ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಗೀತಾಭಾಷ್ಯ)
 
ಸಾಙ್‍ಖ್ಯಯೋಗೌ ಪೃಥಗ್ಬಾಲಾಃ ಪ್ರವದಂತಿ ಪಂಡಿತಾಃ
ಏಕಮಪ್ಯಾಸ್ಥಿತಃ ಸಮ್ಯಗುಭಯೋರ್ವಿಂದತೇ ಫಲಮ್ ॥ ೪ ॥
ನನು ಸಂನ್ಯಾಸಕರ್ಮಯೋಗಶಬ್ದೇನ ಪ್ರಸ್ತುತ್ಯ ಸಾಙ್‍ಖ್ಯಯೋಗಯೋಃ ಫಲೈಕತ್ವಂ ಕಥಮ್ ಇಹ ಅಪ್ರಕೃತಂ ಬ್ರವೀತಿ ? ನೈಷ ದೋಷಃಯದ್ಯಪಿ ಅರ್ಜುನೇನ ಸಂನ್ಯಾಸಂ ಕರ್ಮಯೋಗಂ ಕೇವಲಮ್ ಅಭಿಪ್ರೇತ್ಯ ಪ್ರಶ್ನಃ ಕೃತಃ, ಭಗವಾಂಸ್ತು ತದಪರಿತ್ಯಾಗೇನೈವ ಸ್ವಾಭಿಪ್ರೇತಂ ವಿಶೇಷಂ ಸಂಯೋಜ್ಯ ಶಬ್ದಾಂತರವಾಚ್ಯತಯಾ ಪ್ರತಿವಚನಂ ದದೌಸಾಙ್‍ಖ್ಯಯೋಗೌಇತಿತೌ ಏವ ಸಂನ್ಯಾಸಕರ್ಮಯೋಗೌ ಜ್ಞಾನತದುಪಾಯಸಮಬುದ್ಧಿತ್ವಾದಿಸಂಯುಕ್ತೌ ಸಾಙ್‍ಖ್ಯಯೋಗಶಬ್ದವಾಚ್ಯೌ ಇತಿ ಭಗವತೋ ಮತಮ್ಅತಃ ಅಪ್ರಕೃತಪ್ರಕ್ರಿಯೇತಿ ॥ ೪ ॥
ಸಾಙ್‍ಖ್ಯಯೋಗೌ ಪೃಥಗ್ಬಾಲಾಃ ಪ್ರವದಂತಿ ಪಂಡಿತಾಃ
ಏಕಮಪ್ಯಾಸ್ಥಿತಃ ಸಮ್ಯಗುಭಯೋರ್ವಿಂದತೇ ಫಲಮ್ ॥ ೪ ॥
ನನು ಸಂನ್ಯಾಸಕರ್ಮಯೋಗಶಬ್ದೇನ ಪ್ರಸ್ತುತ್ಯ ಸಾಙ್‍ಖ್ಯಯೋಗಯೋಃ ಫಲೈಕತ್ವಂ ಕಥಮ್ ಇಹ ಅಪ್ರಕೃತಂ ಬ್ರವೀತಿ ? ನೈಷ ದೋಷಃಯದ್ಯಪಿ ಅರ್ಜುನೇನ ಸಂನ್ಯಾಸಂ ಕರ್ಮಯೋಗಂ ಕೇವಲಮ್ ಅಭಿಪ್ರೇತ್ಯ ಪ್ರಶ್ನಃ ಕೃತಃ, ಭಗವಾಂಸ್ತು ತದಪರಿತ್ಯಾಗೇನೈವ ಸ್ವಾಭಿಪ್ರೇತಂ ವಿಶೇಷಂ ಸಂಯೋಜ್ಯ ಶಬ್ದಾಂತರವಾಚ್ಯತಯಾ ಪ್ರತಿವಚನಂ ದದೌಸಾಙ್‍ಖ್ಯಯೋಗೌಇತಿತೌ ಏವ ಸಂನ್ಯಾಸಕರ್ಮಯೋಗೌ ಜ್ಞಾನತದುಪಾಯಸಮಬುದ್ಧಿತ್ವಾದಿಸಂಯುಕ್ತೌ ಸಾಙ್‍ಖ್ಯಯೋಗಶಬ್ದವಾಚ್ಯೌ ಇತಿ ಭಗವತೋ ಮತಮ್ಅತಃ ಅಪ್ರಕೃತಪ್ರಕ್ರಿಯೇತಿ ॥ ೪ ॥

ಸಾಂಖ್ಯಾಯೋಗಯೋಃ ಏಕಫಲತ್ವವಚನಂ ಪ್ರಕರಣಾನನುಗುಣಮ್ , ಇತಿ ಶಂಕತೇ -

ನನ್ವಿತಿ ।

ಅಪ್ರಕೃತತ್ವಮಸಿದ್ಧಮ್ , ಇತಿ ಪರಿಹರತಿ -

ನೈಷ ದೋಷ ಇತಿ ।

ಸಂನ್ಯಾಸಂ ಕರ್ಮಣಾಮಿತ್ಯಾದಿನಾ ಸಂನ್ಯಾಸಂ ಕರ್ಮಯೋಗಂ ಚಾಂಗೀಕೃತ್ಯ ಪ್ರಶ್ನೇ, ಸಂನ್ಯಾಸಃ ಕರ್ಮಯೋಗಶ್ಚೇತ್ಯಾದಿನಾ ತಥೈವ ಪ್ರತಿವಚನೇ ಚ, ಕಥಂ ಸಾಂಖ್ಯಯೋಗಯೋಃ ಏಕಫಲತ್ವಮ್ ಅಪ್ರಕೃತಂ ನ ಭವತಿ ? ಇತ್ಯುಚ್ಯತೇ, ತತ್ರಾಹ –

ಯದ್ಯಪೀತಿ ।

ಪ್ರತಿವಚನಮಪಿ ತದನುರೂಪಮೇವ ಭಗವತಾ ನಿರೂಪಿತಮಿತಿ ವಿಶೇಷಾನುಪಪತ್ತಿಃ, ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ, ಆಹ -

ಭಗವಾಂಸ್ತ್ವಿತಿ ।

ತದಪರಿತ್ಯಾಗೇನ ಇತ್ಯತ್ರ ತತ್ಪದೇನ ಪ್ರಷ್ಟ್ರ ಪ್ರತಿನಿರ್ದಿಷ್ಟೌ ಕರ್ಮಂಸಂನ್ಯಾಸಕರ್ಮಯೋಗೌ ಉಚ್ಯೇತೇ । ಸಾಂಖ್ಯಯೋಗಾವಿತಿ ಶಬ್ದಾಂತರವಾಚ್ಯತಯಾ ತಯೋರೇವ ಸಂನ್ಯಾಸಕರ್ಮಯೋಗಯೋಃ ಅತ್ಯಾಗೇನ ಸ್ವಾಭಿಪ್ರೇತಂ ಚ ವಿಶೇಷಂ ಸಂಯೋಜ್ಯ ಭಗವಾನ್ ಪ್ರತಿವಚನಂ ದದೌ, ಇತಿ ಯೋಜನಾ ।

ಯದುಕ್ತಂ - ಸ್ವಾಭಿಪ್ರೇತಂ ಚ ವಿಶೇಷಂ ಸಂಯೋಜ್ಯ - ಇತಿ, ತದೇತತ್ ವ್ಯಾಕ್ತೀಕರೋತಿ -

ತಾವೇವೇತಿ ।

ಸಮಬುದ್ಧಿತ್ವಾದಿ ಇತ್ಯಾದಿಶಬ್ದೇನ ಜ್ಞಾನೋಪಾಯಭೂತಃ ಶಮಾದಿಃ ಆದೀಯತೇ ।

ಪ್ರಕೃತಯೋರೇವ ಸಂನ್ಯಾಸಕರ್ಮಯೋಗಯೋಃ ಉಪಾದಾನೇ ಫಲಿತಮಾಹ -

ಅತ ಇತಿ ।

ಸಾಂಖ್ಯಯೋಗೌ ಇತ್ಯಾದಿಶ್ಲೋಕವ್ಯಾಖ್ಯಾನಸಮಾಪ್ತಿಃ ಇತಿಶಬ್ದಾರ್ಥಃ ॥ ೪ ॥