ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாபா⁴ஷ்யம்
பஞ்சமோ(அ)த்⁴யாய:
பூர்வப்ருஷ்ட²ம்      உத்தரப்ருஷ்ட²ம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (கீ³தாபா⁴ஷ்ய)
 
ஸர்வகர்மாணி மநஸா ஸம்ந்யஸ்யாஸ்தே ஸுக²ம் வஶீ ।
நவத்³வாரே புரே தே³ஹீ நைவ குர்வந்ந காரயந் ॥ 13 ॥
யத்³யபி கார்யகரணகர்மாணி அவித்³யயா ஆத்மநி அத்⁴யாரோபிதாநி ‘ஸம்ந்யஸ்யாஸ்தே’ இத்யுக்தம் , ததா²பி ஆத்மஸமவாயி து கர்த்ருத்வம் காரயித்ருத்வம் ச ஸ்யாத் இதி ஆஶங்க்ய ஆஹ — நைவ குர்வந் ஸ்வயம் , ந ச கார்யகரணாநி காரயந் க்ரியாஸு ப்ரவர்தயந் । கிம் யத் தத் கர்த்ருத்வம் காரயித்ருத்வம் ச தே³ஹிந: ஸ்வாத்மஸமவாயி ஸத் ஸம்ந்யாஸாத் ந ஸம்ப⁴வதி, யதா² க³ச்ச²தோ க³தி: க³மநவ்யாபாரபரித்யாகே³ ந ஸ்யாத் தத்³வத் ? கிம் வா ஸ்வத ஏவ ஆத்மந: ந அஸ்தி இதி ? அத்ர உச்யதே — ந அஸ்தி ஆத்மந: ஸ்வத: கர்த்ருத்வம் காரயித்ருத்வம் ச । உக்தம் ஹி ‘அவிகார்யோ(அ)யமுச்யதே’ (ப⁴. கீ³. 2 । 25) ‘ஶரீரஸ்தோ²(அ)பி ந கரோதி ந லிப்யதே’ (ப⁴. கீ³. 13 । 31) இதி । ‘த்⁴யாயதீவ லேலாயதீவ’ (ப்³ரு. உ. 4 । 3 । 7) இதி ஶ்ருதே: ॥ 13 ॥
ஸர்வகர்மாணி மநஸா ஸம்ந்யஸ்யாஸ்தே ஸுக²ம் வஶீ ।
நவத்³வாரே புரே தே³ஹீ நைவ குர்வந்ந காரயந் ॥ 13 ॥
யத்³யபி கார்யகரணகர்மாணி அவித்³யயா ஆத்மநி அத்⁴யாரோபிதாநி ‘ஸம்ந்யஸ்யாஸ்தே’ இத்யுக்தம் , ததா²பி ஆத்மஸமவாயி து கர்த்ருத்வம் காரயித்ருத்வம் ச ஸ்யாத் இதி ஆஶங்க்ய ஆஹ — நைவ குர்வந் ஸ்வயம் , ந ச கார்யகரணாநி காரயந் க்ரியாஸு ப்ரவர்தயந் । கிம் யத் தத் கர்த்ருத்வம் காரயித்ருத்வம் ச தே³ஹிந: ஸ்வாத்மஸமவாயி ஸத் ஸம்ந்யாஸாத் ந ஸம்ப⁴வதி, யதா² க³ச்ச²தோ க³தி: க³மநவ்யாபாரபரித்யாகே³ ந ஸ்யாத் தத்³வத் ? கிம் வா ஸ்வத ஏவ ஆத்மந: ந அஸ்தி இதி ? அத்ர உச்யதே — ந அஸ்தி ஆத்மந: ஸ்வத: கர்த்ருத்வம் காரயித்ருத்வம் ச । உக்தம் ஹி ‘அவிகார்யோ(அ)யமுச்யதே’ (ப⁴. கீ³. 2 । 25) ‘ஶரீரஸ்தோ²(அ)பி ந கரோதி ந லிப்யதே’ (ப⁴. கீ³. 13 । 31) இதி । ‘த்⁴யாயதீவ லேலாயதீவ’ (ப்³ரு. உ. 4 । 3 । 7) இதி ஶ்ருதே: ॥ 13 ॥

ஆரோபிதகர்த்ருத்வாத்³யபா⁴வேபி ஸ்வக³தகர்த்ருத்வாதி³ து³ர்வாரம் , இதி ஆஶங்காமநூத்³ய, தூ³ஷயதி -

யத்³யபீத்யாதி³நா ।

க்ரியாஸு ப்ரவர்தயந் ஆஸ்த இதி பூர்வேண ஸம்ப³ந்த⁴:, பூர்வஸ்யாபி ஶது: ஏவமேவ ஸம்ப³ந்த⁴: ।

கர்த்ருத்வம் காரயித்ருத்வம் ச ஆத்மநோ ந, இத்யத்ர விசாரயதி -

கிமிதி ।

யத்கர்த்ருத்வம் காரயித்ருத்வம் ச, தத்கிம் தே³ஹிந: ஸ்வாத்மஸமவாயி ஸதே³வ ஸம்ந்யாஸாத் ந ப⁴வதீத்யுச்யதே ? யதா² க³ச்ச²தோ தே³வத³த்தஸ்ய ஸ்வக³தைவ க³தி:, தத்ஸ்தி²த்யா த்யாகா³ந்ந ப⁴வதி, அத²வா ஸ்வாரஸ்யேந கர்த்ருத்வம் காரயித்ருத்வம் ச ஆத்மநோ நாஸ்தீதி வக்தவ்யம் ; ஆத்³யே ஸக்ரியத்வம், த்³விதீய கூடஸ்த²த்வமித்யர்த²: ।

த்³விதீயம் பக்ஷமாஶ்ரித்ய உத்தரமாஹ -

அத்ரேதி ।

உக்தே(அ)ர்தே² வாக்யோபக்ரமம் அநுகூலயதி -

உக்தம் ஹீதி ।

தத்ரைவ வாக்யஶேஷமபி ஸம்வாத³யதி -

ஶரீரஸ்தோ²(அ)பீதி ।

ஸ்ம்ருத்யுக்தே(அ)ர்தே² ஶ்ருதிமபி த³ர்ஶயதி -

த்⁴யாயதீவேதி ।

உபாதி⁴க³தைவ ஸர்வா விக்ரியா, ந ஆத்மநி ஸ்வதோ அஸ்தி, இத்யர்த²: ॥ 13 ॥