కదా తదనుస్మరణే ప్రయత్నాతిరేకోఽభ్యర్థ్యతే, తత్ర ఆహ -
ప్రయాణకాల ఇతి ।
కథం తదనుస్మరణమ్ ? ఇతి ఉపకరణకలాపప్రేక్ష్యమాణం ప్రతి ఆహ -
మనసేతి ।
యోఽనుస్మరేత్ , స కిమ్ ఉపైతి ? తత్ర ఆహ -
స తమితి ।
మరణకాలే క్లేశబాహుల్యేఽపి ప్రాచీనాభ్యాసాదాసాదితబుద్ధివైభవో భగవన్తమ్ అऩుస్మరన్ యథాస్మృతమేవ దేహాభిమానవిగమనానన్తరమ్ ఉపాగచ్ఛతి, ఇత్యర్థః ।
భగవదనుస్మరణస్య సాధనం ‘మనసైవానుద్రష్టవ్యమ్ ‘ ఇతి శ్రృత్యుపదిష్టమ్ ఆచష్టే -
మనసేతి ।
తస్య చఞ్చలత్వాత్ న స్థైర్యమ్ ఈశ్వరే సిధ్యతి, తత్కథం తేత తదనుస్మరణమ్ ? ఇత్యాశఙ్క్య, ఆహ -
అచలేనేతి ।
ఈశ్వరానుస్మరణే ప్రయత్నేన ప్రవర్తితం విషయవిముఖమ్ , తస్మిన్నేవ అనుస్మరణయోగ్యపౌనఃపున్యేన ప్రవృత్త్యా నిశ్చలీకృతమ్ , తతః చలనవికలమ్ , తేన, ఇతి వ్యాచష్టే -
అచలేనేతి ।
సమ్ప్రతి అऩుస్మరణాధికారిణం విశినిష్టి -
భక్త్యేతి ।
పరమేశ్వరే పరేణ ప్రేమ్ణా సహితో విషయాన్తరవిముఖోఽనుస్మర్తవ్యః, ఇత్యర్థః ।
యోగబలమేవ స్ఫోరయతి -
సమాధిజేతి ।
యోగః - సమాధిః, చిత్తస్య విషయాన్తరవృత్తినిరోధేన పరస్మిన్నేవ స్థాపనమ్ । తస్య బలమ్ - సంస్కారప్రచయో ధ్యేయైకాగ్ర్యకరణమ్ । తేన, తత్రైవ స్థైర్యమ్ , ఇత్యర్థః ।
చకారసూచితమ్ అన్వయమ్ అన్వాచష్టే -
తేన చేతి ।
యత్తు కయా నాడ్యా ఉత్క్రామన్ యాతి, ఇతి, తత్ర ఆహ -
పూర్వమితి ।
చిత్త హి స్వభావతో విషయేషు వ్యాపృతం, తేభ్యో విముఖీకృత్య హృదయే పుణ్డరీకాకారే పరమాత్మస్థానే యత్నతః స్థాపనీయమ్ ।
‘అథ యదిదమస్మిన్ బ్రహ్మపురే ‘ ఇత్యాదిశ్రుతేః, తత్ర చిత్తం వశీకృత్య ఆదౌ, అనన్తరం కర్తవ్యమ్ ఉపదిశతి -
తత ఇతి ।
ఇడాపిఙ్గలే దక్షిణోత్తరే నాడ్యౌ హృదయాన్నిస్సృతే నిరుధ్య, తస్మాదేవ హృదయాగ్రాత్ ఊర్ధ్వగమనశీలయా సుషుమ్నయా నాడ్యా హార్ద ప్రాణమ్ ఆనీయ, కణ్ఠావలమ్బితస్తనసదృశం మాంసఖణ్డం ప్రాప్య, తేన అధ్వనా భ్రువోర్మధ్యే తమ ఆవేశ్య అప్రమాదవాన్ బ్రహ్మరన్ధ్రాత్ వినిష్క్రమ్య ‘కవిం పురాణమ్ ‘ ఇత్యాదివిశేషణం పరమపురుషమ్ ఉపగచ్ఛతి, ఇత్యర్థః ।
‘భూమిజయక్రమేణ ‘ ఇత్యత్ర భూమ్యాదీనాం పఞ్చానాం భూతానామ్ , జయః - వశీకరణామ్ - తస్య తస్య భూతస్య స్వాధీనచేష్టావైశిష్ట్యమ్ , తద్ద్వారేణ, ఇతి ఎతదుచ్యతే । ‘స తమ్ ‘ ఇత్యాది వ్యాచష్టే -
స ఎవమితి
॥ ౧౦ ॥