ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ಷಷ್ಠೋಽಧ್ಯಾಯಃ
ಪೂರ್ವಪೃಷ್ಠಮ್      ಉತ್ತರಪೃಷ್ಠಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಗೀತಾಭಾಷ್ಯ)
 
ಯಂ ಸಂನ್ಯಾಸಮಿತಿ ಪ್ರಾಹುರ್ಯೋಗಂ ತಂ ವಿದ್ಧಿ ಪಾಂಡವ ।
ನ ಹ್ಯಸಂನ್ಯಸ್ತಸಂಕಲ್ಪೋ ಯೋಗೀ ಭವತಿ ಕಶ್ಚನ ॥ ೨ ॥
ಯಂ ಸರ್ವಕರ್ಮತತ್ಫಲಪರಿತ್ಯಾಗಲಕ್ಷಣಂ ಪರಮಾರ್ಥಸಂನ್ಯಾಸಂ ಸಂನ್ಯಾಸಮ್ ಇತಿ ಪ್ರಾಹುಃ ಶ್ರುತಿಸ್ಮೃತಿವಿದಃ, ಯೋಗಂ ಕರ್ಮಾನುಷ್ಠಾನಲಕ್ಷಣಂ ತಂ ಪರಮಾರ್ಥಸಂನ್ಯಾಸಂ ವಿದ್ಧಿ ಜಾನೀಹಿ ಹೇ ಪಾಂಡವ । ಕರ್ಮಯೋಗಸ್ಯ ಪ್ರವೃತ್ತಿಲಕ್ಷಣಸ್ಯ ತದ್ವಿಪರೀತೇನ ನಿವೃತ್ತಿಲಕ್ಷಣೇನ ಪರಮಾರ್ಥಸಂನ್ಯಾಸೇನ ಕೀದೃಶಂ ಸಾಮಾನ್ಯಮಂಗೀಕೃತ್ಯ ತದ್ಭಾವ ಉಚ್ಯತೇ ಇತ್ಯಪೇಕ್ಷಾಯಾಮ್ ಇದಮುಚ್ಯತೇ — ಅಸ್ತಿ ಹಿ ಪರಮಾರ್ಥಸಂನ್ಯಾಸೇನ ಸಾದೃಶ್ಯಂ ಕರ್ತೃದ್ವಾರಕಂ ಕರ್ಮಯೋಗಸ್ಯ । ಯೋ ಹಿ ಪರಮಾರ್ಥಸಂನ್ಯಾಸೀ ಸ ತ್ಯಕ್ತಸರ್ವಕರ್ಮಸಾಧನತಯಾ ಸರ್ವಕರ್ಮತತ್ಫಲವಿಷಯಂ ಸಂಕಲ್ಪಂ ಪ್ರವೃತ್ತಿಹೇತುಕಾಮಕಾರಣಂ ಸಂನ್ಯಸ್ಯತಿ । ಅಯಮಪಿ ಕರ್ಮಯೋಗೀ ಕರ್ಮ ಕುರ್ವಾಣ ಏವ ಫಲವಿಷಯಂ ಸಂಕಲ್ಪಂ ಸಂನ್ಯಸ್ಯತಿ ಇತ್ಯೇತಮರ್ಥಂ ದರ್ಶಯಿಷ್ಯನ್ ಆಹ — ನ ಹಿ ಯಸ್ಮಾತ್ ಅಸಂನ್ಯಸ್ತಸಂಕಲ್ಪಃ ಅಸಂನ್ಯಸ್ತಃ ಅಪರಿತ್ಯಕ್ತಃ ಫಲವಿಷಯಃ ಸಂಕಲ್ಪಃ ಅಭಿಸಂಧಿಃ ಯೇನ ಸಃ ಅಸಂನ್ಯಸ್ತಸಂಕಲ್ಪಃ ಕಶ್ಚನ ಕಶ್ಚಿದಪಿ ಕರ್ಮೀ ಯೋಗೀ ಸಮಾಧಾನವಾನ್ ಭವತಿ ನ ಸಂಭವತೀತ್ಯರ್ಥಃ, ಫಲಸಂಕಲ್ಪಸ್ಯ ಚಿತ್ತವಿಕ್ಷೇಪಹೇತುತ್ವಾತ್ । ತಸ್ಮಾತ್ ಯಃ ಕಶ್ಚನ ಕರ್ಮೀ ಸಂನ್ಯಸ್ತಫಲಸಂಕಲ್ಪೋ ಭವೇತ್ ಸ ಯೋಗೀ ಸಮಾಧಾನವಾನ್ ಅವಿಕ್ಷಿಪ್ತಚಿತ್ತೋ ಭವೇತ್ , ಚಿತ್ತವಿಕ್ಷೇಪಹೇತೋಃ ಫಲಸಂಕಲ್ಪಸ್ಯ ಸಂನ್ಯಸ್ತತ್ವಾದಿತ್ಯಭಿಪ್ರಾಯಃ ॥ ೨ ॥
ಯಂ ಸಂನ್ಯಾಸಮಿತಿ ಪ್ರಾಹುರ್ಯೋಗಂ ತಂ ವಿದ್ಧಿ ಪಾಂಡವ ।
ನ ಹ್ಯಸಂನ್ಯಸ್ತಸಂಕಲ್ಪೋ ಯೋಗೀ ಭವತಿ ಕಶ್ಚನ ॥ ೨ ॥
ಯಂ ಸರ್ವಕರ್ಮತತ್ಫಲಪರಿತ್ಯಾಗಲಕ್ಷಣಂ ಪರಮಾರ್ಥಸಂನ್ಯಾಸಂ ಸಂನ್ಯಾಸಮ್ ಇತಿ ಪ್ರಾಹುಃ ಶ್ರುತಿಸ್ಮೃತಿವಿದಃ, ಯೋಗಂ ಕರ್ಮಾನುಷ್ಠಾನಲಕ್ಷಣಂ ತಂ ಪರಮಾರ್ಥಸಂನ್ಯಾಸಂ ವಿದ್ಧಿ ಜಾನೀಹಿ ಹೇ ಪಾಂಡವ । ಕರ್ಮಯೋಗಸ್ಯ ಪ್ರವೃತ್ತಿಲಕ್ಷಣಸ್ಯ ತದ್ವಿಪರೀತೇನ ನಿವೃತ್ತಿಲಕ್ಷಣೇನ ಪರಮಾರ್ಥಸಂನ್ಯಾಸೇನ ಕೀದೃಶಂ ಸಾಮಾನ್ಯಮಂಗೀಕೃತ್ಯ ತದ್ಭಾವ ಉಚ್ಯತೇ ಇತ್ಯಪೇಕ್ಷಾಯಾಮ್ ಇದಮುಚ್ಯತೇ — ಅಸ್ತಿ ಹಿ ಪರಮಾರ್ಥಸಂನ್ಯಾಸೇನ ಸಾದೃಶ್ಯಂ ಕರ್ತೃದ್ವಾರಕಂ ಕರ್ಮಯೋಗಸ್ಯ । ಯೋ ಹಿ ಪರಮಾರ್ಥಸಂನ್ಯಾಸೀ ಸ ತ್ಯಕ್ತಸರ್ವಕರ್ಮಸಾಧನತಯಾ ಸರ್ವಕರ್ಮತತ್ಫಲವಿಷಯಂ ಸಂಕಲ್ಪಂ ಪ್ರವೃತ್ತಿಹೇತುಕಾಮಕಾರಣಂ ಸಂನ್ಯಸ್ಯತಿ । ಅಯಮಪಿ ಕರ್ಮಯೋಗೀ ಕರ್ಮ ಕುರ್ವಾಣ ಏವ ಫಲವಿಷಯಂ ಸಂಕಲ್ಪಂ ಸಂನ್ಯಸ್ಯತಿ ಇತ್ಯೇತಮರ್ಥಂ ದರ್ಶಯಿಷ್ಯನ್ ಆಹ — ನ ಹಿ ಯಸ್ಮಾತ್ ಅಸಂನ್ಯಸ್ತಸಂಕಲ್ಪಃ ಅಸಂನ್ಯಸ್ತಃ ಅಪರಿತ್ಯಕ್ತಃ ಫಲವಿಷಯಃ ಸಂಕಲ್ಪಃ ಅಭಿಸಂಧಿಃ ಯೇನ ಸಃ ಅಸಂನ್ಯಸ್ತಸಂಕಲ್ಪಃ ಕಶ್ಚನ ಕಶ್ಚಿದಪಿ ಕರ್ಮೀ ಯೋಗೀ ಸಮಾಧಾನವಾನ್ ಭವತಿ ನ ಸಂಭವತೀತ್ಯರ್ಥಃ, ಫಲಸಂಕಲ್ಪಸ್ಯ ಚಿತ್ತವಿಕ್ಷೇಪಹೇತುತ್ವಾತ್ । ತಸ್ಮಾತ್ ಯಃ ಕಶ್ಚನ ಕರ್ಮೀ ಸಂನ್ಯಸ್ತಫಲಸಂಕಲ್ಪೋ ಭವೇತ್ ಸ ಯೋಗೀ ಸಮಾಧಾನವಾನ್ ಅವಿಕ್ಷಿಪ್ತಚಿತ್ತೋ ಭವೇತ್ , ಚಿತ್ತವಿಕ್ಷೇಪಹೇತೋಃ ಫಲಸಂಕಲ್ಪಸ್ಯ ಸಂನ್ಯಸ್ತತ್ವಾದಿತ್ಯಭಿಪ್ರಾಯಃ ॥ ೨ ॥

ಯದುಕ್ತಂ - ಸಂನ್ಯಾಸಿತ್ವಂ ಯೋಗಿತ್ವಂ ಚ ಗೃಹಸ್ಥಸ್ಯ ಗೌಣಮ್ - ಇತಿ, ತದ್ ಉತ್ತರಾರ್ಧಯೋಜನಯಾ ಪ್ರಕಟಯಿತುಮ್ ಉತ್ತರಾರ್ಧಮ್ ಉತ್ಥಾಪಯತಿ -

ಕರ್ಮಯೋಗಸ್ಯೇತಿ ।

ಕರ್ಮಯೋಗಸ್ಯ ಪರಮಾರ್ಥಸಂನ್ಯಾಸೇನ ಕರ್ತೃದ್ವಾರಕಂ ಸಾಮ್ಯಮ್ ಉಕ್ತಂ ವ್ಯಕ್ತೀಕರೋತಿ -

ಯೋಹೀತಿ ।

ತ್ಯಕ್ತಾನಿ ಸರ್ವಾಣಿ ಕರ್ಮಾಣಿ ಸಾಧನಾನಿ ಚ ಯೇನ, ಸ ತಥೋಕ್ತಃ, ತಸ್ಯ ಭಾವಃ ತತ್ತಾ, ತಯಾ । ಸರ್ವಕರ್ಮವಿಷಯಂ ತತ್ಫಲವಿಷಯಂ ಚ ಸಂಕಲ್ಪಂ ತ್ಯಜತಿ, ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಸಂಕಲ್ಪತ್ಯಾಗೇ ತತ್ಕಾರ್ಯಕಾಮತ್ಯಾಗಃ, ತತ್ತ್ಯಾಗೇ ತಜ್ಜನ್ಯಪ್ರವೃತ್ತಿತ್ಯಾಗಶ್ಚ ಸಿದ್ಧ್ಯತಿ, ಇತಿ ಅಭಿಸಂಧಾಯ ವಿಶಿನಷ್ಟಿ -

ಪ್ರವೃತ್ತೀತಿ ।

ಕರ್ಮಿಣ್ಯಪಿ ಯಥೋಕ್ತಸಂಕಲ್ಪಸಂನ್ಯಾಸಿತ್ವಮ್ ಅಸ್ತಿ, ಇತ್ಯಾಹ -

ಅಯಮಪೀತಿ ।

ತದಪರಿತ್ಯಾಗೇ ವ್ಯಾಕುಲಚೇತಸ್ತಯಾ ಕರ್ಮಾನುಷ್ಠಾನಸ್ಯೈವ ದುಶ್ಶಕತ್ವಾತ್ , ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಉಕ್ತಮೇವ ಸಾಮ್ಯಂ ವ್ಯಕ್ತೀಕುರ್ವನ್ ವ್ಯತಿರೇಕಂ ದರ್ಶಯತಿ -

ಇತ್ಯೇತಮಿತಿ ।

ಫಲಸಂಕಲ್ಪಾಪರಿತ್ಯಾಗೇ ಕಿಮಿತಿ ಸಮಾಧಾನವತ್ತಾಭಾವಃ ? ತತ್ರ ಆಹ -

ಫಲೇತಿ ।

ವ್ಯತಿರೇಕಮುಖೇನ ಉಕ್ತಮ್ ಅರ್ಥಮ್ , ಅನ್ವಯಮುಖೇನ ಉಪಸಂಹರತಿ -

ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।

ಹಿಶಬ್ದಾರ್ಥಸ್ಯ ‘ಯಸ್ಮಾತ್ ‘ ಇತ್ಯುಕ್ತಸ್ಯ ‘ತಸ್ಮಾತ್ ‘ ಇತ್ಯನೇನ ಸಂಬಂಧಃ ।

ಕರ್ಮಿಣಂ ಪ್ರತಿ ಯಥೋಕ್ತವಿಧೌ ಹೇತುಹೇತುಮದ್ಭಾವಮ್ ಅಭಿಪ್ರೇತ್ಯ, ದ್ವಿತೀಯವಿಧೌ ಹೇತುಮಾಹ -

ಚಿತ್ತವಿಕ್ಷೇಪೇತಿ ।

॥ ೨ ॥