ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಗೀತಾಭಾಷ್ಯ)
 
ಯದಕ್ಷರಂ ವೇದವಿದೋ ವದಂತಿ
ವಿಶಂತಿ ಯದ್ಯತಯೋ ವೀತರಾಗಾಃ
ಯದಿಚ್ಛಂತೋ ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯಂ ಚರಂತಿ
ತತ್ತೇ ಪದಂ ಸಂಗ್ರಹೇಣ ಪ್ರವಕ್ಷ್ಯೇ ॥ ೧೧ ॥
ಯತ್ ಅಕ್ಷರಂ ಕ್ಷರತೀತಿ ಅಕ್ಷರಮ್ ಅವಿನಾಶಿ ವೇದವಿದಃ ವೇದಾರ್ಥಜ್ಞಾಃ ವದಂತಿ, ತದ್ವಾ ಏತದಕ್ಷರಂ ಗಾರ್ಗಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಅಭಿವದಂತಿ’ (ಬೃ. ಉ. ೩ । ೮ । ೮) ಇತಿ ಶ್ರುತೇಃ, ಸರ್ವವಿಶೇಷನಿವರ್ತಕತ್ವೇನ ಅಭಿವದಂತಿಅಸ್ಥೂಲಮನಣುಇತ್ಯಾದಿಕಿಂಚವಿಶಂತಿ ಪ್ರವಿಶಂತಿ ಸಮ್ಯಗ್ದರ್ಶನಪ್ರಾಪ್ತೌ ಸತ್ಯಾಂ ಯತ್ ಯತಯಃ ಯತನಶೀಲಾಃ ಸಂನ್ಯಾಸಿನಃ ವೀತರಾಗಾಃ ವೀತಃ ವಿಗತಃ ರಾಗಃ ಯೇಭ್ಯಃ ತೇ ವೀತರಾಗಾಃಯಚ್ಚ ಅಕ್ಷರಮಿಚ್ಛಂತಃಜ್ಞಾತುಮ್ ಇತಿ ವಾಕ್ಯಶೇಷಃಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯಂ ಗುರೌ ಚರಂತಿ ಆಚರಂತಿ, ತತ್ ತೇ ಪದಂ ತತ್ ಅಕ್ಷರಾಖ್ಯಂ ಪದಂ ಪದನೀಯಂ ತೇ ತವ ಸಂಗ್ರಹೇಣ ಸಂಗ್ರಹಃ ಸಂಕ್ಷೇಪಃ ತೇನ ಸಂಕ್ಷೇಪೇಣ ಪ್ರವಕ್ಷ್ಯೇ ಕಥಯಿಷ್ಯಾಮಿ ॥ ೧೧ ॥
ಯದಕ್ಷರಂ ವೇದವಿದೋ ವದಂತಿ
ವಿಶಂತಿ ಯದ್ಯತಯೋ ವೀತರಾಗಾಃ
ಯದಿಚ್ಛಂತೋ ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯಂ ಚರಂತಿ
ತತ್ತೇ ಪದಂ ಸಂಗ್ರಹೇಣ ಪ್ರವಕ್ಷ್ಯೇ ॥ ೧೧ ॥
ಯತ್ ಅಕ್ಷರಂ ಕ್ಷರತೀತಿ ಅಕ್ಷರಮ್ ಅವಿನಾಶಿ ವೇದವಿದಃ ವೇದಾರ್ಥಜ್ಞಾಃ ವದಂತಿ, ತದ್ವಾ ಏತದಕ್ಷರಂ ಗಾರ್ಗಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಅಭಿವದಂತಿ’ (ಬೃ. ಉ. ೩ । ೮ । ೮) ಇತಿ ಶ್ರುತೇಃ, ಸರ್ವವಿಶೇಷನಿವರ್ತಕತ್ವೇನ ಅಭಿವದಂತಿಅಸ್ಥೂಲಮನಣುಇತ್ಯಾದಿಕಿಂಚವಿಶಂತಿ ಪ್ರವಿಶಂತಿ ಸಮ್ಯಗ್ದರ್ಶನಪ್ರಾಪ್ತೌ ಸತ್ಯಾಂ ಯತ್ ಯತಯಃ ಯತನಶೀಲಾಃ ಸಂನ್ಯಾಸಿನಃ ವೀತರಾಗಾಃ ವೀತಃ ವಿಗತಃ ರಾಗಃ ಯೇಭ್ಯಃ ತೇ ವೀತರಾಗಾಃಯಚ್ಚ ಅಕ್ಷರಮಿಚ್ಛಂತಃಜ್ಞಾತುಮ್ ಇತಿ ವಾಕ್ಯಶೇಷಃಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯಂ ಗುರೌ ಚರಂತಿ ಆಚರಂತಿ, ತತ್ ತೇ ಪದಂ ತತ್ ಅಕ್ಷರಾಖ್ಯಂ ಪದಂ ಪದನೀಯಂ ತೇ ತವ ಸಂಗ್ರಹೇಣ ಸಂಗ್ರಹಃ ಸಂಕ್ಷೇಪಃ ತೇನ ಸಂಕ್ಷೇಪೇಣ ಪ್ರವಕ್ಷ್ಯೇ ಕಥಯಿಷ್ಯಾಮಿ ॥ ೧೧ ॥

ಅವಿಷಯೇ ಪ್ರತೀಚಿ ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ವೇದಾರ್ಥವಿದಾಮಪಿ ಕಥಂ ವಚನಮ್ ? ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ, ಅವಿಷಯತ್ವಮ್ ಅತ್ಯಕ್ತ್ವೈವ ಇತಿ ಮತ್ವಾ, ಶ್ರುತಿಮ್ ಉದಾಹರತಿ -

ತದ್ವೇತಿ ।

ತಥಾಪಿ ತಸ್ಮಿನ್ ಅವಿಷಯೇ ಸರ್ವವಿಶೇಷಶೂನ್ಯೇ ವಚನಮ್ ಅನುಚಿತಮ್ ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ, ಆಹ -

ಸರ್ವೇತಿ ।

ನ ಕೇವಲಂ ವಿದ್ವದನುಭವಸಿದ್ಧಂ ಯಥೋಕ್ತಂ ಬ್ರಹ್ಮ, ಕಿಂತು ಮುಕ್ತೋಪಸೃಪ್ಯತಯಾ ಮುಕ್ತಾನಾಮಪಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧಮ್ , ಇತ್ಯಾಹ -

ಕಿಂಚೇತಿ ।

ಕೇಷಾಂ ಪುನಃ ಸಂನ್ಯಾಸಿತ್ವಮ್ ? ತದಾಹ -

ವೀತರಾಗಾ ಇತಿ ।

ಜ್ಞಾನಾರ್ಥಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯವಿಧಾನಾದಪಿ ಬ್ರಹ್ಮ ಜ್ಞೇಯತ್ವೇನ ಪ್ರಸಿದ್ಧಮ್ ಇತ್ಯಾಹ -

ಯಚ್ಚೇತಿ ।

ಕಥಂ ತರ್ಹಿ ಯಥೋಕ್ತಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಮಮ ಜ್ಞಾತುಂ ಶಕ್ಯಮ್ ? ಇತಿ ಆಕುಲಿತಚೇತಸಮ್ ಅರ್ಜುನಂ ಪ್ರತಿ ಆಹ -

ತತ್ತೇ ಪದಮಿತಿ

॥ ೧೧ ॥