దేవయానం పన్థానముక్త్వా పథ్యన్తరం వక్తుం వాక్యాన్తరమాదాయ పదద్వయం వ్యాకరోతి —
అథేత్యాదినా ।
కథం తే ఫలభాగినో భవన్తీత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —
యజ్ఞేనేతి ।
నను దానతపసీ యజ్ఞగ్రహణేనైవ గృహీతే న పృథగ్గ్రహీతవ్యే తత్రాఽఽహ —
బహిర్వేదీతి ।
దీక్షాదీత్యాదిపదేన పయోవ్రతాదియజ్ఞాఙ్గసంగ్రహః । తత్రేతి పితృలోకోక్తిః అపిశబ్దో బ్రహ్మలోకదృష్టాన్తార్థః ।
ధూమసంపత్తేరపురుషార్థత్వమాశఙ్క్యోక్తమ్ —
ఉత్తరమార్గ ఇవేతి ।
ఇహాపీతి పితృయాణమార్గేఽపీత్యర్థః । తద్వదేవేత్యుత్తరమార్గగామినీనాం దేవతానామివేత్యర్థః । తత్రేతి ప్రకృతలోకోక్తిః ।
కర్మిణాం తర్హి దేవైర్భక్ష్యమాణానాం చన్ద్రలోకప్రాప్తిరనర్థాయైవేత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —
ఉపభుఞ్జత ఇతి ।
అన్యథాప్రతిభాసం వ్యావర్తయతి —
ఆప్యాయస్వేతి ।
ఎవం దేవా అపీతి సంక్షిప్తం దార్ష్టాన్తికం వివృణోతి —
సోమలోక ఇతి ।
కథం పౌనఃపున్యేన విశ్రాన్తిః సంపాద్యతే తత్రాఽఽహ —
కర్మానురూపమితి ।
దృష్టాన్తవద్దార్ష్టాన్తికే కిమిత్యాప్యాయనం నోక్తం తత్రాఽఽహ —
తద్ధీతి ।
పునః పునర్విశ్రామాభ్యనుజ్ఞానమితి యావత్ ।
లోకద్వయప్రాపకౌ పన్థానావిత్థం వ్యాఖ్యాయ పునరేతల్లోకప్రాప్తిప్రకారమాహ —
తేషామిత్యాదినా ।
కథం చన్ద్రస్థలస్ఖలితానాం కర్మిణామాకాశతాదాత్మ్యమిత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —
యాస్తా ఇతి ।
సోమాకారపరిణతత్వమేవ స్ఫోరయతి —
యాభిరితి ।
తస్య ఝటితి ద్రవీభవనయోగ్యతాం దర్శయతి —
అమ్మయమితి ।
సాభావ్యాపత్తిరుపపత్తేరితి న్యాయేనాఽఽహ —
ఆకాశభూతా ఇతి ।
ఆకాశాద్వాయుప్రాప్తిప్రకారమాహ —
తే పునరితి ।
అన్యాధిష్ఠితే పూర్వవదభిలాపాదితి న్యాయేనాఽఽహ —
తే పృథివీమితి ।
రేతఃసిగ్యోగోఽథేతి న్యాయమాశ్రిత్యాఽఽహ —
తే పునరితి ।
యోనేః శరీరమితి న్యాయమనుసృత్యాఽఽహ —
తత ఇతి ।
ఉత్పన్నానాం కేషాఞ్చిదిష్టాదికారిత్వమాహ —
లోకమితి ।
కర్మానుష్ఠానానన్తరం తత్ఫలభాగిత్వమాహ —
తతో ధూమాదినేతి ।
సోమలోకే ఫలభోగానన్తరం పునరేతల్లోకప్రాప్తిమాహ —
పునరితి ।
పౌనఃపున్యేన విపరివర్తనస్యావధిం సూచయతి —
ఉత్తరమార్గాయేతి ।
ప్రాగ్జ్ఞానాత్సంసరణం షష్ఠేఽపి వ్యాఖ్యాతమిత్యాహ —
ఇతి న్వితి ।
స్థానద్వయమావృత్తిసహితముక్త్వా స్థానాన్తరం దర్శయతి —
అథేత్యాదినా ।
స్థానద్వయాత్తృతీయే స్థానే విశేషం కథయతి —
ఎవమితి ।
తృతీయే స్థానే ఛాన్దోగ్యశ్రుతిం సంవాదయతి —
తథా చేతి ।
అముష్యా గతేరతికష్టత్వే పరిశిష్టం వాక్యార్థమాచష్టే —
తస్మాదితి ।
సర్వోత్సాహో వాక్యకాయచేతసాం ప్రయత్నః ।
యదుక్తమస్యాం నిమగ్నస్య పునరుద్ధారో దుర్లభో భవతీతి తత్ర శ్రుత్యన్తరమనుకూలయతి —
తథా చేతి ।
అతో వ్రీహ్యాదిభావాదిత్యర్థః । తస్మాదిత్యతికష్టాత్సంసారాదిత్యర్థః ।
దక్షిణోత్తరమార్గప్రాప్తిసాధనే యత్నసామ్యమాశఙ్క్యాఽఽహ —
అత్రాపీతి ।
పఞ్చ ప్రశ్నాన్ప్రస్తుత్య కిమితి ప్రత్యేకం తేషాం నిర్ణయో న కృత ఇత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —
ఎవమితి ।
నిర్ణీతం ప్రకారమేవ సంగృహ్ణాతి —
అసావిత్యాదినా ।
ప్రాథమ్యేన నిర్ణీత ఇతి సంబన్ధః । దేవయానస్యేత్యాదిః పఞ్చమః ప్రశ్నః । స తు ద్వితీయత్వేన దక్షిణాదిమార్గాపత్తిసాధనోక్త్యా నిర్ణీత ఇత్యర్థః । తేనైవ మార్గద్వయప్రాప్తిసాధనోపదేశేనైవేతి యావత్ ।
మృతానాం ప్రజానాం విప్రతిపత్తిః ప్రథమప్రశ్నస్తస్య నిర్ణయప్రకారమాహ —
అగ్నేరితి ।
ద్వితీయప్రశ్నస్వరూపమనూద్య తస్య నిర్ణీతత్వప్రకారం ప్రకటయతి —
పునరావృత్తిశ్చేతి ।
ఆగచ్ఛన్తీతి నిర్ణీత ఇత్యుత్తరత్ర సంబన్ధః । తేనైవ పునరావృత్తేః సత్త్వేనేత్యర్థః । అముష్య లోకస్యాసంపూర్తిర్హి తృతీయః ప్రశ్నః। స చ ద్వాభ్యాం హేతుభ్యాం ప్రాగుక్తాభ్యాం నిర్ధారితో భవతీతి భావః ॥౧౬॥