಉಚ್ಚಕ್ರಮುಃ । ತತ್ರ ವಾಗೇವ ಪ್ರಥಮಂ ಹ ಅಸ್ಮಾತ್ ಶರೀರಾತ್ ಉಚ್ಚಕ್ರಾಮ ಉತ್ಕ್ರಾಂತವತೀ ; ಸಾ ಚೋತ್ಕ್ರಮ್ಯ, ಸಂವತ್ಸರಂ ಪ್ರೋಷ್ಯ ಪ್ರೋಷಿತಾ ಭೂತ್ವಾ, ಪುನರಾಗತ್ಯೋವಾಚ — ಕಥಮ್ ಅಶಕತ ಶಕ್ತವಂತಃ ಯೂಯಮ್ , ಮದೃತೇ ಮಾಂ ವಿನಾ, ಜೀವಿತುಮಿತಿ । ತೇ ಏವಮುಕ್ತಾಃ ಊಚುಃ — ಯಥಾ ಲೋಕೇ ಅಕಲಾಃ ಮೂಕಾಃ, ಅವದಂತಃ ವಾಚಾ, ಪ್ರಾಣಂತಃ ಪ್ರಾಣನವ್ಯಾಪಾರಂ ಕುರ್ವಂತಃ ಪ್ರಾಣೇನ, ಪಶ್ಯಂತಃ ದರ್ಶನವ್ಯಾಪಾರಂ ಚಕ್ಷುಷಾ ಕುರ್ವಂತಃ, ತಥಾ ಶೃಣ್ವಂತಃ ಶ್ರೋತ್ರೇಣ, ವಿದ್ವಾಂಸಃ ಮನಸಾ ಕಾರ್ಯಾಕಾರ್ಯಾದಿವಿಷಯಮ್ , ಪ್ರಜಾಯಮಾನಾಃ ರೇತಸಾ ಪುತ್ರಾನ್ ಉತ್ಪಾದಯಂತಃ, ಏವಮಜೀವಿಷ್ಮ ವಯಮ್ — ಇತ್ಯೇವಂ ಪ್ರಾಣೈಃ ದತ್ತೋತ್ತರಾ ವಾಕ್ ಆತ್ಮನಃ ಅಸ್ಮಿನ್ ಅವಸಿಷ್ಠತ್ವಂ ಬುದ್ಧ್ವಾ, ಪ್ರವಿವೇಶ ಹ ವಾಕ್ ॥

ವಾಗ್ಘೋಚ್ಚಕ್ರಾಮೇತ್ಯಾದೇಸ್ತಾತ್ಪರ್ಯಮಾಹ —

ತ ಏವಮಿತಿ ।

ಉಕ್ತೇಽರ್ಥೇ ಶ್ರುತ್ಯಕ್ಷರಾಣಿ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ —

ತತ್ರೇತ್ಯಾದಿನಾ ।

ಕಾರ್ಯಾಕಾರ್ಯಾದಿವಿಷಯಮಿತ್ಯಾದಿಶಬ್ದೇನೋಪೇಕ್ಷಣೀಯಸಂಗ್ರಹಃ ।

ಚಕ್ಷುರಾದಿಭಿರ್ದತ್ತೋತ್ತರಾ ಪುನರ್ವಾಕ್ಕಿಮಕರೋದಿತಿ ತತ್ರಾಽಽಹ —

ಆತ್ಮನ ಇತಿ ॥೮–೧೨॥

ವಾಗಾದಿಪ್ರಕರಣವಿಚ್ಛೇದಾರ್ಥೋಽಥಶಬ್ದಃ । ಉತ್ಕ್ರಮಣಂ ಕರಿಷ್ಯನ್ಯದಾ ಭವತೀತಿ ಶೇಷಃ ।