శరీరనిర్వర్త్యం శారీరమిత్యస్మిన్ పక్షే కిం దూషణం ? శరీరస్థితిమాత్రప్రయోజనం శారీరమిత్యస్మిన్ వా పక్షే కిం ఫలమ్ ? ఇతి పూర్వవాదీ పృచ్ఛతి -

కిఞ్చాత ఇతి ।

శరీరనిర్వర్త్యం శారీరమిత్యస్మిన్ పక్షే సిద్ధాన్తీ దూషణమాహ -

ఉచ్యత ఇతి ।

శరీరేణ యన్నిర్వర్త్యం, తత్కిం ప్రతిషిద్ధ ? విహితం వా ? ప్రథమే, విరోధః స్యాదిత్యాహ -

యదేతి ।

ప్రతిషిద్ధాచరణేఽపి నానిష్టప్రాప్తిరిత్యుక్తే ప్రతిషేధశాస్రవిరోధః స్యాదిత్యర్థః ।

ద్వితీయే, విహితకరణే సతి అనిష్టప్రాప్త్యభావాదప్రాప్తతిషేధః స్యాదిత్యాహ -

శాస్త్రీయం చేతి ।

దృష్టప్రయోజనం కారీర్యాదికం కర్మ, అదృష్టప్రయోజనం స్వర్గసాధనం జ్యోతిష్టోమాదికం కర్మేతి విభాగః ।

శరీరనిర్వర్త్యం కర్మ శారీరమభిమతమ్ , ఇతి పక్షే దూషణాన్తరమాహ -

శారీరమితి ।

వాచా మనసా చాకర్మణోఽనుష్ఠానే సంన్యాసినో భవత్యేవ కిల్బిషప్రాప్తిః, ఇత్యాశఙ్క్యాహ -

తత్రాపీతి ।

వాఙూమనసాభ్యాం విహితానుష్ఠానే వా, ప్రతిషిద్ధకరణే వా కిల్బిషప్రాప్తిః సంన్యాసినః స్యాత్ , ఇతి వికల్ప్య, ఆద్యే జపధ్యానవిధిరోధః స్యాదిత్యుక్త్వా, ద్వితీయం దూషయతి -

ప్రతిషిద్ధేతి ।

శరీరనిర్వర్త్యం కర్మ శారీరమితి పక్షమేవం ప్రతిక్షిప్య, ద్వితీయపక్షే లాభం దర్శయతి -

యదా త్వితి ।

అన్యత్ దేహస్థితిప్రయోజనాత్ కర్మణః సకాశాద్ ఇతి శేషః ।

తత్రాపి విదుషః స్వదృష్ట్యా న ప్రవృత్తిరితి సూచయతి -

లోకేతి ।

విద్వాన్ ఉక్తయా రీత్యా వర్తమానో నాప్నోతి కిల్బిషమిత్యత్ర వివక్షితమర్థమాహ -

ఎవంభూతస్యేతి ।

విధినిషేధగమ్యం కర్మ దేహస్థితిహేతువ్యతిరిక్తమకుర్వత ఇత్యర్థః ।

‘శారీరం కేవలం కర్మ కుర్వన్నాప్నోతి కిల్బిషమ్‘ (భ. గీ. ౪-౨౧) ఇత్యస్యోక్తేన ప్రకారేణ పరిగ్రహే ‘శారీరం కేవల’ మితి విశేషణద్వయం నిర్దోషం సిధ్యతీతి ఫలితమాహ -

ఎవమితి

॥ ౨౧ ॥