ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಗೀತಾಭಾಷ್ಯ)
 
ಅಥ ಮತಂ ಶ್ರೌತಕರ್ಮಾಪೇಕ್ಷಯಾ ಏತದ್ವಚನಮ್ಕೇವಲಾದೇ ಜ್ಞಾನಾತ್ ಶ್ರೌತಕರ್ಮರಹಿತಾತ್ ಗೃಹಸ್ಥಾನಾಂ ಮೋಕ್ಷಃ ಪ್ರತಿಷಿಧ್ಯತೇಇತಿ ; ತತ್ರ ಗೃಹಸ್ಥಾನಾಂ ವಿದ್ಯಮಾನಮಪಿ ಸ್ಮಾರ್ತಂ ಕರ್ಮ ಅವಿದ್ಯಮಾನವತ್ ಉಪೇಕ್ಷ್ಯಜ್ಞಾನಾದೇವ ಕೇವಲಾತ್ಇತ್ಯುಚ್ಯತೇ ಇತಿಏತದಪಿ ವಿರುದ್ಧಮ್ಕಥಮ್ ? ಗೃಹಸ್ಥಸ್ಯೈವ ಸ್ಮಾರ್ತಕರ್ಮಣಾ ಸಮುಚ್ಚಿತಾತ್ ಜ್ಞಾನಾತ್ ಮೋಕ್ಷಃ ಪ್ರತಿಷಿಧ್ಯತೇ ತು ಆಶ್ರಮಾಂತರಾಣಾಮಿತಿ ಕಥಂ ವಿವೇಕಿಭಿಃ ಶಕ್ಯಮವಧಾರಯಿತುಮ್ಕಿಂಚಯದಿ ಮೋಕ್ಷಸಾಧನತ್ವೇನ ಸ್ಮಾರ್ತಾನಿ ಕರ್ಮಾಣಿ ಊರ್ಧ್ವರೇತಸಾಂ ಸಮುಚ್ಚೀಯಂತೇ ತಥಾ ಗೃಹಸ್ಥಸ್ಯಾಪಿ ಇಷ್ಯತಾಂ ಸ್ಮಾರ್ತೈರೇವ ಸಮುಚ್ಚಯೋ ಶ್ರೌತೈಃ
ಅಥ ಮತಂ ಶ್ರೌತಕರ್ಮಾಪೇಕ್ಷಯಾ ಏತದ್ವಚನಮ್ಕೇವಲಾದೇ ಜ್ಞಾನಾತ್ ಶ್ರೌತಕರ್ಮರಹಿತಾತ್ ಗೃಹಸ್ಥಾನಾಂ ಮೋಕ್ಷಃ ಪ್ರತಿಷಿಧ್ಯತೇಇತಿ ; ತತ್ರ ಗೃಹಸ್ಥಾನಾಂ ವಿದ್ಯಮಾನಮಪಿ ಸ್ಮಾರ್ತಂ ಕರ್ಮ ಅವಿದ್ಯಮಾನವತ್ ಉಪೇಕ್ಷ್ಯಜ್ಞಾನಾದೇವ ಕೇವಲಾತ್ಇತ್ಯುಚ್ಯತೇ ಇತಿಏತದಪಿ ವಿರುದ್ಧಮ್ಕಥಮ್ ? ಗೃಹಸ್ಥಸ್ಯೈವ ಸ್ಮಾರ್ತಕರ್ಮಣಾ ಸಮುಚ್ಚಿತಾತ್ ಜ್ಞಾನಾತ್ ಮೋಕ್ಷಃ ಪ್ರತಿಷಿಧ್ಯತೇ ತು ಆಶ್ರಮಾಂತರಾಣಾಮಿತಿ ಕಥಂ ವಿವೇಕಿಭಿಃ ಶಕ್ಯಮವಧಾರಯಿತುಮ್ಕಿಂಚಯದಿ ಮೋಕ್ಷಸಾಧನತ್ವೇನ ಸ್ಮಾರ್ತಾನಿ ಕರ್ಮಾಣಿ ಊರ್ಧ್ವರೇತಸಾಂ ಸಮುಚ್ಚೀಯಂತೇ ತಥಾ ಗೃಹಸ್ಥಸ್ಯಾಪಿ ಇಷ್ಯತಾಂ ಸ್ಮಾರ್ತೈರೇವ ಸಮುಚ್ಚಯೋ ಶ್ರೌತೈಃ

ಶ್ರೌತಂ ಕರ್ಮ ಗೃಹಸ್ಥಾನಾಮವಶ್ಯಮನುಷ್ಠೇಯಮಿತ್ಯನೇನಾಭಿಪ್ರಾಯೇಣ ತೇಷಾಂ ಕೇವಲಾದಾತ್ಮಜ್ಞಾನಾನ್ಮೋಕ್ಷೋ ನಿಷಿಧ್ಯತೇ । ನ ತು ಗೃಹಸ್ಥಾನಾಂ ಜ್ಞಾನಮಾತ್ರಾಯತ್ತಂ ಮೋಕ್ಷಂ ಪ್ರತಿಷಿಧ್ಯ ಅನ್ಯೇಷಾಂ ಕೇವಲಜ್ಞಾನಾಧೀನೋ ಮೋಕ್ಷೋ ವಿವಕ್ಷ್ಯತೇ, ಆಶ್ರಮಾಂತರಾಣಾಮಪಿ ಸ್ಮಾರ್ತೇನ ಕರ್ಮಣಾ ಸಮುಚ್ಚಯಾಭ್ಯುಪಗಮಾದಿತಿ ಚೋದಯತಿ -

ಅಥೇತಿ ।

ಏತತ್ಪರಾಮೃಷ್ಟಂ ವಚನಮೇವಾಭಿನಯತಿ -

ಕೇವಲಾದಿತಿ ।

ನನು ಗೃಹಸ್ಥಾನಾಂ ಶ್ರೌತಕರ್ಮರಾಹಿತ್ಯೇಽಪಿ, ಸತಿ ಸ್ಮಾರ್ತೇ ಕರ್ಮಣಿ ಕುತೋ ಜ್ಞಾನಸ್ಯ ಕೇವಲತ್ವಂ ಲಭ್ಯತೇ ?  ಯೇನ ನಿಷೇಧೋಕ್ತಿರರ್ಥವತೀ, ತತ್ರಾಹ -

ತತ್ರೇತಿ ।

ಪ್ರಕೃತವಚನಮೇವ ಸಪ್ತಮ್ಯರ್ಥಃ, ಪ್ರಧಾನಂ ಹಿ ಶ್ರೌತಂ ಕರ್ಮ । ತದ್ರಾಹಿತ್ಯೇ ಸತಿ, ಸ್ಮಾರ್ತಸ್ಯ ಕರ್ಮಣಃ ಸತೋಽಪ್ಯಸದ್ಭಾವಮಭಿಪ್ರೇತ್ಯ ಜ್ಞಾನಸ್ಯ ಕೇವಲತ್ವಮುಕ್ತಮಿತಿ ಯುಕ್ತಾ ನಿಷೇಧೋಕ್ತಿರಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಗೃಹಸ್ಥಾನಾಮೇವ ಶ್ರೌತಕರ್ಮಸಮುಚ್ಚಯೋ ನಾನ್ಯೇಷಾಮ್ , ಅನ್ಯೇಷಾಂ ತು ಸ್ಮಾರ್ತೇನೇತಿ ಪಕ್ಷಪಾತೇ ಹೇತ್ವಭಾವಂ ಮನ್ವಾನಃ ಸನ್ ಪರಿಹರತಿ -

ಏತದಪೀತಿ ।

ತಮೇವ ಹೇತಭಾವಂ ಪ್ರಶ್ನದ್ವಾರಾ ವಿವೃಣೋತಿ -

ಕಥಮಿತ್ಯಾದಿನಾ ।

ಗೃಹಸ್ಥಾನಾಂ ಶ್ರೌತಸ್ಮಾರ್ತಕರ್ಮಸಮುಚ್ಚಿತಂ ಜ್ಞಾನಂ ಮುಕ್ತಿಹೇತುರಿತ್ಯಭ್ಯುಪಗಮಾತ್ ಕೇವಲಸ್ಮಾರ್ತಕರ್ಮಸಮುಚ್ಚಿತಾತ್ ತತೋ ನ ಮುಕ್ತಿರಿತಿ ನಿಷೇಧೋ ಯುಜ್ಯತೇ । ಊರ್ಧ್ವರೇತಸಾಂ ತು ಸ್ಮಾರ್ತಕರ್ಮಮಾತ್ರಸಮುಚ್ಚಿತಾಜ್ಜ್ಞಾನಾನ್ಮುಕ್ತಿರಿತಿ ವಿಭಾಗೇ ನಾಸ್ತಿ ಹೇತುರಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಪಕ್ಷಪಾತೇ ಕಾರಣಂ ನಾಸ್ತೀತ್ಯುಕ್ತ್ವಾ ಪಕ್ಷಪಾತಪರಿತ್ಯಾಗೇ ಕಾರಣಮಸ್ತೀತ್ಯಾಹ -

ಕಿಂಚೇತಿ ।

ಗೃಹಸ್ಥಾನಾಮಪಿ ಬ್ರಹ್ಮಜ್ಞಾನಂ ಸ್ಮಾರ್ತೈರೇವ ಕರ್ಮಭಿಃ ಸಮುಚ್ಚಿತಂ ಮೋಕ್ಷಸಾಧನಂ, ಬ್ರಹ್ಮಜ್ಞಾನತ್ವಾದೂರ್ಧ್ವರೇತಃಸು ವ್ಯವಸ್ಥಿತಬ್ರಹ್ಮಜ್ಞಾನವದಿತಿ ಪಕ್ಷಪಾತತ್ಯಾಗೇ ಹೇತುಂ ಸ್ಫುಟಯತಿ -

ಯದೀತ್ಯಾದಿನಾ ॥