శ్రీమద్భగవద్గీతాభాష్యమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (గీతాభాష్య)
 
కర్మణామనారమ్భాన్నైష్కర్మ్యం పురుషోఽశ్నుతే
సంన్యసనాదేవ సిద్ధిం సమధిగచ్ఛతి ॥ ౪ ॥
నను అభయం సర్వభూతేభ్యో దత్త్వా నైష్కర్మ్యమాచరేత్’ (అశ్వ. ౪౬ । ౧౮) ఇత్యాదౌ కర్తవ్యకర్మసంన్యాసాదపి నైష్కర్మ్యప్రాప్తిం దర్శయతిలోకే కర్మణామనారమ్భాన్నైష్కర్మ్యమితి ప్రసిద్ధతరమ్అతశ్చ నైష్కర్మ్యార్థినః కిం కర్మారమ్భేణ ? ఇతి ప్రాప్తమ్అత ఆహ సంన్యసనాదేవేతినాపి సంన్యసనాదేవ కేవలాత్ కర్మపరిత్యాగమాత్రాదేవ జ్ఞానరహితాత్ సిద్ధిం నైష్కర్మ్యలక్షణాం జ్ఞానయోగేన నిష్ఠాం సమధిగచ్ఛతి ప్రాప్నోతి ॥ ౪ ॥
కర్మణామనారమ్భాన్నైష్కర్మ్యం పురుషోఽశ్నుతే
సంన్యసనాదేవ సిద్ధిం సమధిగచ్ఛతి ॥ ౪ ॥
నను అభయం సర్వభూతేభ్యో దత్త్వా నైష్కర్మ్యమాచరేత్’ (అశ్వ. ౪౬ । ౧౮) ఇత్యాదౌ కర్తవ్యకర్మసంన్యాసాదపి నైష్కర్మ్యప్రాప్తిం దర్శయతిలోకే కర్మణామనారమ్భాన్నైష్కర్మ్యమితి ప్రసిద్ధతరమ్అతశ్చ నైష్కర్మ్యార్థినః కిం కర్మారమ్భేణ ? ఇతి ప్రాప్తమ్అత ఆహ సంన్యసనాదేవేతినాపి సంన్యసనాదేవ కేవలాత్ కర్మపరిత్యాగమాత్రాదేవ జ్ఞానరహితాత్ సిద్ధిం నైష్కర్మ్యలక్షణాం జ్ఞానయోగేన నిష్ఠాం సమధిగచ్ఛతి ప్రాప్నోతి ॥ ౪ ॥

న కర్మణామిత్యాదినా పూర్వార్ధం వ్యాఖ్యాయ, ఉత్తరార్ధం వ్యాఖ్యాతుమాశఙ్కయతి -

నన్వితి ।

ఆదిశబ్దేన ‘శాన్తో దాన్త ఉపరతస్తితిక్షుః’ (బృ. ఉ. ౪-౪-౨౩), ‘సంన్యాసయోగాద్ యతయః శుద్ధసత్త్వాః’ (ము. ఉ. ౩-౨-౬) ఇత్యాది గృహ్యతే ।

తత్రైవ లోకప్రసిద్ధిమనుకూలయతి -

లోకే చేతి ।

ప్రసిద్ధతరం, ‘యతో యతో నివర్తతే తతస్తతో విముచ్యతే । నివర్తనాద్ధి సర్వతో న వేత్తి దుఃఖమణ్వపి ॥‘ (సం. శా. ౩. ౩౬౪) ఇత్యాదిదర్శనాదితి శేషః ।

లౌకికవైదికప్రసిద్ధిభ్యాం సిద్ధమర్థమాహ -

అతశ్చేతి ।

తత్రోత్తరత్వేనోత్తరార్ధమవతార్య, వ్యాకరోతి -

అత ఆహేత్యాదినా ।

ఎవకారార్థమాహ -

కేవలాదితి ।

తదేవ స్పష్టయతి -

కర్మేతి ।

ఉక్తమేవ నఞమనుకృష్య క్రియాపదేన సఙ్గతిం దర్శయతి -

న ప్రాప్నోతీతి

॥ ౪ ॥