నను కర్మతదభావయోరారోపితత్వాత్ అవిక్రియస్య బ్రహ్మణో జ్ఞానమత్రాభిప్రేతం చేత్ ‘అవ్యక్తోఽయమచిన్త్యోఽయం’(భ. గీ. ౨-౨౫) ‘న జాయతే మ్రియతే’ (భ. గీ. ౨ -౧౮) ఇత్యాదినా పౌనరుక్త్యం ప్రాప్తం, తత్రైవ బ్రహ్మాత్మనో నిర్వికారత్వస్యోక్తత్వాదితి, తత్రాహ -
తదేతదితి ।
తదేతత్ -ఆత్మని శఙ్కితం సక్రియత్వమ్ అసకృదుక్తప్రతివచనమపి నిర్వికారాత్మవస్త్వపేక్షయా అత్యన్తవిపరీతదర్శనం - మిథ్యాజ్ఞానం, తేన భావితత్వం -తత్సంస్కారప్రచయవత్త్వం, తతోఽతిశయేన మోహమాపద్యమానో లోకః శ్రుతమపి తత్త్వం విస్మృత్య పునర్యత్కించిత్ప్రసఙ్గమాపాద్య, సక్రియత్వమేవ ఆత్మన శ్చోదయతీతి, పునః పునస్తత్త్వభూతముత్తరం భగవానభిధత్తే । వస్తునశ్చ దుర్విజ్ఞేయత్వాత్ పునఃపునః ప్రతిపాదనం తత్తద్భ్రమనిరాకరణార్థముపయుజ్యతే । తథాచ నాస్తి పునరుక్తిరిత్యర్థః ।
అసకృదుక్తప్రతివచనమేవానువదతి -
అవ్యక్తోఽయమితి ।
కర్మాభావ ఉక్త ఇతి సమ్బన్ధః ।
ఉక్తస్య ‘న జాయతే మ్రియతే వా విపశ్చిత్ ‘ (క. ౧.౨. ౧౮) ఇత్యాదిశ్రుతౌ ప్రకృతస్మృతావసఙ్గత్వాదిన్యాయేన చ ప్రసిద్ధత్వమస్తి, ఇత్యాహ -
శ్రుతీతి ।
న కేవలముక్తః కర్మాభావః, కిన్తు, ‘సర్వకర్మాణి మనసా సంన్యస్య’ (భ. గీ. ౫-౧౩) ఇత్యాదౌ వక్ష్యమాణశ్చేత్యాహ -
వక్ష్యమాణశ్చేతి ।
నను కర్మణో దేహాదినిర్వర్త్యత్వేన త్రైవిధ్యాత్ కూటస్థస్వభావస్యాత్మనోఽసఙ్గత్వాత్ తద్వ్యాపారరూపస్య కర్మణోఽప్రసిద్ధత్వాన్న తస్మిన్నకర్మణి విపరీతస్య కర్మణో దర్శనం సిధ్యతి, ఇత్యాశఙ్క్యాహ -
తస్మిన్నితి ।
కర్మైవ విపరీతం, తస్య దర్శనమితి యావత్ । అహం కర్తేత్యాత్మసమానాధికరణస్య వ్యాపారస్యానుభవాత్ కర్మభ్రమస్తావత్ ఆత్మన్యత్యన్తరూఢోఽస్తీత్యర్థః ।
ఆత్మని కర్మవిభ్రమోఽస్తీత్యత్ర హేతుమాహ -
యత ఇతి ।
ఆత్మనో నిష్క్రియత్వే కుతస్తస్మిన్ యథోక్తో విభ్రమః సమ్భవేత ? ఇత్యాశఙ్క్యాహ -
దేహేతి ।
ఇదానీమాత్మని అకర్మభ్రమముదాహరతి -
తథేత్యాదినా ।
యథా శుక్తౌ స్వాభావికమరూప్యత్వం, రూప్యత్వమారోపితం, తదభావోఽప్యారోప్యాభావత్వాత్ ఆరోపపక్షపాతీ । తథా ఆత్మనోఽపి స్వాభావికమవిక్రియత్వం, సక్రియత్వం పునరధ్యస్తం, తదభావత్వాత్ , కర్మభావోఽప్యధ్యస్త ఎవేతి మన్వానః సన్నుపసంహరతి -
తత్రేదమితి ।
ఆత్మని కర్మాదివిభ్రమే లౌకికే సిద్ధే సతి ఇదం - ‘కర్మాణి’ ఇత్యాదివచనంం, తత్పరిహారార్థం భగవానుక్తవానిత్యర్థః ।