तदेवोपव्याख्यानमनुवर्तयन्नोङ्कारस्य रसतमत्वं गुणं विधातुं पातनिकां करोति –

एषामिति ।

गतिरित्युत्पत्तिकारणत्वं परायणमिति स्थितिहेतुत्वमवष्टम्भ इति प्रलयनिदानत्वमुच्यत इति भेदः । वैपरीत्येन वाऽमूनि पदानि नेयानि ।

अपां पृथिवीरसत्वं साधयति –

अप्सु हीति ।

अस्यार्थस्य श्रुत्यन्तरप्रसिद्धिं द्योतयितुं हिशब्दः ।

ओषधीनामपः प्रति कारणत्वाभावात्कथं तत्र रसशब्दस्तत्राऽऽह –

अप्परिणामत्वादिति ।

कारणपरतया पूर्वत्र व्याख्यातोऽपि रसशब्दो गोरस इतिवदुत्तरत्र कार्यपरतया व्याख्येय इत्यर्थः ।

कथमोषधीनां पुरुषो रसः । न हि ताभिरसौ क्रियते तत्राऽह –

अन्नेति ।

पुरुषरसत्वं वाचः समर्थयते –

पुरुषेति ।

वाग्विहीनं हि प्रतिपुरुषान्तरं विनिन्दन्ति । अतो वाचः सारतमत्वं प्रसिद्धमिति हिशब्दार्थः । तस्याः सारिष्ठत्वप्रसिद्धिरतःशब्दार्थः ।

वाङ्निर्वर्त्यत्वादृचस्तद्रसत्वमित्यभिप्रेत्याऽऽह –

सारतरेति ।

ऋचः सकाशादपि तद्ध्यूढं साम गीयमानं वक्तृश्रोत्रोः सुखकरमिति मत्वाऽऽह –

सारतरमिति ।

उद्गीथशब्दं चावयवे प्रकरणान्नियमयति –

प्रकृतत्वादिति ।

न हि सामानोङ्कृतं फलाय भवतीति मन्वानो ब्रूते –

सारतर इति ॥ २ ॥