బ్రాహ్మణాన్తరమాదాయ తస్య పూర్వేణ సంబన్ధం ప్రతిజానీతే —
శ్వేతకేతురితి ।
కోఽసౌ సంబన్ధస్తమాహ —
ఖిలేతి ।
తత్ర కర్మకాణ్డే జ్ఞానకాణ్డే వా యద్వస్తు ప్రాధాన్యేన నోక్తం తదస్మిన్కాణ్డే వక్తవ్యమస్య ఖిలాధికారత్వాత్తథా చ పూర్వమనుక్తం వక్తుమిదం బ్రాహ్మణమిత్యర్థః ।
వక్తవ్యశేషం దర్శయితుం వృత్తం కీర్తయతి —
సప్తమేతి ।
సముచ్చయకారిణో ముమూర్షోరగ్నిప్రార్థనేఽపి కిం స్యాదిత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —
తత్రేతి ।
అధ్యాయావసానం సప్తమ్యర్థః ।
సామర్థ్యమేవ దర్శయతి —
సుపథేతీతి ।
విశేషణవశాద్బహవో మార్గా భాన్తు కిం పునస్తేషాం స్వరూపం తదాహ —
పన్థానశ్చేతి ।
తత్ర వాక్యశేషమనుకూలయతి —
వక్ష్యతి చేతి ।
సంప్రత్యాకాఙ్క్షాద్వారా సమనన్తరబ్రాహ్మణతాత్పర్యమాహ —
తత్రేతి ।
ఉపసంహ్రియమాణాం సంసారగతిమేవ పరిచ్ఛినత్తి —
ఎతావతీ హీతి ।
దక్షిణోదగధోగత్యాత్మికేతి యావత్ ।
కర్మవిపాకస్తర్హి కుత్రోపసంహ్రియతే తత్రాఽఽహ —
ఎతావానితి ।
ఇతిశబ్దో యథోక్తసంసారగత్యతిరిక్తకర్మవిపాకాభావాత్తదుపసంహారార్థ ఎవాయమారమ్భ ఇత్యుపసంహారార్థః ।
అథోద్గీథాధికారే సర్వోఽపి కర్మవిపాకోఽనర్థ ఎవేత్యుక్తత్వాత్పరిశిష్టసంసారగత్యభావాత్కథం ఖిలకాణ్డే తన్నిర్దేశసిద్ధిరత ఆహ —
యద్యపీతి ।
కస్తర్హి విపాకస్తత్రోక్తస్తత్రాఽఽహ —
శాస్త్రీయస్యేతి ।
తత్ర సుకృతవిపాకస్యైవోపన్యాసే హేతుమాహ —
బ్రహ్మవిద్యేతి ।
అనిష్టవిపాకాత్తు వైరాగ్యం సుకృతాభిముఖ్యాదేవ సిద్ధమితి న తత్ర తద్వివక్షా । ఇహ పునః శాస్త్రసమాప్తౌ ఖిలాధికారే తద్విపాకోఽప్యుపసంహ్రియత ఇతి భావః ।
ప్రకారాన్తరేణ సంగతిం వక్తుముక్తం స్మారయతి —
తత్రాపీతి ।
శాస్త్రీయవిపాకవిషయేఽపీత్యర్థః ।
ఉత్తరగ్రన్థస్య విషయపరిశేషార్థం పాతనికామాహ —
తత్రేతి ।
లోకద్వయం సప్తమ్యర్థః ।
ప్రాగనుక్తమపి దేవయానాద్యత్ర వక్తవ్యమితి కుతో నియమసిద్ధిస్తత్రాఽఽహ —
తచ్చేతి ।
వక్తవ్యశేషస్య సత్త్వే ఫలితమాహ —
ఇత్యత ఇతి ।
యత్తర్హి ప్రాగనుక్తం తద్దేవయానాది వక్తవ్యం ప్రాగేవోక్తం తు బ్రహ్మలోకాది కస్మాదుచ్యతే తత్రాఽఽహ —
అన్తే చేతి ।
శాస్త్రస్యాన్తే చేతి సంబన్ధః ।
ఇతశ్చేదం బ్రాహ్మణమగతార్థత్వాదారభ్యమిత్యాహ —
అపి చేతి ।
ఎతావదిత్యాత్మజ్ఞానోక్తిః । అమృతత్వం తత్సాధనమితి యావత్ । చకారాదుక్తమిత్యనుషఙ్గః । జ్ఞానమేవామృతత్వే హేతురిత్యుక్తోఽర్థస్తత్రేతి సప్తమ్యర్థః తదర్థో హేత్వపదేశార్థః ।
కథం పునర్వక్ష్యమాణా కర్మగతిర్జ్ఞానమేవామృతత్వసాధనమిత్యత్ర హేతుత్వం ప్రతిపద్యతే తత్రాఽఽహ —
యస్మాదితి ।
వ్యాపారోఽస్తి కర్మణ ఇతి శేషః । సామర్థ్యాజ్జ్ఞానాతిరిక్తస్యోపాయస్య సంసారహేతుత్వనియమాదిత్యర్థః ।
ప్రకారాన్తరేణ బ్రాహ్మణతాత్పర్యం వక్తుమగ్నిహోత్రవిషయే జనకయాజ్ఞవల్క్యసంవాదసిద్ధమర్థమనువదతి —
అపి చేత్యాదినా ।
ఎతయోరగ్నిహోత్రాహుత్యోః సాయం ప్రాతశ్చానుష్ఠితయోరితి యావత్ । లోకం ప్రత్యుత్థాయినం యజమానం పరివేష్ట్యేమం లోకం ప్రత్యావృత్తయోస్తయోరనుష్ఠానోపచితయోః పరలోకం ప్రతి స్వాశ్రయోత్థానహేతుం పరిణామమిత్యేతదితి ప్రశ్నషట్కమగ్నిహోత్రవిషయే జనకేన యాజ్ఞవల్క్యం ప్రత్యుక్తమితి సంబన్ధః । తత్రేత్యాక్షేపగతప్రశ్నషట్కోక్తిః ।
నను ఫలవతోఽశ్రవణాత్కస్యేదమాహుతిఫలం న హి తత్స్వతన్త్రం సంభవతి తత్రాఽఽహ —
తచ్చేతి ।
కర్తృవాచిపదాభావాదాహుత్యపూర్వస్యైవోత్క్రాన్త్యాదికర్యారమ్భకత్వాన్న తత్ర కర్తృగామికఫలముక్తమిత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —
న హీతి ।
కిఞ్చ కారకాశ్రయవత్త్వాత్కర్మణో యుక్తం తత్ఫలస్య కర్తృగామిత్వమిత్యాహ —
సాధనేతి ।
స్వాతన్త్ర్యాసంభవాదాహుత్యోః స్వకర్తృకయోరేవమిత్యాది వివక్షితం చేత్తర్హి కథం తత్ర కేవలాహుత్యోర్గత్యాది గమ్యతే తత్రాఽఽహ —
తత్రేతి ।
అగ్నిహోత్రప్రకరణం సప్తమ్యర్థః । అగ్నిహోత్రస్తుత్యర్థత్వాత్ప్రశ్నప్రతివచనరూపస్య సన్దర్భస్యేతి శేషః ।
భవత్వేవమగ్నిహోత్రప్రకరణస్థితిః ప్రకృతే తు కిమాయాతం తత్రాఽఽహ —
ఇహ త్వితి ।
కిమితి విద్యాప్రకరణే కర్మఫలవిజ్ఞానం వివక్ష్యతే తత్రాఽఽహ —
తద్ద్వారేణేతి ।
బ్రాహ్మణారమ్భముపపాదితముపసంహరతి —
ఎవమితి ।
సంసారగత్యుపసంహారేణ కర్మవిపాకస్య సర్వస్యైవోపసంహారః సిద్ధో భవతి తదతిరిక్తతద్విపాకాభావాదిత్యాహ —
కర్మకాణ్డస్యేతి ।
యథోక్తం వస్తు దర్శయితుం బ్రాహ్మణమారభతే చేత్తత్ర కిమిత్యాఖ్యాయికా ప్రణీయతే తత్రాఽఽహ —
ఇత్యేతద్ద్వయమితి ।
సర్వమేవ పూర్వోక్తం వస్తు దర్శయితుమిచ్ఛన్వేదః సుఖావబోధార్థమాఖ్యాయికాం కరోతీత్యర్థః ।