ಕದಾ ತದನುಸ್ಮರಣೇ ಪ್ರಯತ್ನಾತಿರೇಕೋಽಭ್ಯರ್ಥ್ಯತೇ, ತತ್ರ ಆಹ -
ಪ್ರಯಾಣಕಾಲ ಇತಿ ।
ಕಥಂ ತದನುಸ್ಮರಣಮ್ ? ಇತಿ ಉಪಕರಣಕಲಾಪಪ್ರೇಕ್ಷ್ಯಮಾಣಂ ಪ್ರತಿ ಆಹ -
ಮನಸೇತಿ ।
ಯೋಽನುಸ್ಮರೇತ್ , ಸ ಕಿಮ್ ಉಪೈತಿ ? ತತ್ರ ಆಹ -
ಸ ತಮಿತಿ ।
ಮರಣಕಾಲೇ ಕ್ಲೇಶಬಾಹುಲ್ಯೇಽಪಿ ಪ್ರಾಚೀನಾಭ್ಯಾಸಾದಾಸಾದಿತಬುದ್ಧಿವೈಭವೋ ಭಗವಂತಮ್ ಅऩುಸ್ಮರನ್ ಯಥಾಸ್ಮೃತಮೇವ ದೇಹಾಭಿಮಾನವಿಗಮನಾನಂತರಮ್ ಉಪಾಗಚ್ಛತಿ, ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಭಗವದನುಸ್ಮರಣಸ್ಯ ಸಾಧನಂ ‘ಮನಸೈವಾನುದ್ರಷ್ಟವ್ಯಮ್ ‘ ಇತಿ ಶ್ರೃತ್ಯುಪದಿಷ್ಟಮ್ ಆಚಷ್ಟೇ -
ಮನಸೇತಿ ।
ತಸ್ಯ ಚಂಚಲತ್ವಾತ್ ನ ಸ್ಥೈರ್ಯಮ್ ಈಶ್ವರೇ ಸಿಧ್ಯತಿ, ತತ್ಕಥಂ ತೇತ ತದನುಸ್ಮರಣಮ್ ? ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ, ಆಹ -
ಅಚಲೇನೇತಿ ।
ಈಶ್ವರಾನುಸ್ಮರಣೇ ಪ್ರಯತ್ನೇನ ಪ್ರವರ್ತಿತಂ ವಿಷಯವಿಮುಖಮ್ , ತಸ್ಮಿನ್ನೇವ ಅನುಸ್ಮರಣಯೋಗ್ಯಪೌನಃಪುನ್ಯೇನ ಪ್ರವೃತ್ತ್ಯಾ ನಿಶ್ಚಲೀಕೃತಮ್ , ತತಃ ಚಲನವಿಕಲಮ್ , ತೇನ, ಇತಿ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ -
ಅಚಲೇನೇತಿ ।
ಸಂಪ್ರತಿ ಅऩುಸ್ಮರಣಾಧಿಕಾರಿಣಂ ವಿಶಿನಿಷ್ಟಿ -
ಭಕ್ತ್ಯೇತಿ ।
ಪರಮೇಶ್ವರೇ ಪರೇಣ ಪ್ರೇಮ್ಣಾ ಸಹಿತೋ ವಿಷಯಾಂತರವಿಮುಖೋಽನುಸ್ಮರ್ತವ್ಯಃ, ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಯೋಗಬಲಮೇವ ಸ್ಫೋರಯತಿ -
ಸಮಾಧಿಜೇತಿ ।
ಯೋಗಃ - ಸಮಾಧಿಃ, ಚಿತ್ತಸ್ಯ ವಿಷಯಾಂತರವೃತ್ತಿನಿರೋಧೇನ ಪರಸ್ಮಿನ್ನೇವ ಸ್ಥಾಪನಮ್ । ತಸ್ಯ ಬಲಮ್ - ಸಂಸ್ಕಾರಪ್ರಚಯೋ ಧ್ಯೇಯೈಕಾಗ್ರ್ಯಕರಣಮ್ । ತೇನ, ತತ್ರೈವ ಸ್ಥೈರ್ಯಮ್ , ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಚಕಾರಸೂಚಿತಮ್ ಅನ್ವಯಮ್ ಅನ್ವಾಚಷ್ಟೇ -
ತೇನ ಚೇತಿ ।
ಯತ್ತು ಕಯಾ ನಾಡ್ಯಾ ಉತ್ಕ್ರಾಮನ್ ಯಾತಿ, ಇತಿ, ತತ್ರ ಆಹ -
ಪೂರ್ವಮಿತಿ ।
ಚಿತ್ತ ಹಿ ಸ್ವಭಾವತೋ ವಿಷಯೇಷು ವ್ಯಾಪೃತಂ, ತೇಭ್ಯೋ ವಿಮುಖೀಕೃತ್ಯ ಹೃದಯೇ ಪುಂಡರೀಕಾಕಾರೇ ಪರಮಾತ್ಮಸ್ಥಾನೇ ಯತ್ನತಃ ಸ್ಥಾಪನೀಯಮ್ ।
‘ಅಥ ಯದಿದಮಸ್ಮಿನ್ ಬ್ರಹ್ಮಪುರೇ ‘ ಇತ್ಯಾದಿಶ್ರುತೇಃ, ತತ್ರ ಚಿತ್ತಂ ವಶೀಕೃತ್ಯ ಆದೌ, ಅನಂತರಂ ಕರ್ತವ್ಯಮ್ ಉಪದಿಶತಿ -
ತತ ಇತಿ ।
ಇಡಾಪಿಂಗಲೇ ದಕ್ಷಿಣೋತ್ತರೇ ನಾಡ್ಯೌ ಹೃದಯಾನ್ನಿಸ್ಸೃತೇ ನಿರುಧ್ಯ, ತಸ್ಮಾದೇವ ಹೃದಯಾಗ್ರಾತ್ ಊರ್ಧ್ವಗಮನಶೀಲಯಾ ಸುಷುಮ್ನಯಾ ನಾಡ್ಯಾ ಹಾರ್ದ ಪ್ರಾಣಮ್ ಆನೀಯ, ಕಂಠಾವಲಂಬಿತಸ್ತನಸದೃಶಂ ಮಾಂಸಖಂಡಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ, ತೇನ ಅಧ್ವನಾ ಭ್ರುವೋರ್ಮಧ್ಯೇ ತಮ ಆವೇಶ್ಯ ಅಪ್ರಮಾದವಾನ್ ಬ್ರಹ್ಮರಂಧ್ರಾತ್ ವಿನಿಷ್ಕ್ರಮ್ಯ ‘ಕವಿಂ ಪುರಾಣಮ್ ‘ ಇತ್ಯಾದಿವಿಶೇಷಣಂ ಪರಮಪುರುಷಮ್ ಉಪಗಚ್ಛತಿ, ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
‘ಭೂಮಿಜಯಕ್ರಮೇಣ ‘ ಇತ್ಯತ್ರ ಭೂಮ್ಯಾದೀನಾಂ ಪಂಚಾನಾಂ ಭೂತಾನಾಮ್ , ಜಯಃ - ವಶೀಕರಣಾಮ್ - ತಸ್ಯ ತಸ್ಯ ಭೂತಸ್ಯ ಸ್ವಾಧೀನಚೇಷ್ಟಾವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಮ್ , ತದ್ದ್ವಾರೇಣ, ಇತಿ ಏತದುಚ್ಯತೇ । ‘ಸ ತಮ್ ‘ ಇತ್ಯಾದಿ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ -
ಸ ಏವಮಿತಿ
॥ ೧೦ ॥