శ్రీమద్భగవద్గీతాభాష్యమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (గీతాభాష్య)
 
కర్మణామనారమ్భాన్నైష్కర్మ్యం పురుషోఽశ్నుతే
సంన్యసనాదేవ సిద్ధిం సమధిగచ్ఛతి ॥ ౪ ॥
కర్మణామనారమ్భాన్నైష్కర్మ్యం నాశ్నుతే ఇతి వచనాత్ తద్విపర్యయాత్ తేషామారమ్భాత్ నైష్కర్మ్యమశ్నుతే ఇతి గమ్యతేకస్మాత్ పునః కారణాత్ కర్మణామనారమ్భాన్నైష్కర్మ్యం నాశ్నుతే ఇతి ? ఉచ్యతే, కర్మారమ్భస్యైవ నైష్కర్మ్యోపాయత్వాత్ హ్యుపాయమన్తరేణ ఉపేయప్రాప్తిరస్తికర్మయోగోపాయత్వం నైష్కర్మ్యలక్షణస్య జ్ఞానయోగస్య, శ్రుతౌ ఇహ , ప్రతిపాదనాత్శ్రుతౌ తావత్ ప్రకృతస్య ఆత్మలోకస్య వేద్యస్య వేదనోపాయత్వేన తమేతం వేదానువచనేన బ్రాహ్మణా వివిదిషన్తి యజ్ఞేన’ (బృ. ఉ. ౪ । ౪ । ౨౨) ఇత్యాదినా కర్మయోగస్య జ్ఞానయోగోపాయత్వం ప్రతిపాదితమ్ఇహాపి సంన్యాసస్తు మహాబాహో దుఃఖమాప్తుమయోగతః’ (భ. గీ. ౫ । ౬) యోగినః కర్మ కుర్వన్తి సఙ్గం త్యక్త్వాత్మశుద్ధయే’ (భ. గీ. ౫ । ౧౧) యజ్ఞో దానం తపశ్చైవ పావనాని మనీషిణామ్’ (భ. గీ. ౧౮ । ౫) ఇత్యాది ప్రతిపాదయిష్యతి
కర్మణామనారమ్భాన్నైష్కర్మ్యం పురుషోఽశ్నుతే
సంన్యసనాదేవ సిద్ధిం సమధిగచ్ఛతి ॥ ౪ ॥
కర్మణామనారమ్భాన్నైష్కర్మ్యం నాశ్నుతే ఇతి వచనాత్ తద్విపర్యయాత్ తేషామారమ్భాత్ నైష్కర్మ్యమశ్నుతే ఇతి గమ్యతేకస్మాత్ పునః కారణాత్ కర్మణామనారమ్భాన్నైష్కర్మ్యం నాశ్నుతే ఇతి ? ఉచ్యతే, కర్మారమ్భస్యైవ నైష్కర్మ్యోపాయత్వాత్ హ్యుపాయమన్తరేణ ఉపేయప్రాప్తిరస్తికర్మయోగోపాయత్వం నైష్కర్మ్యలక్షణస్య జ్ఞానయోగస్య, శ్రుతౌ ఇహ , ప్రతిపాదనాత్శ్రుతౌ తావత్ ప్రకృతస్య ఆత్మలోకస్య వేద్యస్య వేదనోపాయత్వేన తమేతం వేదానువచనేన బ్రాహ్మణా వివిదిషన్తి యజ్ఞేన’ (బృ. ఉ. ౪ । ౪ । ౨౨) ఇత్యాదినా కర్మయోగస్య జ్ఞానయోగోపాయత్వం ప్రతిపాదితమ్ఇహాపి సంన్యాసస్తు మహాబాహో దుఃఖమాప్తుమయోగతః’ (భ. గీ. ౫ । ౬) యోగినః కర్మ కుర్వన్తి సఙ్గం త్యక్త్వాత్మశుద్ధయే’ (భ. గీ. ౫ । ౧౧) యజ్ఞో దానం తపశ్చైవ పావనాని మనీషిణామ్’ (భ. గీ. ౧౮ । ౫) ఇత్యాది ప్రతిపాదయిష్యతి

కర్మానుష్ఠానోపాయలబ్ధా జ్ఞాననిష్ఠా స్వతన్త్రా పుమర్థహేతురితి ప్రకృతార్థసమర్థనార్థం వ్యతిరేకవచనస్యాన్వయే పర్యవసానం మత్వా వ్యాచష్టే -

కర్మణామితి ।

తద్విపర్యయమేవ వ్యాచష్టే -

తేషామితి ।

ఉక్తేఽర్థే హేతుం పృచ్ఛతి -

కస్మాదితి ।

జిజ్ఞాసితం హేతుమాహ -

ఉచ్యత ఇతి ।

ఉపాయత్వేఽపి తదభావే కుతో నైష్కర్మ్యాసిద్ధిరిత్యాశఙ్క్యాహ -

నహీతి ।

జ్ఞానయోగం ప్రతి కర్మయోగస్యోపాయత్వే శ్రుతిస్మృతీ ప్రమాణయతి -

కర్మయోగేతి ।

శ్రౌతముపాయోపేయత్వప్రతిపాదనం ప్రకటయతి -

శ్రుతావితి ।

యత్తు గీతాశాస్త్రే కర్మయోగస్య జ్ఞానయోగం ప్రత్యుపాయత్వోపపాదనం, తదిదానీముదాహరతి -

ఇహాపి చేతి ।