శ్రీమద్భగవద్గీతాభాష్యమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (గీతాభాష్య)
 
నను కిమర్థం ధ్యానయోగారోహణసీమాకరణమ్ , యావతా అనుష్ఠేయమేవ విహితం కర్మ యావజ్జీవమ్, ఆరురుక్షోర్మునేర్యోగం కర్మ కారణముచ్యతే’ (భ. గీ. ౬ । ౩) ఇతి విశేషణాత్ , ఆరూఢస్య శమేనైవ సమ్బన్ధకరణాత్ఆరురుక్షోః ఆరూఢస్య శమః కర్మ ఉభయం కర్తవ్యత్వేన అభిప్రేతం చేత్స్యాత్ , తదాఆరురుక్షోః’ ‘ఆరూఢస్య ఇతి శమకర్మవిషయభేదేన విశేషణం విభాగకరణం అనర్థకం స్యాత్
నను కిమర్థం ధ్యానయోగారోహణసీమాకరణమ్ , యావతా అనుష్ఠేయమేవ విహితం కర్మ యావజ్జీవమ్, ఆరురుక్షోర్మునేర్యోగం కర్మ కారణముచ్యతే’ (భ. గీ. ౬ । ౩) ఇతి విశేషణాత్ , ఆరూఢస్య శమేనైవ సమ్బన్ధకరణాత్ఆరురుక్షోః ఆరూఢస్య శమః కర్మ ఉభయం కర్తవ్యత్వేన అభిప్రేతం చేత్స్యాత్ , తదాఆరురుక్షోః’ ‘ఆరూఢస్య ఇతి శమకర్మవిషయభేదేన విశేషణం విభాగకరణం అనర్థకం స్యాత్

సముచ్చయవాదీ సీమాకరణమ్ ఆక్షిపతి -

నన్వితి ।

యావజ్జీవశ్రతివశాత్ ధ్యానారోహణసామర్థ్యే సత్యపి కర్మానుష్ఠానస్య దుర్వారత్వాత్ , ఇతి హేతుమ్ ఆహ -

యావతేతి ।

భార్యావియోగాదిప్రతిబన్ధాత్ యావజ్జీవశ్రుతిచోదితకర్మాననుష్ఠానవత్ వైరాగ్యప్రతిబన్ధాదపి తదననుష్ఠానసమ్భవాత్ భగవతో విశేషవచనాచ్చ న యావజ్జీవం కర్మానుష్ఠానప్రసక్తిః, ఇతి పరిహరతి -

నారురుక్షోరితి ।

ఉక్తమేవార్థం వ్యతిరేకద్వారేణ వివృణోతి -

ఆరురుక్షోరిత్యాదినా ।

ఆరోఢుమ్ ఇచ్ఛతి ఇతి - ఆరురుక్షుః, ఇత్యత్ర ఆరోహణేచ్ఛా విశేషణమ్ , ఆరోహణం కృతవాన్ ఇతి - ఆరూఢః, ఇత్యత్ర పునః ఇచ్ఛావిషయభూతమ్ ఆరోహణం విశేషణమ్ । ఎవం శమకర్మవిషయయోః భేదేన విశేషణం మర్యాదాకరణానఙ్గీకరణే విరుద్ధమ్ ఆపద్యతే । తయోరేవం విభాగకరణం చ భాగవతం సీమానఙ్గీకారే న యుజ్యేత, ఇత్యర్థః ।