శ్రీమద్భగవద్గీతాభాష్యమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (గీతాభాష్య)
 
తస్మాదజ్ఞానసమ్భూతం హృత్స్థం జ్ఞానాసినాత్మనః
ఛిత్త్వైనం సంశయం యోగమాతిష్ఠోత్తిష్ఠ భారత ॥ ౪౨ ॥
తస్మాత్ పాపిష్ఠమ్ అజ్ఞానసమ్భూతమ్ అజ్ఞానాత్ అవివేకాత్ జాతం హృత్స్థం హృది బుద్ధౌ స్థితం జ్ఞానాసినా శోకమోహాదిదోషహరం సమ్యగ్దర్శనం జ్ఞానం తదేవ అసిః ఖఙ్గః తేన జ్ఞానాసినా ఆత్మనః స్వస్య, ఆత్మవిషయత్వాత్ సంశయస్య హి పరస్య సంశయః పరేణ చ్ఛేత్తవ్యతాం ప్రాప్తః, యేన స్వస్యేతి విశేష్యేతఅతః ఆత్మవిషయోఽపి స్వస్యైవ భవతిఛిత్త్వా ఎనం సంశయం స్వవినాశహేతుభూతమ్ , యోగం సమ్యగ్దర్శనోపాయం కర్మానుష్ఠానమ్ ఆతిష్ఠ కుర్విత్యర్థఃఉత్తిష్ఠ ఇదానీం యుద్ధాయ భారత ఇతి ॥ ౪౨ ॥
తస్మాదజ్ఞానసమ్భూతం హృత్స్థం జ్ఞానాసినాత్మనః
ఛిత్త్వైనం సంశయం యోగమాతిష్ఠోత్తిష్ఠ భారత ॥ ౪౨ ॥
తస్మాత్ పాపిష్ఠమ్ అజ్ఞానసమ్భూతమ్ అజ్ఞానాత్ అవివేకాత్ జాతం హృత్స్థం హృది బుద్ధౌ స్థితం జ్ఞానాసినా శోకమోహాదిదోషహరం సమ్యగ్దర్శనం జ్ఞానం తదేవ అసిః ఖఙ్గః తేన జ్ఞానాసినా ఆత్మనః స్వస్య, ఆత్మవిషయత్వాత్ సంశయస్య హి పరస్య సంశయః పరేణ చ్ఛేత్తవ్యతాం ప్రాప్తః, యేన స్వస్యేతి విశేష్యేతఅతః ఆత్మవిషయోఽపి స్వస్యైవ భవతిఛిత్త్వా ఎనం సంశయం స్వవినాశహేతుభూతమ్ , యోగం సమ్యగ్దర్శనోపాయం కర్మానుష్ఠానమ్ ఆతిష్ఠ కుర్విత్యర్థఃఉత్తిష్ఠ ఇదానీం యుద్ధాయ భారత ఇతి ॥ ౪౨ ॥

శ్లోకాక్షరాణి వ్యాచష్టే -

తస్మాదిత్యాదినా ।

పాపిష్ఠమితి సంశయస్య సర్వానర్థమూలత్వేన త్యాజ్యత్వం సూచ్యతే । వివేకాగ్రహప్రసూతత్వాదపి తస్యావహేయత్వమ్ , అవివేకస్యానర్థకరత్వప్రసిద్ధేః, ఇత్యాహ -

అవివేకాదితి ।

నచ తస్య చైతన్యవదాత్మనిష్ఠత్వాత్ అత్యాజ్యత్వం శఙ్కితవ్యమ్ , ఇత్యాహ -

హృదీతి ।

శోకమోహాభ్యామభిభృతస్య పుంసో మనసి ప్రాదుర్భవతః సంశయస్య ప్రబలప్రతిబన్ధకాభావే నైవ ప్రధ్వంసః సిధ్యేత్ , ఇత్యాశఙ్క్యాహ -

జ్ఞానాసినేతి ।

స్వాశ్రయస్య సంశయస్య స్వాశ్రయేణైవ జ్ఞానేన సముచ్ఛేదసమ్భవాత్ కిమితి స్వస్యేతి విశేషణమ్ ? ఇత్యాశఙ్క్య, ఆహ -

ఆత్మవిషయత్వాదితి ।

స్థాణ్వాదివిషయః సంశయః, తద్విషయేణ జ్ఞానేన దేవదత్తనిష్ఠేన తన్నిష్ఠః వ్యావర్త్యతే । ప్రకృతే తు ఆత్మవిషయః తదాశ్రయశ్చ సంశయః తథావిధేన జ్ఞానేన అపనీయతే । తేన విశేషణమర్థవదిత్యర్థః । తదేవ ప్రపఞ్చయతి -

న హీతి ।

ఆత్మాశ్రయత్వస్య ప్రకృతే సంశయే సిద్ధత్వేనావివక్షితత్వాత్ , తద్విషయస్య తద్విషయేణైవ తస్య తేన నివృత్తిర్వివక్షితా, ఇత్యుపసంహరతి -

అత ఇతి ।

సంశయసముచ్ఛిత్త్యనన్తరం కర్తవ్యముపదిశతి -

ఛిత్త్వైనమితి ।

అగ్నిహోత్రాదికం కర్మ భగవదాజ్ఞయా క్రమేణ కరిష్యామి, యుద్ధాత్పునః ఉపరిరంస ఇవ, ఇత్యాశఙ్క్యాహ-

ఉత్తిష్ఠేతి ।

భరతాన్వయే మహతి క్షత్రియవంశే ప్రసూతస్య సముపస్థితసమరవిముఖత్వమనుచితమితి మన్వానః సన్ ఆహ -

భారతేతి ।

తత్ అనేన యోగస్య కృత్రిమత్వం భగవతోఽనీశ్వరత్వం చ నిరాకృత్య కర్మాదౌ అకర్మాదిదర్శనాద్ ఆత్మనః సమ్యగ్జ్ఞానాత్ ప్రణిపాతాదేర్బహిరఙ్గాత్ అన్తరఙ్గాచ్చ శ్రద్ధాదేరుద్భూతాత్ , అశేషానర్థనివృత్త్యా బ్రహ్మభావమభిదధతా, సర్వస్మాదుత్కృష్టే తస్మిన్ అసంశయానస్యాధికారాదశేషదోషవన్తమ్ । సంశయం హిత్వా ఉత్తమస్య జ్ఞాననిష్ఠా, అపరస్య కర్మనిష్ఠా, ఇతి స్థాపితమ్ ॥ ౪౨ ॥

ఇత్యానన్దగిరికృతగీతాభాష్యటీకాయాం చతుర్థోఽధ్యాయః ॥ ౪ ॥