శ్రీమద్భగవద్గీతాభాష్యమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (గీతాభాష్య)
 
కాఙ్క్షన్తః కర్మణాం సిద్ధిం యజన్త ఇహ దేవతాః
క్షిప్రం హి మానుషే లోకే సిద్ధిర్భవతి కర్మజా ॥ ౧౨ ॥
కాఙ్క్షన్తః అభీప్సన్తః కర్మణాం సిద్ధిం ఫలనిష్పత్తిం ప్రార్థయన్తః యజన్తే ఇహ అస్మిన్ లోకే దేవతాః ఇన్ద్రాగ్న్యాద్యాః ; అథ యోఽన్యాం దేవతాముపాస్తే అన్యోఽసావన్యోఽహమస్మీతి వేద యథా పశురేవం దేవానామ్’ (బృ. ఉ. ౧ । ౪ । ౧౦) ఇతి శ్రుతేఃతేషాం హి భిన్నదేవతాయాజినాం ఫలాకాఙ్క్షిణాం క్షిప్రం శీఘ్రం హి యస్మాత్ మానుషే లోకే, మనుష్యలోకే హి శాస్త్రాధికారః । ‘క్షిప్రం హి మానుషే లోకేఇతి విశేషణాత్ అన్యేష్వపి కర్మఫలసిద్ధిం దర్శయతి భగవాన్మానుషే లోకే వర్ణాశ్రమాదికర్మాణి ఇతి విశేషః, తేషాం వర్ణాశ్రమాద్యధికారికర్మణాం ఫలసిద్ధిః క్షిప్రం భవతికర్మజా కర్మణో జాతా ॥ ౧౨ ॥
కాఙ్క్షన్తః కర్మణాం సిద్ధిం యజన్త ఇహ దేవతాః
క్షిప్రం హి మానుషే లోకే సిద్ధిర్భవతి కర్మజా ॥ ౧౨ ॥
కాఙ్క్షన్తః అభీప్సన్తః కర్మణాం సిద్ధిం ఫలనిష్పత్తిం ప్రార్థయన్తః యజన్తే ఇహ అస్మిన్ లోకే దేవతాః ఇన్ద్రాగ్న్యాద్యాః ; అథ యోఽన్యాం దేవతాముపాస్తే అన్యోఽసావన్యోఽహమస్మీతి వేద యథా పశురేవం దేవానామ్’ (బృ. ఉ. ౧ । ౪ । ౧౦) ఇతి శ్రుతేఃతేషాం హి భిన్నదేవతాయాజినాం ఫలాకాఙ్క్షిణాం క్షిప్రం శీఘ్రం హి యస్మాత్ మానుషే లోకే, మనుష్యలోకే హి శాస్త్రాధికారః । ‘క్షిప్రం హి మానుషే లోకేఇతి విశేషణాత్ అన్యేష్వపి కర్మఫలసిద్ధిం దర్శయతి భగవాన్మానుషే లోకే వర్ణాశ్రమాదికర్మాణి ఇతి విశేషః, తేషాం వర్ణాశ్రమాద్యధికారికర్మణాం ఫలసిద్ధిః క్షిప్రం భవతికర్మజా కర్మణో జాతా ॥ ౧౨ ॥

కర్మఫలసిద్ధిమిచ్ఛతా కిమితి మానుషే లోకే దేవతాపూజనమిష్యతే ? తత్రాహ -

క్షిప్రం హీతి ।

కర్మఫలసమ్పత్త్యర్థినాం యష్టృయష్టవ్యవిభాగదర్శినాం తద్దర్శనే కారణమాత్మాజ్ఞానమ్ , ఇత్యత్ర బృహదారణ్యకశ్రుతిముదాహరతి -

అథేతి ।

అవిద్యాప్రకరణోపక్రమార్థమథేత్యుక్తమ్ ।

ఉపాసనం భేదదర్శనమిత్యనూద్య, కారణమాత్మాజ్ఞానం తత్ర, ఇతి దర్శయతి -

నేతి ।

యథా అస్మదాదీనాం హలవహనాదినా పశురుపకరోతి, ఎవమజ్ఞో దేవాదీనాం యాగాదిభిరుపకరోతి, ఇత్యాహ -

యథేతి ।

కిమితి తే ఫలాకాఙూక్షిణో భిన్నదేవతాయాదినో జ్ఞానమార్గం నాపేక్షన్తే ? తత్రోత్తరార్ధముత్తరత్వేన యోజయతి -

తేషామిత్యాదినా ।

యస్మాద్ యథోక్తానామధికారిణాం కర్మప్రయుక్తం ఫలం లోకవిశిషే ఝటితి సిధ్యతి, తస్మాత్  తేషాంం మోక్షమార్గాదస్తి వైముఖ్యమిత్యర్థః ।

మానుషలోకవిశేషణం కిమర్థమ్ ? ఇత్యాశఙ్క్యాహ -

మనుష్యలోకే హీతి ।

లోకాన్తరేషు తర్హి కర్మఫలసిద్ధిర్నాస్తి, ఇత్యాశఙ్క్య, క్షిప్రవిశేషణస్య తాత్పర్యమాహ -

క్షిప్రమితి ।

క్వచిత్ కర్మఫలసిద్ధిరవిలమ్బేన భవతి, అన్యత్ర తు విలమ్బేన ఇతి విభాగే కో హేతుః ? ఇత్యాశఙ్క్య, సామగ్రాీభావాభావాభ్యామ్ , ఇత్యాహ -

మానుష ఇతి ।

మనుష్యలోకే కర్మఫలసిద్ధేః శైఘ్ర్యాత్ తదభిముఖానాం జ్ఞానమార్గవైముఖ్యం ప్రాయికమిత్యుపసంహరతి -

తేషామితి

॥ ౧౨ ॥