జ్ఞానార్థినో ముముక్షోః సంన్యాసవిధ్యనుపపత్తిబాధితం సముచ్చయవిధివచనమిత్యుక్తమ్ ; ఇదానాీం మోక్షస్వభావాలోచనయాఽపి సముచ్చయవచనమనుచితమిత్యాహ -
మోక్షస్య చేతి ।
‘అకుర్వన్ విహితం కర్మ నిన్దితం చ సమాచరన్ । ప్రసజ్జంశ్చేన్ద్రియార్థేషు నరః పతనమృచ్ఛతి ॥‘ (మను ౧౧ - ౧౪) ఇతి స్మృతేః ముముక్షుణాఽపి ప్రత్యవాయనివృత్తయే కర్తవ్యం నిత్యకర్మేతి శఙ్కతే -
నిత్యానీతి ।
యో యస్మిన్ కర్మణ్యధికృతస్తస్య తదకరణాత్ ప్రత్యవాయో భవతి, న తు కర్మానధికారిణః సంన్యాసినస్తదకరణాత్ ప్రత్యవాయః సమ్భవతీతి దూషయతి -
నాసంన్యాసీతి ।
తదేవ స్పష్టయతి -
న హీతి ।
సమిద్ధోమాధ్యయనాద్యకరణాత్ ప్రత్యవాయః సంన్యాసినో నాస్తీత్యర్థః ।
తత్ర వ్యతిరేకోదాహరణమాహ -
యథేతి ।
అకరణాత్ ప్రత్యవాయోత్పత్తిమభ్యుపేత్యోక్తం ; సమ్ప్రతి ప్రతిషిద్ధకరణాదేవ ప్రత్యవాయో న త్వకరణాత్ అభావాద్ భావోత్పత్తేర్లోకవేదవిరుద్ధత్వాదిత్యాహ -
న తావదితి ।
నను నిత్యకర్మవిధాయీ వేదస్తదకరణాత్ ప్రత్యవాయో భవతీతి బ్రవీతి, తత్ కథమకరణాత్ ప్రత్యవాయో న భవతీతి శ్రుతిమాశ్రిత్యోచ్యతే, శ్రుత్యన్తరవిరోధాదితి, తత్రాహ -
యదీతి ।
విహితస్యాకరణే సతి అనర్థప్రాప్తేర్న నిత్యకర్మవిధాయీ వేదోఽనర్థకరత్వేనాప్రమాణమిత్యాశఙ్క్యాహ -
విహితస్యేతి ।
న విహితస్య కరణే పితృలోకప్రాప్తిలక్షణం ఫలం భవతేష్యతే, ధూమాదినా నయనపీడాదిదుఃఖం తు ప్రత్యక్షమేవ, అకరణే చ ప్రత్యవాయోత్పత్తిః, ఉభయథాఽపి పురుషస్యానర్థకరో వేదోఽప్రమాణమేవ స్యాదిత్యర్థః ।
నన్వభావస్యాపి భావోత్పాదనసామర్థ్యం వేదః సమ్పాదయిష్యతి, తథా చ విహితాకరణప్రత్యవాయపరిహారో విహితకరణే ఫలిష్యతీతి, నేత్యాహ -
తథా చేతి ।
లోకప్రసిద్ధపదార్థశక్త్యాశ్రయణేన శాస్త్రప్రవృత్త్యఙ్గీకారాత్ అపూర్వశక్త్యాధానాయోగాద్ జ్ఞాపకమేవ శాస్త్రమిత్యర్థః ।
కారకత్వే చ తస్యాప్రామాణ్యమప్రత్యూహం స్యాదిత్యాహ -
కారకమితి ।
భవతు శాస్త్రస్యాప్రామాణ్యమిత్యాశఙ్క్యపౌరుషేయతయా శేషదోషానాగాన్ధితత్వాద్ మైవమిత్యాహ -
న చేతి ।
అనిర్వాచ్యానుపలమ్భస్య సంవేదనమభావజ్ఞానే కారణం, సమీహితసాధనజ్ఞానం తు చరణన్యాసాది ప్రవృత్తిక్రారణమిత్యఙ్గీకృత్యోపసంహరతి -
తస్మాదితి ।
అకరణాత్ ప్రత్యవాయోత్పత్యసమ్భవస్తచ్ఛబ్దార్థః ।
సంన్యాసినాం - జ్ఞాననిష్ఠానాం, కర్మసంన్యాసిత్వాదేవ కర్మాసమ్భవే ఫలితమాహ -
అత ఇతి ।
సముచ్చయానుపపత్తౌ హేత్వన్తరమాహ -
జ్యాయసీతి ।