బృహదారణ్యకోపనిషద్భాష్యమ్
షష్ఠోఽధ్యాయఃద్వితీయం బ్రాహ్మణమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (బృహదారణ్యక)
 
అథైనం వసత్యోపమన్త్రయాఞ్చక్రేఽనాదృత్య వసతిం కుమారః ప్రదుద్రావ స ఆజగామ పితరం తం హోవాచేతి వావ కిల నో భవాన్పురానుశిష్టానవోచ ఇతి కథం సుమేధ ఇతి పఞ్చ మా ప్రశ్నాన్రాజన్యబన్ధురప్రాక్షీత్తతో నైకఞ్చన వేదేతి కతమే త ఇతీమ ఇతి హ ప్రతీకాన్యుదాజహార ॥ ౩ ॥
అథ అనన్తరమ్ అపనీయ విద్యాభిమానగర్వమ్ ఎనం ప్రకృతం శ్వేతకేతుమ్ , వసత్యా వసతిప్రయోజనేన ఉపమన్త్రయాఞ్చక్రే ; ఇహ వసన్తు భవన్తః, పాద్యమర్ఘ్యం చ ఆనీయతామ్ — ఇత్యుపమన్త్రణం కృతవాన్రాజా । అనాదృత్య తాం వసతిం కుమారః శ్వేతకేతుః ప్రదుద్రావ ప్రతిగతవాన్ పితరం ప్రతి । స చ ఆజగామ పితరమ్ , ఆగత్య చ ఉవాచ తమ్ , కథమితి — వావ కిల ఎవం కిల, నః అస్మాన్ భవాన్ పురా సమావర్తనకాలే అనుశిష్టాన్ సర్వాభిర్విద్యాభిః అవోచః అవోచదితి । సోపాలమ్భం పుత్రస్య వచః శ్రుత్వా ఆహ పితా — కథం కేన ప్రకారేణ తవ దుఃఖముపజాతమ్ , హే సుమేధః, శోభనా మేధా యస్యేతి సుమేధాః । శృణు, మమ యథా వృత్తమ్ ; పఞ్చ పఞ్చసఙ్ఖ్యాకాన్ ప్రశ్నాన్ మా మాం రాజన్యబన్ధుః రాజన్యా బన్ధవో యస్యేతి ; పరిభవవచనమేతత్ రాజన్యబన్ధురితి ; అప్రాక్షీత్ పృష్టవాన్ ; తతః తస్మాత్ న ఎకఞ్చన ఎకమపి న వేద న విజ్ఞాతవానస్మి । కతమే తే రాజ్ఞా పృష్టాః ప్రశ్నా ఇతి పిత్రా ఉక్తః పుత్రః ‘ఇమే తే’ ఇతి హ ప్రతీకాని ముఖాని ప్రశ్నానామ్ ఉదాజహార ఉదాహృతవాన్ ॥

రాజన్యదత్తవసత్యనాదరే హేతుమాహ —

కుమార ఇతి ।

ఎవం కిలేతి రాజపరాభవలిఙ్గకం పితృవచసో మృషాత్వం ద్యోత్యతే ।

అజ్ఞానాధీనం దుఃఖం తవాసంభావితమితి సూచయతి —

సుమేధ ఇతి ॥౩॥