ನ ಕರ್ಮಣಾಮನಾರಂಭಾನ್ನೈಷ್ಕರ್ಮ್ಯಂ ಪುರುಷೋಽಶ್ನುತೇ ।
ನ ಚ ಸಂನ್ಯಸನಾದೇವ ಸಿದ್ಧಿಂ ಸಮಧಿಗಚ್ಛತಿ ॥ ೪ ॥
ಕರ್ಮಣಾಮನಾರಂಭಾನ್ನೈಷ್ಕರ್ಮ್ಯಂ ನಾಶ್ನುತೇ ಇತಿ ವಚನಾತ್ ತದ್ವಿಪರ್ಯಯಾತ್ ತೇಷಾಮಾರಂಭಾತ್ ನೈಷ್ಕರ್ಮ್ಯಮಶ್ನುತೇ ಇತಿ ಗಮ್ಯತೇ । ಕಸ್ಮಾತ್ ಪುನಃ ಕಾರಣಾತ್ ಕರ್ಮಣಾಮನಾರಂಭಾನ್ನೈಷ್ಕರ್ಮ್ಯಂ ನಾಶ್ನುತೇ ಇತಿ ? ಉಚ್ಯತೇ, ಕರ್ಮಾರಂಭಸ್ಯೈವ ನೈಷ್ಕರ್ಮ್ಯೋಪಾಯತ್ವಾತ್ । ನ ಹ್ಯುಪಾಯಮಂತರೇಣ ಉಪೇಯಪ್ರಾಪ್ತಿರಸ್ತಿ । ಕರ್ಮಯೋಗೋಪಾಯತ್ವಂ ಚ ನೈಷ್ಕರ್ಮ್ಯಲಕ್ಷಣಸ್ಯ ಜ್ಞಾನಯೋಗಸ್ಯ, ಶ್ರುತೌ ಇಹ ಚ, ಪ್ರತಿಪಾದನಾತ್ । ಶ್ರುತೌ ತಾವತ್ ಪ್ರಕೃತಸ್ಯ ಆತ್ಮಲೋಕಸ್ಯ ವೇದ್ಯಸ್ಯ ವೇದನೋಪಾಯತ್ವೇನ ‘ತಮೇತಂ ವೇದಾನುವಚನೇನ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ವಿವಿದಿಷಂತಿ ಯಜ್ಞೇನ’ (ಬೃ. ಉ. ೪ । ೪ । ೨೨) ಇತ್ಯಾದಿನಾ ಕರ್ಮಯೋಗಸ್ಯ ಜ್ಞಾನಯೋಗೋಪಾಯತ್ವಂ ಪ್ರತಿಪಾದಿತಮ್ । ಇಹಾಪಿ ಚ — ‘ಸಂನ್ಯಾಸಸ್ತು ಮಹಾಬಾಹೋ ದುಃಖಮಾಪ್ತುಮಯೋಗತಃ’ (ಭ. ಗೀ. ೫ । ೬) ‘ಯೋಗಿನಃ ಕರ್ಮ ಕುರ್ವಂತಿ ಸಂಗಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾತ್ಮಶುದ್ಧಯೇ’ (ಭ. ಗೀ. ೫ । ೧೧) ‘ಯಜ್ಞೋ ದಾನಂ ತಪಶ್ಚೈವ ಪಾವನಾನಿ ಮನೀಷಿಣಾಮ್’ (ಭ. ಗೀ. ೧೮ । ೫) ಇತ್ಯಾದಿ ಪ್ರತಿಪಾದಯಿಷ್ಯತಿ ॥
ನ ಕರ್ಮಣಾಮನಾರಂಭಾನ್ನೈಷ್ಕರ್ಮ್ಯಂ ಪುರುಷೋಽಶ್ನುತೇ ।
ನ ಚ ಸಂನ್ಯಸನಾದೇವ ಸಿದ್ಧಿಂ ಸಮಧಿಗಚ್ಛತಿ ॥ ೪ ॥
ಕರ್ಮಣಾಮನಾರಂಭಾನ್ನೈಷ್ಕರ್ಮ್ಯಂ ನಾಶ್ನುತೇ ಇತಿ ವಚನಾತ್ ತದ್ವಿಪರ್ಯಯಾತ್ ತೇಷಾಮಾರಂಭಾತ್ ನೈಷ್ಕರ್ಮ್ಯಮಶ್ನುತೇ ಇತಿ ಗಮ್ಯತೇ । ಕಸ್ಮಾತ್ ಪುನಃ ಕಾರಣಾತ್ ಕರ್ಮಣಾಮನಾರಂಭಾನ್ನೈಷ್ಕರ್ಮ್ಯಂ ನಾಶ್ನುತೇ ಇತಿ ? ಉಚ್ಯತೇ, ಕರ್ಮಾರಂಭಸ್ಯೈವ ನೈಷ್ಕರ್ಮ್ಯೋಪಾಯತ್ವಾತ್ । ನ ಹ್ಯುಪಾಯಮಂತರೇಣ ಉಪೇಯಪ್ರಾಪ್ತಿರಸ್ತಿ । ಕರ್ಮಯೋಗೋಪಾಯತ್ವಂ ಚ ನೈಷ್ಕರ್ಮ್ಯಲಕ್ಷಣಸ್ಯ ಜ್ಞಾನಯೋಗಸ್ಯ, ಶ್ರುತೌ ಇಹ ಚ, ಪ್ರತಿಪಾದನಾತ್ । ಶ್ರುತೌ ತಾವತ್ ಪ್ರಕೃತಸ್ಯ ಆತ್ಮಲೋಕಸ್ಯ ವೇದ್ಯಸ್ಯ ವೇದನೋಪಾಯತ್ವೇನ ‘ತಮೇತಂ ವೇದಾನುವಚನೇನ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ವಿವಿದಿಷಂತಿ ಯಜ್ಞೇನ’ (ಬೃ. ಉ. ೪ । ೪ । ೨೨) ಇತ್ಯಾದಿನಾ ಕರ್ಮಯೋಗಸ್ಯ ಜ್ಞಾನಯೋಗೋಪಾಯತ್ವಂ ಪ್ರತಿಪಾದಿತಮ್ । ಇಹಾಪಿ ಚ — ‘ಸಂನ್ಯಾಸಸ್ತು ಮಹಾಬಾಹೋ ದುಃಖಮಾಪ್ತುಮಯೋಗತಃ’ (ಭ. ಗೀ. ೫ । ೬) ‘ಯೋಗಿನಃ ಕರ್ಮ ಕುರ್ವಂತಿ ಸಂಗಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾತ್ಮಶುದ್ಧಯೇ’ (ಭ. ಗೀ. ೫ । ೧೧) ‘ಯಜ್ಞೋ ದಾನಂ ತಪಶ್ಚೈವ ಪಾವನಾನಿ ಮನೀಷಿಣಾಮ್’ (ಭ. ಗೀ. ೧೮ । ೫) ಇತ್ಯಾದಿ ಪ್ರತಿಪಾದಯಿಷ್ಯತಿ ॥