శ్రీమద్భగవద్గీతాభాష్యమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (గీతాభాష్య)
 
అథ మతం శ్రౌతకర్మాపేక్షయా ఎతద్వచనమ్కేవలాదే జ్ఞానాత్ శ్రౌతకర్మరహితాత్ గృహస్థానాం మోక్షః ప్రతిషిధ్యతేఇతి ; తత్ర గృహస్థానాం విద్యమానమపి స్మార్తం కర్మ అవిద్యమానవత్ ఉపేక్ష్యజ్ఞానాదేవ కేవలాత్ఇత్యుచ్యతే ఇతిఎతదపి విరుద్ధమ్కథమ్ ? గృహస్థస్యైవ స్మార్తకర్మణా సముచ్చితాత్ జ్ఞానాత్ మోక్షః ప్రతిషిధ్యతే తు ఆశ్రమాన్తరాణామితి కథం వివేకిభిః శక్యమవధారయితుమ్కిఞ్చయది మోక్షసాధనత్వేన స్మార్తాని కర్మాణి ఊర్ధ్వరేతసాం సముచ్చీయన్తే తథా గృహస్థస్యాపి ఇష్యతాం స్మార్తైరేవ సముచ్చయో శ్రౌతైః
అథ మతం శ్రౌతకర్మాపేక్షయా ఎతద్వచనమ్కేవలాదే జ్ఞానాత్ శ్రౌతకర్మరహితాత్ గృహస్థానాం మోక్షః ప్రతిషిధ్యతేఇతి ; తత్ర గృహస్థానాం విద్యమానమపి స్మార్తం కర్మ అవిద్యమానవత్ ఉపేక్ష్యజ్ఞానాదేవ కేవలాత్ఇత్యుచ్యతే ఇతిఎతదపి విరుద్ధమ్కథమ్ ? గృహస్థస్యైవ స్మార్తకర్మణా సముచ్చితాత్ జ్ఞానాత్ మోక్షః ప్రతిషిధ్యతే తు ఆశ్రమాన్తరాణామితి కథం వివేకిభిః శక్యమవధారయితుమ్కిఞ్చయది మోక్షసాధనత్వేన స్మార్తాని కర్మాణి ఊర్ధ్వరేతసాం సముచ్చీయన్తే తథా గృహస్థస్యాపి ఇష్యతాం స్మార్తైరేవ సముచ్చయో శ్రౌతైః

శ్రౌతం కర్మ గృహస్థానామవశ్యమనుష్ఠేయమిత్యనేనాభిప్రాయేణ తేషాం కేవలాదాత్మజ్ఞానాన్మోక్షో నిషిధ్యతే । న తు గృహస్థానాం జ్ఞానమాత్రాయత్తం మోక్షం ప్రతిషిధ్య అన్యేషాం కేవలజ్ఞానాధీనో మోక్షో వివక్ష్యతే, ఆశ్రమాన్తరాణామపి స్మార్తేన కర్మణా సముచ్చయాభ్యుపగమాదితి చోదయతి -

అథేతి ।

ఎతత్పరామృష్టం వచనమేవాభినయతి -

కేవలాదితి ।

నను గృహస్థానాం శ్రౌతకర్మరాహిత్యేఽపి, సతి స్మార్తే కర్మణి కుతో జ్ఞానస్య కేవలత్వం లభ్యతే ?  యేన నిషేధోక్తిరర్థవతీ, తత్రాహ -

తత్రేతి ।

ప్రకృతవచనమేవ సప్తమ్యర్థః, ప్రధానం హి శ్రౌతం కర్మ । తద్రాహిత్యే సతి, స్మార్తస్య కర్మణః సతోఽప్యసద్భావమభిప్రేత్య జ్ఞానస్య కేవలత్వముక్తమితి యుక్తా నిషేధోక్తిరిత్యర్థః ।

గృహస్థానామేవ శ్రౌతకర్మసముచ్చయో నాన్యేషామ్ , అన్యేషాం తు స్మార్తేనేతి పక్షపాతే హేత్వభావం మన్వానః సన్ పరిహరతి -

ఎతదపీతి ।

తమేవ హేతభావం ప్రశ్నద్వారా వివృణోతి -

కథమిత్యాదినా ।

గృహస్థానాం శ్రౌతస్మార్తకర్మసముచ్చితం జ్ఞానం ముక్తిహేతురిత్యభ్యుపగమాత్ కేవలస్మార్తకర్మసముచ్చితాత్ తతో న ముక్తిరితి నిషేధో యుజ్యతే । ఊర్ధ్వరేతసాం తు స్మార్తకర్మమాత్రసముచ్చితాజ్జ్ఞానాన్ముక్తిరితి విభాగే నాస్తి హేతురిత్యర్థః ।

పక్షపాతే కారణం నాస్తీత్యుక్త్వా పక్షపాతపరిత్యాగే కారణమస్తీత్యాహ -

కిఞ్చేతి ।

గృహస్థానామపి బ్రహ్మజ్ఞానం స్మార్తైరేవ కర్మభిః సముచ్చితం మోక్షసాధనం, బ్రహ్మజ్ఞానత్వాదూర్ధ్వరేతఃసు వ్యవస్థితబ్రహ్మజ్ఞానవదితి పక్షపాతత్యాగే హేతుం స్ఫుటయతి -

యదీత్యాదినా ॥