ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாபா⁴ஷ்யம்
சதுர்தோ²(அ)த்⁴யாய:
பூர்வப்ருஷ்ட²ம்      உத்தரப்ருஷ்ட²ம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (கீ³தாபா⁴ஷ்ய)
 
கர்மண்யகர்ம ய: பஶ்யேத³கர்மணி ச கர்ம ய: ।
ஸ பு³த்³தி⁴மாந்மநுஷ்யேஷு ஸ யுக்த: க்ருத்ஸ்நகர்மக்ருத் ॥ 18 ॥
நநு கர்மணி யத் அகர்மத³ர்ஶநம் அகர்மணி வா கர்மத³ர்ஶநம் ந தத் மித்²யாஜ்ஞாநம் ; கிம் தர்ஹி ? கௌ³ணம் ப²லபா⁴வாபா⁴வநிமித்தம் — ந, கர்மாகர்மவிஜ்ஞாநாத³பி கௌ³ணாத் ப²லஸ்ய அஶ்ரவணாத் । நாபி ஶ்ருதஹாந்யஶ்ருதபரிகல்பநாயாம் கஶ்சித் விஶேஷ உபலப்⁴யதே । ஸ்வஶப்³தே³நாபி ஶக்யம் வக்தும் ‘நித்யகர்மணாம் ப²லம் நாஸ்தி, அகரணாச்ச தேஷாம் நரகபாத: ஸ்யாத்’ இதி ; தத்ர வ்யாஜேந பரவ்யாமோஹரூபேண ‘கர்மண்யகர்ம ய: பஸ்யேத்’ இத்யாதி³நா கிம் ? தத்ர ஏவம் வ்யாசக்ஷாணேந ப⁴க³வதோக்தம் வாக்யம் லோகவ்யாமோஹார்த²மிதி வ்யக்தம் கல்பிதம் ஸ்யாத் । ந ச ஏதத் ச²த்³மரூபேண வாக்யேந ரக்ஷணீயம் வஸ்து ; நாபி ஶப்³தா³ந்தரேண புந: புந: உச்யமாநம் ஸுபோ³த⁴ம் ஸ்யாத் இத்யேவம் வக்தும் யுக்தம் । ‘கர்மண்யேவாதி⁴காரஸ்தே’ (ப⁴. கீ³. 2 । 47) இத்யத்ர ஹி ஸ்பு²டதர உக்த: அர்த²:, ந புநர்வக்தவ்யோ ப⁴வதி । ஸர்வத்ர ச ப்ரஶஸ்தம் போ³த்³த⁴வ்யம் ச கர்தவ்யமேவ । ந நிஷ்ப்ரயோஜநம் போ³த்³த⁴வ்யமித்யுச்யதே ॥
கர்மண்யகர்ம ய: பஶ்யேத³கர்மணி ச கர்ம ய: ।
ஸ பு³த்³தி⁴மாந்மநுஷ்யேஷு ஸ யுக்த: க்ருத்ஸ்நகர்மக்ருத் ॥ 18 ॥
நநு கர்மணி யத் அகர்மத³ர்ஶநம் அகர்மணி வா கர்மத³ர்ஶநம் ந தத் மித்²யாஜ்ஞாநம் ; கிம் தர்ஹி ? கௌ³ணம் ப²லபா⁴வாபா⁴வநிமித்தம் — ந, கர்மாகர்மவிஜ்ஞாநாத³பி கௌ³ணாத் ப²லஸ்ய அஶ்ரவணாத் । நாபி ஶ்ருதஹாந்யஶ்ருதபரிகல்பநாயாம் கஶ்சித் விஶேஷ உபலப்⁴யதே । ஸ்வஶப்³தே³நாபி ஶக்யம் வக்தும் ‘நித்யகர்மணாம் ப²லம் நாஸ்தி, அகரணாச்ச தேஷாம் நரகபாத: ஸ்யாத்’ இதி ; தத்ர வ்யாஜேந பரவ்யாமோஹரூபேண ‘கர்மண்யகர்ம ய: பஸ்யேத்’ இத்யாதி³நா கிம் ? தத்ர ஏவம் வ்யாசக்ஷாணேந ப⁴க³வதோக்தம் வாக்யம் லோகவ்யாமோஹார்த²மிதி வ்யக்தம் கல்பிதம் ஸ்யாத் । ந ச ஏதத் ச²த்³மரூபேண வாக்யேந ரக்ஷணீயம் வஸ்து ; நாபி ஶப்³தா³ந்தரேண புந: புந: உச்யமாநம் ஸுபோ³த⁴ம் ஸ்யாத் இத்யேவம் வக்தும் யுக்தம் । ‘கர்மண்யேவாதி⁴காரஸ்தே’ (ப⁴. கீ³. 2 । 47) இத்யத்ர ஹி ஸ்பு²டதர உக்த: அர்த²:, ந புநர்வக்தவ்யோ ப⁴வதி । ஸர்வத்ர ச ப்ரஶஸ்தம் போ³த்³த⁴வ்யம் ச கர்தவ்யமேவ । ந நிஷ்ப்ரயோஜநம் போ³த்³த⁴வ்யமித்யுச்யதே ॥

அவிவேகபூர்வகம் , இத³ம் ரஜதமிதி, ஸத³ஸதோ: ஸாமாநாதி⁴கரண்யாந்மித்²யாஜ்ஞாநம் யுக்தம், கர்மாகர்மணோஸ்து விவேகேந பா⁴ஸமாநயோ: ஸாமாநாதி⁴கரண்யாதீ⁴நம் ஜ்ஞாநம் -ஸிம்ஹதே³வத³த்தயோரிவ கௌ³ணம், ந மித்²யாஜ்ஞாநமிதி ஶங்கதே -

நந்விதி ।

கர்மாகர்மேதி த³ர்ஶநே ப²லாபா⁴வோ கு³ண:, அகர்ம கர்மேதி த³ர்ஶநே து ப²லாபா⁴வோ  கு³ண:, தந்நிமித்தமித³ம் ஜ்ஞாநம் கௌ³ணமித்யாஹ -

ப²லேதி ।

யதோ²க்தஜ்ஞாநஸ்ய கௌ³பத்வே(அ)பி ப்ராமாணிகப²லாபா⁴வாந்ந தத்³நௌணதோசிதேதி தூ³ஷயதி -

நேத்யாதி³நா ।

கர்மாகர்மேத்யாதி³கௌ³ணவிஜ்ஞாநோபந்யாஸவ்யாஜேந நித்யாகர்மண: கர்தவ்யதாயா: விவக்ஷிதத்வாத்³நௌணஜ்ஞாநஸ்யாப²லத்வமதூ³ஷணமித்யாஶங்க்யாஹ -

நாபீதி ।

ஜ்ஞாநாத³ஶுப⁴மோக்ஷணஸ்ய ஶ்ருதஸ்ய ஹாநி:, அஶ்ருதஸ்ய நித்யாநுஷ்டா²நஸ்ய கல்பநேத்யநேந வ்யாபாரகௌ³ரவேண ந கஶ்சித்³விஶேஷ: ஸித்⁴யதீத்யர்த²: ।

உக்தமேவ ப்ரபஞ்சயதி -

ஸ்வஶப்³தே³நேதி ।

நரகபாத: ஸ்யாத³தோ விதே⁴ரேவாநுஷ்டே²யாநி தாநீதி ஶேஷ: ।

யதோ²க்தவாசகஶப்³த³ப்ரயோகா³தே³வ அபேக்ஷிதார்த²ஸித்³தி⁴ஸம்ப⁴வே ப⁴க³வதோ வ்யாஜவசநகல்பநமநுசிதமித்யாஹ -

தத்ரேதி ।

ப்ரக்ருதே ஶ்லோகே வ்ருத்திக்ருதாம் வ்யாக்²யாநேந பரமாப்தஸ்யைவ ப⁴க³வதோ விப்ரலம்ப⁴கத்வமாபாதி³தமிதி ததீ³யம் வ்யாக்²யாநமுபேக்ஷிதவ்யமிதி ப²லிதமாஹ -

தத்ரைவமிதி ।

நித்யகர்மாநுஷ்டா²நஸித்³த்⁴யர்த²ம் வ்யாஜரூபமிதி ப⁴க³வத்³வசநமுசிதமித்யாஶங்க்ய, ஸ்வஶப்³தே³நாபீத்யாதி³ப்ராகு³க்தபரிபாட்யா தத³நுஷ்டா²நபோ³த⁴நஸம்ப⁴வாத்³ மைவமித்யாஹ -

நசைததி³தி ।

வஸ்துஶப்³தே³ந நித்யகர்மாநுஷ்டா²நமுச்யதே । யதா²த்மப்ரதிபாத³நம் ஸுபோ³த⁴த்வஸித்³த்⁴யர்த²ம் பௌந:புந்யேந க்ரியதே, ததா² நித்யாநாமபி கர்மணாமநுஷ்டா²நம் ‘கர்மண்யகர்ம’ (ப⁴. கீ³. 4-18) இத்யாதி³ஶப்³தா³ந்தரேணோச்யமாநம் ஸுபோ³த⁴ம் ஸ்யாதி³தி ப⁴க³வத: ஶப்³தா³ந்தரம் யுக்தமித்யாஶங்க்ய, தஸ்ய நித்யாநுஷ்டா²நவாசகத்வாபா⁴வாந்மைவமித்யாஹ -

நாபீதி ।

கிஞ்ச, பூர்வமேவ நித்யாநுஷ்டா²நஸ்ய ஸ்பஷ்டமுபதி³ஷ்டத்வாந்ந தஸ்ய ஸுபோ³த⁴நார்த²ம் ஶப்³தா³ந்தரமபேக்ஷிதமித்யஹ –

கர்மண்யேவேதி ।

கர்மாகர்மாதி³விஜ்ஞாநவ்யாஜேந நித்யாகர்மாநுஷ்டா²நகர்தவ்யதாயாம் தாத்பர்யமித்யேதந்நிராக்ருத்ய, கர்மாகர்மாதி³த³ர்ஶநம் கௌ³ணமிதி பக்ஷே தூ³ஷணாந்தரமாஹ -

ஸர்வத்ர சேதி ।

லோகே வேதே³ ச யதா² ப்ரஶஸ்தம் தே³வதாதி³தத்த்வம், யச்ச கர்தவ்யமநுஷ்டா²நார்ஹமக்³நிஹோத்ராதி³, ததே³வ போ³த்³த⁴வ்யமித்யுச்யதே ; ந நிஷ்ப²லம் காகத³ந்தாதி³ । கர்மணி அகர்மத³ர்ஶநமகர்மணி ச கர்மத³ர்ஶநம் கௌ³ணத்வாதே³வாப்ரஶஸ்தமகர்தவ்யம் ச । நாத: தத்³ போ³த்³த⁴வ்யமிதி வசநமர்ஹதீத்யர்த²: ।