బృహదారణ్యకోపనిషద్భాష్యమ్
షష్ఠోఽధ్యాయఃచతుర్థం బ్రాహ్మణమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (బృహదారణ్యక)
 
అథ యస్య జాయాయై జారః స్యాత్తం చేద్ద్విష్యాదామపాత్రేఽగ్నిముపసమాధాయ ప్రతిలోమం శరబర్హిస్తీర్త్వా తస్మిన్నేతాః శరభృష్టీః ప్రతిలోమాః సర్పిషాక్తా జుహుయాన్మమ సమిద్ధేఽహౌషీః ప్రాణాపానౌ త ఆదదేఽసావితి మమ సమిద్ధేఽహౌషీః పుత్రపశూంస్త ఆదదేఽసావితి మమ సమిద్ధేఽహౌషీరిష్టాసుకృతే త ఆదదేఽసావితి మమ సమిద్ధేఽహౌషీరాశాపరాకాశౌ త ఆదదేఽసావితి స వా ఎష నిరిన్ద్రియో విసుకృతోఽస్మాల్లోకాత్ప్రైతి యమేవంవిద్బ్రాహ్మణః శపతి తస్మాదేవంవిచ్ఛ్రోత్రియస్య దారేణ నోపహాసమిచ్ఛేదుత హ్యేవంవిత్పరో భవతి ॥ ౧౨ ॥
అథ పునర్యస్య జాయాయై జారః ఉపపతిః స్యాత్ , తం చేత్ ద్విష్యాత్ , అభిచరిష్యామ్యేనమితి మన్యేత, తస్యేదం కర్మ । ఆమపాత్రే అగ్నిముపసమాధాయ సర్వం ప్రతిలోమం కుర్యాత్ ; తస్మిన్ అగ్నౌ ఎతాః శరభృష్టీః శరేషీకాః ప్రతిలోమాః సర్పిషా అక్తాః ఘృతాభ్యక్తాః జుహుయాత్ ‘మమ సమిద్ధేఽహౌషీః’ ఇత్యాద్యా ఆహుతీః ; అన్తే సర్వాసామ్ అసావితి నామగ్రహణం ప్రత్యేకమ్ ; స ఎషః ఎవంవిత్ , యం బ్రాహ్మణః శపతి, సః విసుకృతః విగతపుణ్యకర్మా ప్రైతి । తస్మాత్ ఎవంవిత్ శ్రోత్రియస్య దారేణ నోపహాసమిచ్ఛేత్ నర్మాపి న కుర్యాత్ , కిముత అధోపహాసమ్ ; హి యస్మాత్ ఎవంవిదపి తావత్ పరో భవతి శత్రుర్భవతీత్యర్థః ॥

సంప్రతి ప్రాసంగికమాభిచారికం కర్మ కథయతి —

అథ పునరితి ।

ద్వేషవతాఽనుష్ఠితమిదం కర్మ ఫలవదితి వక్తుం ద్విష్యాదిత్యధికారివిశేషణమ్ । ఆమవిశేషణం పాత్రస్య ప్రకృతకర్మయోగ్యత్వఖ్యాపనార్థమ్ । అగ్నిమిత్యేకవచనాదుపసమాధానవచనాచ్చాఽవసథ్యాగ్నిరత్ర వివక్షితః । సర్వం పరిస్తరణాది తస్య ప్రతిలోమత్వే కర్మణః ప్రతిలోమత్వం హేతూకర్తవ్యమ్ । మమ స్వభూతే యోషాగ్నౌ యౌవనాదినా సమిద్ధే రేతో హుతవానసి తతోఽపరాధినస్తవ ప్రాణాపానావాదదే ఫడిత్యుక్త్వా హోమో నిర్వర్తయితవ్యః । తదన్తే చాసావిత్యాత్మనః శత్రోర్వా నామ గృహ్ణీయాత్ । ఇష్టం శ్రౌతం కర్మ సుకృతం స్మార్తమ్ । ఆశా ప్రార్థనా వాచా యత్ప్రతిజ్ఞాతం కర్మణా నోపపాదితం తస్య ప్రతీక్షా పరాకాశః ।

యథోక్తహోమద్వారా శాపదానస్య ఫలం దర్శయతి —

స ఎష ఇతి ।

ఎవంవిత్త్వం మన్థకర్మద్వారా ప్రాణవిద్యావత్త్వమ్ । తస్మాదేవంవిత్త్వం పరదారగమనే యథోక్తదోషజ్ఞాతృత్వమ్ ।

తచ్ఛబ్దోపాత్తం హేత్వన్తరమాహ —

ఎవంవిదపీతి ॥౧౨॥