శ్రీమద్భగవద్గీతాభాష్యమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (గీతాభాష్య)
 
యత్ర కాలే త్వనావృత్తిమావృత్తిం చైవ యోగినః
ప్రయాతా యాన్తి తం కాలం వక్ష్యామి భరతర్షభ ॥ ౨౩ ॥
యత్ర కాలే ప్రయాతాః ఇతి వ్యవహితేన సమ్బన్ధఃయత్ర యస్మిన్ కాలే తు అనావృత్తిమ్ అపునర్జన్మ ఆవృత్తిం తద్విపరీతాం చైవయోగినః ఇతి యోగినః కర్మిణశ్చ ఉచ్యన్తే, కర్మిణస్తు గుణతఃకర్మయోగేన యోగినామ్’ (భ. గీ. ౩ । ౩) ఇతి విశేషణాత్యోగినఃయత్ర కాలే ప్రయాతాః మృతాః యోగినః అనావృత్తిం యాన్తి, యత్ర కాలే ప్రయాతాః ఆవృత్తిం యాన్తి, తం కాలం వక్ష్యామి భరతర్షభ ॥ ౨౩ ॥
యత్ర కాలే త్వనావృత్తిమావృత్తిం చైవ యోగినః
ప్రయాతా యాన్తి తం కాలం వక్ష్యామి భరతర్షభ ॥ ౨౩ ॥
యత్ర కాలే ప్రయాతాః ఇతి వ్యవహితేన సమ్బన్ధఃయత్ర యస్మిన్ కాలే తు అనావృత్తిమ్ అపునర్జన్మ ఆవృత్తిం తద్విపరీతాం చైవయోగినః ఇతి యోగినః కర్మిణశ్చ ఉచ్యన్తే, కర్మిణస్తు గుణతఃకర్మయోగేన యోగినామ్’ (భ. గీ. ౩ । ౩) ఇతి విశేషణాత్యోగినఃయత్ర కాలే ప్రయాతాః మృతాః యోగినః అనావృత్తిం యాన్తి, యత్ర కాలే ప్రయాతాః ఆవృత్తిం యాన్తి, తం కాలం వక్ష్యామి భరతర్షభ ॥ ౨౩ ॥

యోగిన ఇతి ధ్యాయినాం కర్మిణాం చ తన్త్రేణ అభిధానమ్ , ఇత్యాహ -

యోగిన ఇతి ।

కథం కర్మిషు యోగశబ్దో వర్తతామ్ ? , ఇత్యాశఙ్క్య, అనుష్ఠానగుణయోగాత్ ఇత్యాహ-

కర్మిణస్త్వితి ।

గుణతో యోగిన ఇతి సమ్బన్ధః ।

తత్రైవ వాక్యోపక్రమస్య ఆనుకూల్యమ్ ఆహ -

కర్మయోగేనేతి ।

అవశిష్టాని అక్షరాణి వ్యాచక్షాణో వాక్యార్థమ్ ఆహ -

యత్రేతి ।

యోగినో ధ్యాయినోఽత్ర వివక్షితాః, ఆవృతౌ అధికృతా యోగినః కర్మిణ ఇతి విభాగః ।

కాల - ప్రాధాన్యేన మార్గద్వయోపన్యాసమ్ ఉపక్రమ్య తమేవ ప్రధానీకృత్య దేవయానం పన్థానమ్ అవతారయతి -

తం కాలమితి

॥ ౨౩ ॥