ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಗೀತಾಭಾಷ್ಯ)
 
ಕಾಂಕ್ಷಂತಃ ಕರ್ಮಣಾಂ ಸಿದ್ಧಿಂ ಯಜಂತ ಇಹ ದೇವತಾಃ
ಕ್ಷಿಪ್ರಂ ಹಿ ಮಾನುಷೇ ಲೋಕೇ ಸಿದ್ಧಿರ್ಭವತಿ ಕರ್ಮಜಾ ॥ ೧೨ ॥
ಕಾಂಕ್ಷಂತಃ ಅಭೀಪ್ಸಂತಃ ಕರ್ಮಣಾಂ ಸಿದ್ಧಿಂ ಫಲನಿಷ್ಪತ್ತಿಂ ಪ್ರಾರ್ಥಯಂತಃ ಯಜಂತೇ ಇಹ ಅಸ್ಮಿನ್ ಲೋಕೇ ದೇವತಾಃ ಇಂದ್ರಾಗ್ನ್ಯಾದ್ಯಾಃ ; ಅಥ ಯೋಽನ್ಯಾಂ ದೇವತಾಮುಪಾಸ್ತೇ ಅನ್ಯೋಽಸಾವನ್ಯೋಽಹಮಸ್ಮೀತಿ ವೇದ ಯಥಾ ಪಶುರೇವಂ ದೇವಾನಾಮ್’ (ಬೃ. ಉ. ೧ । ೪ । ೧೦) ಇತಿ ಶ್ರುತೇಃತೇಷಾಂ ಹಿ ಭಿನ್ನದೇವತಾಯಾಜಿನಾಂ ಫಲಾಕಾಂಕ್ಷಿಣಾಂ ಕ್ಷಿಪ್ರಂ ಶೀಘ್ರಂ ಹಿ ಯಸ್ಮಾತ್ ಮಾನುಷೇ ಲೋಕೇ, ಮನುಷ್ಯಲೋಕೇ ಹಿ ಶಾಸ್ತ್ರಾಧಿಕಾರಃ । ‘ಕ್ಷಿಪ್ರಂ ಹಿ ಮಾನುಷೇ ಲೋಕೇಇತಿ ವಿಶೇಷಣಾತ್ ಅನ್ಯೇಷ್ವಪಿ ಕರ್ಮಫಲಸಿದ್ಧಿಂ ದರ್ಶಯತಿ ಭಗವಾನ್ಮಾನುಷೇ ಲೋಕೇ ವರ್ಣಾಶ್ರಮಾದಿಕರ್ಮಾಣಿ ಇತಿ ವಿಶೇಷಃ, ತೇಷಾಂ ವರ್ಣಾಶ್ರಮಾದ್ಯಧಿಕಾರಿಕರ್ಮಣಾಂ ಫಲಸಿದ್ಧಿಃ ಕ್ಷಿಪ್ರಂ ಭವತಿಕರ್ಮಜಾ ಕರ್ಮಣೋ ಜಾತಾ ॥ ೧೨ ॥
ಕಾಂಕ್ಷಂತಃ ಕರ್ಮಣಾಂ ಸಿದ್ಧಿಂ ಯಜಂತ ಇಹ ದೇವತಾಃ
ಕ್ಷಿಪ್ರಂ ಹಿ ಮಾನುಷೇ ಲೋಕೇ ಸಿದ್ಧಿರ್ಭವತಿ ಕರ್ಮಜಾ ॥ ೧೨ ॥
ಕಾಂಕ್ಷಂತಃ ಅಭೀಪ್ಸಂತಃ ಕರ್ಮಣಾಂ ಸಿದ್ಧಿಂ ಫಲನಿಷ್ಪತ್ತಿಂ ಪ್ರಾರ್ಥಯಂತಃ ಯಜಂತೇ ಇಹ ಅಸ್ಮಿನ್ ಲೋಕೇ ದೇವತಾಃ ಇಂದ್ರಾಗ್ನ್ಯಾದ್ಯಾಃ ; ಅಥ ಯೋಽನ್ಯಾಂ ದೇವತಾಮುಪಾಸ್ತೇ ಅನ್ಯೋಽಸಾವನ್ಯೋಽಹಮಸ್ಮೀತಿ ವೇದ ಯಥಾ ಪಶುರೇವಂ ದೇವಾನಾಮ್’ (ಬೃ. ಉ. ೧ । ೪ । ೧೦) ಇತಿ ಶ್ರುತೇಃತೇಷಾಂ ಹಿ ಭಿನ್ನದೇವತಾಯಾಜಿನಾಂ ಫಲಾಕಾಂಕ್ಷಿಣಾಂ ಕ್ಷಿಪ್ರಂ ಶೀಘ್ರಂ ಹಿ ಯಸ್ಮಾತ್ ಮಾನುಷೇ ಲೋಕೇ, ಮನುಷ್ಯಲೋಕೇ ಹಿ ಶಾಸ್ತ್ರಾಧಿಕಾರಃ । ‘ಕ್ಷಿಪ್ರಂ ಹಿ ಮಾನುಷೇ ಲೋಕೇಇತಿ ವಿಶೇಷಣಾತ್ ಅನ್ಯೇಷ್ವಪಿ ಕರ್ಮಫಲಸಿದ್ಧಿಂ ದರ್ಶಯತಿ ಭಗವಾನ್ಮಾನುಷೇ ಲೋಕೇ ವರ್ಣಾಶ್ರಮಾದಿಕರ್ಮಾಣಿ ಇತಿ ವಿಶೇಷಃ, ತೇಷಾಂ ವರ್ಣಾಶ್ರಮಾದ್ಯಧಿಕಾರಿಕರ್ಮಣಾಂ ಫಲಸಿದ್ಧಿಃ ಕ್ಷಿಪ್ರಂ ಭವತಿಕರ್ಮಜಾ ಕರ್ಮಣೋ ಜಾತಾ ॥ ೧೨ ॥

ಕರ್ಮಫಲಸಿದ್ಧಿಮಿಚ್ಛತಾ ಕಿಮಿತಿ ಮಾನುಷೇ ಲೋಕೇ ದೇವತಾಪೂಜನಮಿಷ್ಯತೇ ? ತತ್ರಾಹ -

ಕ್ಷಿಪ್ರಂ ಹೀತಿ ।

ಕರ್ಮಫಲಸಂಪತ್ತ್ಯರ್ಥಿನಾಂ ಯಷ್ಟೃಯಷ್ಟವ್ಯವಿಭಾಗದರ್ಶಿನಾಂ ತದ್ದರ್ಶನೇ ಕಾರಣಮಾತ್ಮಾಜ್ಞಾನಮ್ , ಇತ್ಯತ್ರ ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕಶ್ರುತಿಮುದಾಹರತಿ -

ಅಥೇತಿ ।

ಅವಿದ್ಯಾಪ್ರಕರಣೋಪಕ್ರಮಾರ್ಥಮಥೇತ್ಯುಕ್ತಮ್ ।

ಉಪಾಸನಂ ಭೇದದರ್ಶನಮಿತ್ಯನೂದ್ಯ, ಕಾರಣಮಾತ್ಮಾಜ್ಞಾನಂ ತತ್ರ, ಇತಿ ದರ್ಶಯತಿ -

ನೇತಿ ।

ಯಥಾ ಅಸ್ಮದಾದೀನಾಂ ಹಲವಹನಾದಿನಾ ಪಶುರುಪಕರೋತಿ, ಏವಮಜ್ಞೋ ದೇವಾದೀನಾಂ ಯಾಗಾದಿಭಿರುಪಕರೋತಿ, ಇತ್ಯಾಹ -

ಯಥೇತಿ ।

ಕಿಮಿತಿ ತೇ ಫಲಾಕಾಙೂಕ್ಷಿಣೋ ಭಿನ್ನದೇವತಾಯಾದಿನೋ ಜ್ಞಾನಮಾರ್ಗಂ ನಾಪೇಕ್ಷಂತೇ ? ತತ್ರೋತ್ತರಾರ್ಧಮುತ್ತರತ್ವೇನ ಯೋಜಯತಿ -

ತೇಷಾಮಿತ್ಯಾದಿನಾ ।

ಯಸ್ಮಾದ್ ಯಥೋಕ್ತಾನಾಮಧಿಕಾರಿಣಾಂ ಕರ್ಮಪ್ರಯುಕ್ತಂ ಫಲಂ ಲೋಕವಿಶಿಷೇ ಝಟಿತಿ ಸಿಧ್ಯತಿ, ತಸ್ಮಾತ್  ತೇಷಾಂಂ ಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗಾದಸ್ತಿ ವೈಮುಖ್ಯಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಮಾನುಷಲೋಕವಿಶೇಷಣಂ ಕಿಮರ್ಥಮ್ ? ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಹ -

ಮನುಷ್ಯಲೋಕೇ ಹೀತಿ ।

ಲೋಕಾಂತರೇಷು ತರ್ಹಿ ಕರ್ಮಫಲಸಿದ್ಧಿರ್ನಾಸ್ತಿ, ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ, ಕ್ಷಿಪ್ರವಿಶೇಷಣಸ್ಯ ತಾತ್ಪರ್ಯಮಾಹ -

ಕ್ಷಿಪ್ರಮಿತಿ ।

ಕ್ವಚಿತ್ ಕರ್ಮಫಲಸಿದ್ಧಿರವಿಲಂಬೇನ ಭವತಿ, ಅನ್ಯತ್ರ ತು ವಿಲಂಬೇನ ಇತಿ ವಿಭಾಗೇ ಕೋ ಹೇತುಃ ? ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ, ಸಾಮಗ್ರಾೀಭಾವಾಭಾವಾಭ್ಯಾಮ್ , ಇತ್ಯಾಹ -

ಮಾನುಷ ಇತಿ ।

ಮನುಷ್ಯಲೋಕೇ ಕರ್ಮಫಲಸಿದ್ಧೇಃ ಶೈಘ್ರ್ಯಾತ್ ತದಭಿಮುಖಾನಾಂ ಜ್ಞಾನಮಾರ್ಗವೈಮುಖ್ಯಂ ಪ್ರಾಯಿಕಮಿತ್ಯುಪಸಂಹರತಿ -

ತೇಷಾಮಿತಿ

॥ ೧೨ ॥