అసావిత్యాదినా యతిథ్యామిత్యాదిచతుర్థప్రశ్నస్య ప్రాథమ్యేన నిర్ణయే క్రమభఙ్గః స్యాత్తత్ర చ కారణం వాచ్యమిత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —
క్రమభఙ్గస్త్వితి ।
మనుష్యజన్మస్థితిలయానాం చతుర్థప్రశ్ననిర్ణయాధీనతయా తస్య ప్రాధాన్యాత్ప్రాధాన్యే సత్యర్థక్రమమాశ్రిత్యావివక్షితస్య పాఠక్రమస్య భఙ్గ ఇత్యర్థః ।
ఇన్ద్రాదీనాం కర్మానధికారిత్వాద్ద్యులోకస్య చాఽఽహవనీయత్వాప్రసిద్ధ్యా హోమాధారత్వాయోగాత్ప్రత్యయస్య చ శ్రద్ధాయా హోమ్యత్వానుపపత్తేస్తస్మిన్నిత్యాది వాక్యమయుక్తమితి శఙ్కతే —
తత్రేతి ।
హోమకర్మ సప్తమ్యర్థః ।
అస్య బ్రాహ్మణస్య సంబన్ధగ్రన్థే సమాధానమస్య చోద్యస్యాస్మాభిరుక్తమిత్యాహ —
అత ఇతి ।
తదేవ దర్శయితుమగ్నిహోత్రప్రకరణే వృత్తం స్మారయతి —
న త్వితి ।
కిం తదుక్తమితి చేత్తదాహ —
తే వా ఇతి ।
ఆహుత్యోః స్వతన్త్రయోరుత్క్రాన్త్యాది కథమిత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —
తత్రేతి ।
యజమానస్య మృతికాలః సప్తమ్యర్థః ।
ససాధనయోరేవ తయోరుత్క్రాన్తిర్న స్వతన్త్రయోరేవేత్యేతదుపపాదయతి —
యథేత్యాదినా ।
ఇహేతి జీవదవస్థోచ్యతే ।
నష్టానామగ్న్యాదీనామవ్యాకృతభావాపన్నత్వేనావిశేషప్రసంగాన్న తైః సహాఽహుత్యోరుత్క్రాన్త్యాదిసిద్ధిరిత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —
తత్రాగ్నిరితి ।
నాశాదూర్ధ్వమపి ప్రాతిస్వికశక్తిరూపేణాగ్న్యాదిరవతిష్ఠతే తథా చావిశేషప్రసంగాభావాదాహుత్యోః ససాధనయోరేవోత్క్రాన్త్యాదిసిద్ధిరిత్యర్థః ।
యథోక్తయోరాహుత్యోరుత్క్రాన్త్యాదిసమర్థనేనాగ్నిహోత్రాద్యపూర్వస్య జగదారమ్భకత్వముక్తం భవతీత్యాహ —
తద్విద్యమానమితి ।
విద్యమానమేవ విశదయతి —
అపూర్ణేతి ।
అథ యథేత్యాదితయా విధయా కథమపి పూర్వకల్పీయం కర్మ ప్రలయదశాయామవ్యాకృతాత్మనా స్థితం పునర్జగదారభతాం తథాఽపీదానీన్తనమగ్నిహోత్రాదికం కర్మ కథం జగదారమ్భకం భవిష్యతీత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —
తథైవేతి ।
విమతమారమ్భకం తచ్ఛక్తిమత్త్వాత్సంప్రతిపన్నవదితి భావః ।
అగ్నిహోత్రప్రకరణస్యార్థం సంగృహీతముపసంహరతి —
ఎవమితి ।
ఉక్తముపజీవ్యం ప్రకృతబ్రాహ్మణప్రవృత్తిప్రకారం దర్శయతి —
ఇహ త్వితి ।
ఉత్తరమార్గప్రతిపత్తిసాధనం విధిత్సితమితి సంబన్ధః ।
కిమిత్యుత్తరమార్గప్రతిపత్తిస్తత్రాఽఽహ —
విశిష్టేతి ।
బ్రాహ్మణప్రవృత్తిమభిధాయాసౌ వై లోకోగ్నిరిత్యాదివాక్యప్రవృత్తిప్రకారమాహ —
ఇతి ద్యులోకేతి ।
ఇత్థం బ్రాహ్మణే స్థితే సతీత్యేతత్ ।
భవత్వేవం తథాఽపి కే దేవా ఇతి ప్రశ్నస్య కిముత్తరం తత్రాఽఽహ —
తత్రేతి ।
ఉక్తనీత్యా పఞ్చాగ్నిదర్శనే ప్రస్తుతే సతీత్యేతత్ । ఇహేతి వ్యవహారభూమిగ్రహః ।
కథం తేషాం తత్ర హోతృత్వం తదాహ —
తే చేతి ।
తథాఽపి కథం ద్యులోకోఽగ్నౌ తేషాం హోతృత్వం తదాహ —
త ఎవేతి ।
తత్ఫలభోక్తృత్వాదిత్యత్ర తచ్ఛబ్దోఽగ్నిహోత్రాదికర్మవిషయస్తద్భోక్తృత్వం చ ప్రాణానాం జీవోపాధిత్వాదవధేయమ్ । తథా తథా ద్యుపర్జన్యాదిసంబన్ధయోగ్యాకారేణేతి యావత్ ।
కే దేవా ఇతి ప్రశ్నో నిర్ణీతః సంప్రత్యవశిష్టం ప్రశ్నద్వయం నిర్ణేతుమాహ —
అత్ర చేతి ।
జీవదవస్థాయామితి యావత్ । సహ కర్త్రేత్యత్ర తచ్ఛబ్దో ద్రష్టవ్యః । అముం లోకమావిశతీతి సంబన్ధః ।
ఆవేశప్రకారమాహ —
ధూమాదీతి ।
కథమేతావతా కిం పునః శ్రద్ధాఖ్యం హవిరితి ప్రశ్నో నిర్ణీతస్తత్రాఽఽహ —
తాః సూక్ష్మా ఇతి ।
తథాఽపి కథం జుహ్వతీతి ప్రశ్నస్య కథం నిర్ణయస్తత్రాఽఽహ —
సోమలోక ఇతి ।
తథాఽపి తస్యా ఆహుతేః సోమో రాజా సంభవతీతి కథముచ్యతే తత్రాఽఽహ —
తాస్తత్రేతి ।
నిర్ణీతేఽర్థే శ్రుతిమవతారయతి —
తదేతదితి ।
కథం పునరాపః శ్రద్ధాశబ్దవాచ్యా న హి లోకే శ్రద్ధాశబ్దం తాసు ప్రయుఞ్జతే తత్రాఽఽహ —
శ్రద్ధేతి ।
ఉపక్రమవశాదప్యాపోఽత్ర శ్రద్ధాశబ్దవాచ్యా ఇత్యాహ —
వేత్థేతి ।
అపామేవ పురుషశబ్దవాచ్యానాం శరీరారమ్భకత్వాన్న భూతాన్తరాణామితి కృత్వా తస్య పఞ్చభూతారబ్ధత్వాభ్యుపగమభఙ్గః స్యాదితి చేన్నేత్యాహ —
భూయస్త్వాదితి ।
అపాం పురుషశబ్దవాచ్యత్వే హేత్వన్తరమాహ —
కర్మేతి ।
అథాకర్మప్రయుక్తమపి ప్రకృష్టం జన్మాస్తి తత్కథమపాం సర్వత్ర పురుషశబ్దవాచ్యత్వం తత్రాఽఽహ —
కర్మకృతో హీతి ।
అన్యథా తత్ర తత్ర సుఖదుఃఖప్రభేదోపభోగాసంభవాదితి భావః ।
యది కర్మాపూర్వశబ్దవాచ్యం భూతసూక్ష్మం సర్వత్ర శరీరారమ్భకం కథం తర్హి పూర్వమగ్నిహోత్రాహుత్యోరేవ వ్యక్తజగదారమ్భకత్వముక్తం తత్రాఽఽహ —
తత్రేతి ।
లక్ష్యన్తేఽగ్నిహోత్రాహుత్యేతి శేషః ।
లక్షణాయాం పూర్వోత్తరవాక్యయోర్గమకమాహ —
దారాగ్నీతి ॥౯॥