ಯಥೋಪಕ್ರಮಂ ವ್ಯಾಖ್ಯಾಯ ಯಥಾಶ್ರುತಂ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತಿ -

ಅಥವೇತಿ ।

ಕಥಂ ತರ್ಹಿ ದೇವತಾನಾಂ ಅತಿನೇತ್ರೀಣಾಂ ಗ್ರಹಣೇ ಕಾಲಪ್ರಾಧಾನ್ಯೇನ ನಿರ್ದೇಶಃ ಶ್ಲಿಷ್ಯತೇ ? ತತ್ರ ಆಹ -

ಭೂಯಸಾಂ ತ್ವಿತಿ ।

ಮಾರ್ಗದ್ವಯೇಽಪಿ ಕಾಲಾದ್ಯಭಿಮಾನಿನ್ಯೋ ದೇವತಾಃ ಕಾಲಶಬ್ದೇನ ಉಚ್ಯಂತೇ । ಕಾಲಾಭಿಮಾನಿನೀನಾಂ ಭೂಯಸ್ತ್ವಾತ್ ಕಾಲಶಬ್ದೇನ ಸರ್ವಾಸಾಂ ದೇವತಾನಾಮ್ ಉಪಲಕ್ಷಣತ್ವಂ ವಿವಕ್ಷಿತ್ವಾ ಕಾಲಕಥನಮ್ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಯಥಾ ಆಮ್ರಾಣಾಂ ಭೂಯಸ್ತ್ವಾತ್ ವಿದ್ಯಮಾನೇಷ್ವಪಿ ದ್ರುಮಾಂತರೇಷು ಆಮ್ರೈರೇವ ವನಂ ನಿರ್ದಿಶ್ಯತೇ, ತದ್ವತ್ ಇತಿ ಉದಾಹರಣಮ್ ಆಹ -

ಆಮ್ರೇತಿ ।

ನನು ಮಾರ್ಗಚಿಹ್ನಾನಾಂ ಭೋಗಭೂಮೀನಾಂ ವಾ ತತ್ತಚ್ಛಬ್ದೈಃ ಉಪಾದಾನಸಂಭವೇ ಕಿಮಿತಿ ದೇವತಾಗ್ರಹಣಮ್ ? ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ, ‘ಅತಿವಾಹಿಕಸ್ತಲ್ಲಿಂಗಾತ್’ (ಬ್ರ.ಸೂ. ೪-೩-೪) ಇತಿ ನ್ಯಾಯೇನ ಉತ್ತರಮ್ ಆಹ -

ಇತಿ ಸ್ಥಿತ ಇತಿ ।

ತೇಷಾಮ್ ಅಗ್ನ್ಯಾದೀನಾಂ ಸಮೀಪಮ್ , ಇತಿ ಸಾಮೀಪ್ಯೇ ‘ತತ್ರ’ ಇತಿ ಸಪ್ತಮೀ । ಬ್ರಹ್ಮ ಕಾರ್ಯೋಪಾಧಿಕಮ್ , ಪರಂ ವಾ ಬ್ರಹ್ಮ ಪರಂಪರಯಾ ಮುಕ್ತ್ಯಾಲಂಬನಮ್ । ಅತ ಏವ  ‘ಕ್ರಮೇಣ’ ಇತ್ಯುಕ್ತಮ್ ।

ನಿರ್ಗುಣಮ್ ಅಪ್ರಪಂಚಂ ಬ್ರಹ್ಮಸ್ಮಿ, ಇತಿ ವಿದ್ಯಾವತೋ ವ್ಯವಚ್ಛಿನತ್ತಿ -

ಬ್ರಹ್ಮೋಪಾಸನೇತಿ ।

ನನು ಬ್ರಹ್ಮಶಬ್ದಸ್ಯ ಮುಖ್ಯಾರ್ಥತ್ವಾರ್ಥಂ ಪರಬ್ರಹ್ಮವಿದಾಮೇವ ಇಯಂ ಗತಿಃ ಉಚ್ಯತೇ, ನ ಬಾದರ್ಯಧಿಕರಣವಿರೋಧಾತ್ ಇತ್ಯಾಹ -

ನ ಹೀತಿ

॥ ೨೪ ॥