कया पुना रीत्या शून्यविषया शिष्यमतिरपनेतव्येति प्रश्नपूर्वकं विवृणोति –

कथमित्यादिना ।

देहादिविक्रियया ब्रह्मणो न विक्रियाऽस्तीत्येतत्कैमुतिकन्यायेन साधयति –

न चेति ।

देहादिषु तादात्म्येन स्थितं चेद्ब्रह्म दोषैरसंस्पृष्टमित्ययुक्तमित्याशङ्क्याऽऽह –

कथमिति ।

प्रकृता दहरोपासना तत्र व्यासङ्गो विक्षेपः ।

यदि देहादिदोषैरसंस्पृष्टत्वं ब्रह्मणो नोच्यते चेदेते न क्वचिदुपपद्यन्ते तर्हि तदविवक्षितमेव स्यादित्याशङ्क्याऽऽह –

इन्द्रेति ।

नास्येत्यादिनोऽक्तेऽर्थे हेतुमाह –

एतदिति ।

कथं यथोक्तं ब्रह्मणः पुरमवितथं स्यादित्याशङ्क्याऽऽह –

ब्रह्मैवेति ।

सत्यशब्दसामानाधिकरण्यादुक्तसमाससिद्धिरित्यर्थः ।

कथं तर्हि शरीरं ब्रह्मपुरमित्युक्तमत आह –

शरीराख्यं त्विति ।

तदेव स्फुटयितुं शरीरस्य मिथ्यात्वं सप्रमाणं दर्शयति –

तत्त्विति ।

अथ मिथ्याभूतस्य तस्य कथं ब्रह्मपुरत्वमत आह –

तद्विकार इति ।

किं च व्यावहारिकं सत्यमिदं शरीरं तद्युक्तं तस्यानृतस्यापि ब्रह्मोपलब्ध्यधिष्ठानस्य ब्रह्मपुरत्वमित्याह –

व्यावहारिकमिति ।

ब्रह्म तु परमार्थसत्यमतश्चैतदेव सत्यमित्युक्तं ब्रह्मपुरमित्याह –

सत्यं त्विति ।

ब्रह्मणः सत्यत्वेऽपि पुरत्वायोगात्कुतो ब्रह्मपुरत्वमित्याशङ्क्याऽऽह –

सर्वव्यवहारेति ।

दहराकाशस्याल्पत्वं विनाशित्वमित्याशङ्कितं दोषं परिहृत्योपास्यत्वसिद्ध्यर्थं पातनिकां करोति –

अत इति ।

अस्मिन्सर्वकामसमाधाने फलितमुपासनमुपदिशति –

अतस्तदिति ।

यथोक्ते दहराकाशे कीदृगुपासनं कर्तव्यमित्यपेक्षायामहंग्रहेणेत्याह –

एष इति ।

पुनरुक्तिं शङ्कते –

तदुक्तमिति ।

तां परिहरति –

यद्यपीति ।

अन्यथा देहसम्बन्धं विना स्वभावतोऽपीत्यर्थः । निवृत्त्यर्थं पुनरुच्यत इति पूर्वेण सम्बन्धः ।

प्रकारान्तरेण पुनरुक्तिं चोदयति –

नन्विति ।

शोकस्यान्ता किंचिद्व्यवधाय पिपासा येष्वस्ति ते शोकान्तास्तेषां जरादीनामपहतपाप्मत्वेन प्रतिषिद्धत्वे हेतुमाह –

कारणेति ।

कथं धर्माधर्मप्रतिषेधे जरादिविकारप्रतिषेधस्तत्राऽऽह –

धर्मेति ।

इति पृथक्प्रतिषेधोऽनर्थकः स्यादिति सम्बन्धः ।

जरादिप्रतिषेधस्यार्थवत्त्वमङ्गीकृत्य पाप्मप्रतिषेधस्य नैरर्थक्यमिति पक्षान्तरमाह –

जरादीति ।

धर्मादेर्जरादेर्वा निषेधादितरनिषेधः सिद्ध्यतीत्यङ्गीकरोति –

सत्यमेवमिति ।

तर्हि किमित्यपहतपाप्मेत्युक्त्वा विजरो विमृत्युरित्याद्युच्यते तत्राऽऽह –

तथाऽपीति ।

तथाऽपि दुःखे प्रतिषिद्धे किमिति जरादि प्रतिषिध्यते तत्राऽऽह –

जरादिति ।

यत्तु कार्याभावे सतोरपि धर्माधर्मयोरुत्खातदन्तोरगवदकिंचित्करत्वादपहतपाप्मेति न पृथग्वक्तव्यमिति तत्राऽऽह –

पापनिमित्तानामिति ।

ईश्वरस्य सत्यकामत्वं साधयति –

वितथा हीति ।

यथेश्वरस्यावितथाः कामास्तथा संकल्पाश्चेत्याह –

तथेति ।

अभावरूपाणां धर्माणामद्वैताव्याघातमकत्वेन सम्भावितत्वेऽपि कथं भावरूपा धर्माः सम्भवेयुरित्याशङ्क्याऽऽह –

संकल्पा इति ।

शुद्धसत्त्वं रजस्तमोभ्यामस्पृष्टं त्रिगुणाया मायाया अंशभूतं तदेवोपाधिस्तन्निमित्तं येषां ते तथा ।

अस्वाभाविकानां संकल्पादीनामीश्वरविशेषणत्वे दृष्टान्तमाह –

चित्रगुवदिति ।

यथा चित्रा गावोऽस्वाभाविकाश्चित्रगोर्देवदत्तस्य विशेषणं तथा ब्रह्मणोऽपि कामादय इत्यर्थः ।

किमिति कामादयो ब्रह्मणि स्वाभाविका न भवन्ति धर्मधर्मिणोरेवोपचारादद्वैतश्रुतेरुपपत्तेरित्याशङ्क्याऽऽह –

न स्वत इति ।

वाक्यान्तरमवतारयितुं पातनिकां करोति –

यथोक्तेति ।

ज्ञानप्रकारं निमित्ताधिकारिप्रदर्शनपूर्वकं दर्शयति –

गुरुभ्य इति ।

प्रश्नपूर्वकं यथा हीत्यादिवाक्यमाह –

न चेदिति ।

यथाकाशात्मापरिज्ञानमत्रेति परामृष्टम् ।

अक्षरोत्यमर्थं ह्येवेत्यनेन दृष्टान्तेन दर्शयित्वा वाक्यार्थं कथयति –

यथा ह्येवेति ।

अमुमर्थं प्रश्नपूर्वकमन्वाचष्टे –

किमित्यादिना ।

उक्तदृष्टान्तेन विवक्षितमंशमनूद्यदृष्टान्तान्तरस्य तात्पर्यमाह –

एष इति ॥५ ॥