ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಗೀತಾಭಾಷ್ಯ)
 
ವ್ಯಾಮಿಶ್ರೇಣೇವ ವಾಕ್ಯೇನ ಬುದ್ಧಿಂ ಮೋಹಯಸೀವ ಮೇ
ತದೇಕಂ ವದ ನಿಶ್ಚಿತ್ಯ ಯೇನ ಶ್ರೇಯೋಽಹಮಾಪ್ನುಯಾಮ್ ॥ ೨ ॥
ವ್ಯಾಮಿಶ್ರೇಣೇವ, ಯದ್ಯಪಿ ವಿವಿಕ್ತಾಭಿಧಾಯೀ ಭಗವಾನ್ , ತಥಾಪಿ ಮಮ ಮಂದಬುದ್ಧೇಃ ವ್ಯಾಮಿಶ್ರಮಿವ ಭಗವದ್ವಾಕ್ಯಂ ಪ್ರತಿಭಾತಿತೇನ ಮಮ ಬುದ್ಧಿಂ ಮೋಹಯಸಿ ಇವ, ಮಮ ಬುದ್ಧಿವ್ಯಾಮೋಹಾಪನಯಾಯ ಹಿ ಪ್ರವೃತ್ತಃ ತ್ವಂ ತು ಕಥಂ ಮೋಹಯಸಿ ? ಅತಃ ಬ್ರವೀಮಿ ಬುದ್ಧಿಂ ಮೋಹಯಸಿ ಇವ ಮೇ ಮಮ ಇತಿತ್ವಂ ತು ಭಿನ್ನಕರ್ತೃಕಯೋಃ ಜ್ಞಾನಕರ್ಮಣೋಃ ಏಕಪುರುಷಾನುಷ್ಠಾನಾಸಂಭವಂ ಯದಿ ಮನ್ಯಸೇ, ತತ್ರೈವಂ ಸತಿ ತತ್ ತಯೋಃ ಏಕಂ ಬುದ್ಧಿಂ ಕರ್ಮ ವಾ ಇದಮೇ ಅರ್ಜುನಸ್ಯ ಯೋಗ್ಯಂ ಬುದ್ಧಿಶಕ್ತ್ಯವಸ್ಥಾನುರೂಪಮಿತಿ ನಿಶ್ಚಿತ್ಯ ವದ ಬ್ರೂಹಿ, ಯೇನ ಜ್ಞಾನೇನ ಕರ್ಮಣಾ ವಾ ಅನ್ಯತರೇಣ ಶ್ರೇಯಃ ಅಹಮ್ ಆಪ್ನುಯಾಂ ಪ್ರಾಪ್ನುಯಾಮ್ ; ಇತಿ ಯದುಕ್ತಂ ತದಪಿ ನೋಪಪದ್ಯತೇ
ವ್ಯಾಮಿಶ್ರೇಣೇವ ವಾಕ್ಯೇನ ಬುದ್ಧಿಂ ಮೋಹಯಸೀವ ಮೇ
ತದೇಕಂ ವದ ನಿಶ್ಚಿತ್ಯ ಯೇನ ಶ್ರೇಯೋಽಹಮಾಪ್ನುಯಾಮ್ ॥ ೨ ॥
ವ್ಯಾಮಿಶ್ರೇಣೇವ, ಯದ್ಯಪಿ ವಿವಿಕ್ತಾಭಿಧಾಯೀ ಭಗವಾನ್ , ತಥಾಪಿ ಮಮ ಮಂದಬುದ್ಧೇಃ ವ್ಯಾಮಿಶ್ರಮಿವ ಭಗವದ್ವಾಕ್ಯಂ ಪ್ರತಿಭಾತಿತೇನ ಮಮ ಬುದ್ಧಿಂ ಮೋಹಯಸಿ ಇವ, ಮಮ ಬುದ್ಧಿವ್ಯಾಮೋಹಾಪನಯಾಯ ಹಿ ಪ್ರವೃತ್ತಃ ತ್ವಂ ತು ಕಥಂ ಮೋಹಯಸಿ ? ಅತಃ ಬ್ರವೀಮಿ ಬುದ್ಧಿಂ ಮೋಹಯಸಿ ಇವ ಮೇ ಮಮ ಇತಿತ್ವಂ ತು ಭಿನ್ನಕರ್ತೃಕಯೋಃ ಜ್ಞಾನಕರ್ಮಣೋಃ ಏಕಪುರುಷಾನುಷ್ಠಾನಾಸಂಭವಂ ಯದಿ ಮನ್ಯಸೇ, ತತ್ರೈವಂ ಸತಿ ತತ್ ತಯೋಃ ಏಕಂ ಬುದ್ಧಿಂ ಕರ್ಮ ವಾ ಇದಮೇ ಅರ್ಜುನಸ್ಯ ಯೋಗ್ಯಂ ಬುದ್ಧಿಶಕ್ತ್ಯವಸ್ಥಾನುರೂಪಮಿತಿ ನಿಶ್ಚಿತ್ಯ ವದ ಬ್ರೂಹಿ, ಯೇನ ಜ್ಞಾನೇನ ಕರ್ಮಣಾ ವಾ ಅನ್ಯತರೇಣ ಶ್ರೇಯಃ ಅಹಮ್ ಆಪ್ನುಯಾಂ ಪ್ರಾಪ್ನುಯಾಮ್ ; ಇತಿ ಯದುಕ್ತಂ ತದಪಿ ನೋಪಪದ್ಯತೇ

ಇತಶ್ಚ ಪ್ರಶ್ನಃ ಸಮುಚ್ಚಯಾನುಸಾರೀ ನ ಭವತೀತ್ಯಾಹ –

ಕಿಂಚೇತಿ ।

ಭಗವತೋ ವಿವಿಕ್ತಾರ್ಥವಾದಿತ್ವಾದಯುಕ್ತಂ ವ್ಯಾಮಿಶ್ರೇಣೇತ್ಯಾದಿವಚನಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಹ –

ಯದ್ಯಪೀತಿ ।

ಯದಿ ಭಗವದ್ವಚನಂ ಸಂಕೀರ್ಣಮಿವ ತೇ ಭಾತಿ, ತರ್ಹಿ ತೇನ ತ್ವದೀಯಬುದ್ಧಿವ್ಯಾಮೋಹನಮೇವ ತಸ್ಯ ವಿವಕ್ಷಿತಮಿತಿ, ಕಿಮಿತಿ ಮೋಹಯಸೀವೇತ್ಯುಚ್ಯತೇ ? ತತ್ರಾಹ –

ಮಮೇತಿ ।

ಜ್ಞಾನಕರ್ಮಣಿ ಮಿಥೋ ವಿರೋಧಾದ್ ಯುಗಪದೇಕಪುರುಷಾನನುಷ್ಠೇಯತಯಾ ಭಿನ್ನಕರ್ತೃಕೇ ಕಥ್ಯೇತೇ, ತಥಾ ಚ ತಯೋರನ್ಯತರಸ್ಮಿನ್ನೇವ ತ್ವಂ ನಿಯುಕ್ತಃ, ನ ತು ತೇ ಬುದ್ಧಿವ್ಯಾಮೋಹನಮಭಿಮತಮಿತಿ, ಭಗವತೋ ಮತಮನುವದತಿ –

ತ್ವಂ ತ್ವಿತಿ ।

ತದೇಕಮಿತ್ಯಾದಿಶ್ಲೋಕಾರ್ಧೇನೋತ್ತರಮಾಹ –

ತತ್ರೇತಿ ।

ಉಕ್ತಂ ಭಾಗವತಮತಂ ಸಪ್ತಮ್ಯಾ ಪರಾಮೃಶ್ಯತೇ । ಏಕಮಿತ್ಯುಕ್ತಪ್ರಕಾರೋಕ್ತಿಃ ।

ಏಕಮಿತ್ಯುಕ್ತಮೇವ ಸ್ಫುಟಯತಿ –

ಬುದ್ಧಿಮಿತಿ ।

ನಿಶ್ಚಯಪ್ರಕಾರಂ ಪ್ರಕಟಯತಿ –

ಇದಮಿತಿ ।

ಯೋಗ್ಯತ್ವಂ ಸ್ಪಷ್ಟಯತಿ –

ಬುದ್ಧೀತಿ ।

ಅಸ್ಯ ಕ್ಷತ್ರಿಯಸ್ಯ ಸತೋಽಂತಃಕರಣಸ್ಯ ದೇಹಶಕ್ತೇಃ ಸಮರಸಮಾರಂಭಾವಸ್ಥಾಯಾಶ್ಚೇದಮೇವ ಜ್ಞಾನಂ ವಾ ಅನುಗುಣಮಿತಿ ನಿರ್ಧಾರ್ಯ ಬ್ರೂಹೀತ್ಯರ್ಥಃ ।

ನಿಶ್ಚಿತ್ಯಾನ್ಯತರೋಕ್ತೌ ತೇನ ಶ್ರೋತುಃ ಶ್ರೇಯೋಽವಾಪ್ತಿಂ ಫಲಮಾಹ -

ಯೇನೇತಿ ।