ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕೋಪನಿಷದ್ಭಾಷ್ಯಮ್
ಷಷ್ಠೋಽಧ್ಯಾಯಃದ್ವಿತೀಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕ)
 
ಪರ್ಜನ್ಯೋ ವಾ ಅಗ್ನಿರ್ಗೌತಮ ತಸ್ಯ ಸಂವತ್ಸರ ಏವ ಸಮಿದಭ್ರಾಣಿ ಧೂಮೋ ವಿದ್ಯುದರ್ಚಿರಶನಿರಂಗಾರಾ ಹ್ರಾದುನಯೋ ವಿಸ್ಫುಲಿಂಗಾಸ್ತಸ್ಮಿನ್ನೇತಸ್ಮಿನ್ನಗ್ನೌ ದೇವಾಃ ಸೋಮಂ ರಾಜಾನಂ ಜುಹ್ವತಿ ತಸ್ಯಾ ಆಹುತ್ಯೈ ವೃಷ್ಟಿಃ ಸಂಭವತಿ ॥ ೧೦ ॥
ಪರ್ಜನ್ಯೋ ವಾ ಅಗ್ನಿರ್ಗೌತಮ, ದ್ವಿತೀಯ ಆಹುತ್ಯಾಧಾರಃ ಆಹುತ್ಯೋರಾವೃತ್ತಿಕ್ರಮೇಣ । ಪರ್ಜನ್ಯೋ ನಾಮ ವೃಷ್ಟ್ಯುಪಕರಣಾಭಿಮಾನೀ ದೇವತಾತ್ಮಾ । ತಸ್ಯ ಸಂವತ್ಸರ ಏವ ಸಮಿತ್ ; ಸಂವತ್ಸರೇಣ ಹಿ ಶರದಾದಿಭಿರ್ಗ್ರೀಷ್ಮಾಂತೈಃ ಸ್ವಾವಯವೈರ್ವಿಪರಿವರ್ತಮಾನೇನ ಪರ್ಜನ್ಯೋಽಗ್ನಿರ್ದೀಪ್ಯತೇ । ಅಭ್ರಾಣಿ ಧೂಮಃ, ಧೂಮಪ್ರಭವತ್ವಾತ್ ಧೂಮವದುಪಲಕ್ಷ್ಯತ್ವಾದ್ವಾ । ವಿದ್ಯುತ್ ಅರ್ಚಿಃ, ಪ್ರಕಾಶಸಾಮಾನ್ಯಾತ್ । ಅಶನಿಃ ಅಂಗಾರಾಃ, ಉಪಶಾಂತಕಾಠಿನ್ಯಸಾಮಾನ್ಯಾಭ್ಯಾಮ್ । ಹ್ರಾದುನಯಃ ಹ್ಲಾದುನಯಃ ಸ್ತನಯಿತ್ನುಶಬ್ದಾಃ ವಿಸ್ಫುಲಿಂಗಾಃ, ವಿಕ್ಷೇಪಾನೇಕತ್ವಸಾಮಾನ್ಯಾತ್ । ತಸ್ಮಿನ್ನೇತಸ್ಮಿನ್ನಿತಿ ಆಹುತ್ಯಧಿಕರಣನಿರ್ದೇಶಃ । ದೇವಾ ಇತಿ, ತೇ ಏವ ಹೋತಾರಃ ಸೋಮಂ ರಾಜಾನಂ ಜುಹ್ವತಿ ; ಯೋಽಸೌ ದ್ಯುಲೋಕಾಗ್ನೌ ಶ್ರದ್ಧಾಯಾಂ ಹುತಾಯಾಮಭಿನಿರ್ವೃತ್ತಃ ಸೋಮಃ, ಸ ದ್ವಿತೀಯೇ ಪರ್ಜನ್ಯಾಗ್ನೌ ಹೂಯತೇ ; ತಸ್ಯಾಶ್ಚ ಸೋಮಾಹುತೇರ್ವೃಷ್ಟಿಃ ಸಂಭವತಿ ॥

ಆದ್ಯಮಾಹುತ್ಯಾಧಾರಮೇವಂ ನಿರೂಪ್ಯಾಽಽಹುತ್ಯಾಧಾರಾಂತರಾಣಿ ಕ್ರಮೇಣ ನಿರೂಪಯತಿ —

ಪರ್ಜನ್ಯೋ ವಾ ಅಗ್ನಿರಿತ್ಯಾದಿನಾ ।

ಕುತೋಽಸ್ಯ ದ್ವಿತೀಯತ್ವಮಿತಿ ಶಂಕಿತ್ವೋಕ್ತಮ್ —

ಆಹುತ್ಯೋರಿತಿ ।

ಅಸ್ತಿ ಖಲ್ವಭ್ರಾಣಾಂ ಧೂಮಪ್ರಭವತ್ವೇ ಗಾಥಾ ‘ಧೂಮಜ್ಯೋತಿಃಸಲಿಲಮರುತಾಂ ಸನ್ನಿಪಾತಃ ಕ್ವ ಮೇಘಃ’(ಮೇಘಸಂದೇಶಃ ೧-೫) ಇತಿ ॥೧೦॥