శ్రీమద్భగవద్గీతాభాష్యమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (గీతాభాష్య)
 
యం సంన్యాసమితి ప్రాహుర్యోగం తం విద్ధి పాణ్డవ
హ్యసంన్యస్తసఙ్కల్పో యోగీ భవతి కశ్చన ॥ ౨ ॥
యం సర్వకర్మతత్ఫలపరిత్యాగలక్షణం పరమార్థసంన్యాసం సంన్యాసమ్ ఇతి ప్రాహుః శ్రుతిస్మృతివిదః, యోగం కర్మానుష్ఠానలక్షణం తం పరమార్థసంన్యాసం విద్ధి జానీహి హే పాణ్డవకర్మయోగస్య ప్రవృత్తిలక్షణస్య తద్విపరీతేన నివృత్తిలక్షణేన పరమార్థసంన్యాసేన కీదృశం సామాన్యమఙ్గీకృత్య తద్భావ ఉచ్యతే ఇత్యపేక్షాయామ్ ఇదముచ్యతేఅస్తి హి పరమార్థసంన్యాసేన సాదృశ్యం కర్తృద్వారకం కర్మయోగస్యయో హి పరమార్థసంన్యాసీ త్యక్తసర్వకర్మసాధనతయా సర్వకర్మతత్ఫలవిషయం సఙ్కల్పం ప్రవృత్తిహేతుకామకారణం సంన్యస్యతిఅయమపి కర్మయోగీ కర్మ కుర్వాణ ఎవ ఫలవిషయం సఙ్కల్పం సంన్యస్యతి ఇత్యేతమర్థం దర్శయిష్యన్ ఆహ హి యస్మాత్ అసంన్యస్తసఙ్కల్పః అసంన్యస్తః అపరిత్యక్తః ఫలవిషయః సఙ్కల్పః అభిసన్ధిః యేన సః అసంన్యస్తసఙ్కల్పః కశ్చన కశ్చిదపి కర్మీ యోగీ సమాధానవాన్ భవతి సమ్భవతీత్యర్థః, ఫలసఙ్కల్పస్య చిత్తవిక్షేపహేతుత్వాత్తస్మాత్ యః కశ్చన కర్మీ సంన్యస్తఫలసఙ్కల్పో భవేత్ యోగీ సమాధానవాన్ అవిక్షిప్తచిత్తో భవేత్ , చిత్తవిక్షేపహేతోః ఫలసఙ్కల్పస్య సంన్యస్తత్వాదిత్యభిప్రాయః ॥ ౨ ॥
యం సంన్యాసమితి ప్రాహుర్యోగం తం విద్ధి పాణ్డవ
హ్యసంన్యస్తసఙ్కల్పో యోగీ భవతి కశ్చన ॥ ౨ ॥
యం సర్వకర్మతత్ఫలపరిత్యాగలక్షణం పరమార్థసంన్యాసం సంన్యాసమ్ ఇతి ప్రాహుః శ్రుతిస్మృతివిదః, యోగం కర్మానుష్ఠానలక్షణం తం పరమార్థసంన్యాసం విద్ధి జానీహి హే పాణ్డవకర్మయోగస్య ప్రవృత్తిలక్షణస్య తద్విపరీతేన నివృత్తిలక్షణేన పరమార్థసంన్యాసేన కీదృశం సామాన్యమఙ్గీకృత్య తద్భావ ఉచ్యతే ఇత్యపేక్షాయామ్ ఇదముచ్యతేఅస్తి హి పరమార్థసంన్యాసేన సాదృశ్యం కర్తృద్వారకం కర్మయోగస్యయో హి పరమార్థసంన్యాసీ త్యక్తసర్వకర్మసాధనతయా సర్వకర్మతత్ఫలవిషయం సఙ్కల్పం ప్రవృత్తిహేతుకామకారణం సంన్యస్యతిఅయమపి కర్మయోగీ కర్మ కుర్వాణ ఎవ ఫలవిషయం సఙ్కల్పం సంన్యస్యతి ఇత్యేతమర్థం దర్శయిష్యన్ ఆహ హి యస్మాత్ అసంన్యస్తసఙ్కల్పః అసంన్యస్తః అపరిత్యక్తః ఫలవిషయః సఙ్కల్పః అభిసన్ధిః యేన సః అసంన్యస్తసఙ్కల్పః కశ్చన కశ్చిదపి కర్మీ యోగీ సమాధానవాన్ భవతి సమ్భవతీత్యర్థః, ఫలసఙ్కల్పస్య చిత్తవిక్షేపహేతుత్వాత్తస్మాత్ యః కశ్చన కర్మీ సంన్యస్తఫలసఙ్కల్పో భవేత్ యోగీ సమాధానవాన్ అవిక్షిప్తచిత్తో భవేత్ , చిత్తవిక్షేపహేతోః ఫలసఙ్కల్పస్య సంన్యస్తత్వాదిత్యభిప్రాయః ॥ ౨ ॥

యదుక్తం - సంన్యాసిత్వం యోగిత్వం చ గృహస్థస్య గౌణమ్ - ఇతి, తద్ ఉత్తరార్ధయోజనయా ప్రకటయితుమ్ ఉత్తరార్ధమ్ ఉత్థాపయతి -

కర్మయోగస్యేతి ।

కర్మయోగస్య పరమార్థసంన్యాసేన కర్తృద్వారకం సామ్యమ్ ఉక్తం వ్యక్తీకరోతి -

యోహీతి ।

త్యక్తాని సర్వాణి కర్మాణి సాధనాని చ యేన, స తథోక్తః, తస్య భావః తత్తా, తయా । సర్వకర్మవిషయం తత్ఫలవిషయం చ సఙ్కల్పం త్యజతి, ఇత్యర్థః ।

సఙ్కల్పత్యాగే తత్కార్యకామత్యాగః, తత్త్యాగే తజ్జన్యప్రవృత్తిత్యాగశ్చ సిద్ధ్యతి, ఇతి అభిసన్ధాయ విశినష్టి -

ప్రవృత్తీతి ।

కర్మిణ్యపి యథోక్తసఙ్కల్పసంన్యాసిత్వమ్ అస్తి, ఇత్యాహ -

అయమపీతి ।

తదపరిత్యాగే వ్యాకులచేతస్తయా కర్మానుష్ఠానస్యైవ దుశ్శకత్వాత్ , ఇత్యర్థః ।

ఉక్తమేవ సామ్యం వ్యక్తీకుర్వన్ వ్యతిరేకం దర్శయతి -

ఇత్యేతమితి ।

ఫలసఙ్కల్పాపరిత్యాగే కిమితి సమాధానవత్తాభావః ? తత్ర ఆహ -

ఫలేతి ।

వ్యతిరేకముఖేన ఉక్తమ్ అర్థమ్ , అన్వయముఖేన ఉపసంహరతి -

తస్మాదితి ।

హిశబ్దార్థస్య ‘యస్మాత్ ‘ ఇత్యుక్తస్య ‘తస్మాత్ ‘ ఇత్యనేన సమ్బన్ధః ।

కర్మిణం ప్రతి యథోక్తవిధౌ హేతుహేతుమద్భావమ్ అభిప్రేత్య, ద్వితీయవిధౌ హేతుమాహ -

చిత్తవిక్షేపేతి ।

॥ ౨ ॥