భూతానామ్ ఈశ్వరే నైవ స్థితిః, ఇత్యత్ర హేతుమాహ -
పశ్యేతి ।
ఆత్మనోఽసఙ్గత్వం స్వరూపమ్ , ఇత్యత్ర ప్రమాణమాహ -
తథా చేతి ।
అసఙ్గశ్చేత్ ఈశ్వరః, తర్హి కథం ‘మత్స్థాని భూతాని’ (భ. గీ. ౫-౫) ఇత్యుక్తమ్ , కథఞ్చ తథోక్త్వా ‘న చ భత్స్థాని’ ఇతి తద్విరుద్ధముదీరితమ్ , ఇత్యాశఙ్క్య, ఆహ -
ఇదఞ్చేతి ।
తర్హి భూతసమ్బన్ధః స్యాత్ , ఇతి నేత్యాహ -
నచేతి ।
యథోక్తేన న్యాయేన - అసఙ్గత్వేన, ఇతి యావత్ । అసఙ్గతయా వస్తుతో భూతాసమ్బన్ధేఽపి కల్పనయా తదవిరోధాత్ న మిథో విరోధోఽస్తి, ఇతి భావః ।
ఆత్మనః సకాశాత్ ఆత్మనోఽన్యత్వాయోగాత్ కుతః సమ్బన్ధోక్తిః ? ఇత్యాశఙ్క్య, ఆహ -
అసావితి ।
(విభజ్యేతి) । యథా లోకో వస్తుతత్త్వమజానన్ భేదమ్ ఆరోప్య ‘మమాయమ్ ‘ ఇతి సమ్బన్ధమనుభవతి, న తథా ఇహ సమ్బన్ధవ్యపదేశః, ఆత్మని స్వతో భేదాభావాత్ । అతో భేదే అసత్యేవ లోకే సమ్బన్ధబుద్ధిదర్శనమ్ అనుసరన్ భగవాన్ ఆత్మనో దేహాదిసఙ్ఘాతం విభజ్య అహఙ్కారం తస్మిన్ ఆరోప్య ‘అసౌ మమాత్మా’ ఇతి భేదం వ్యపదిశతి । తథా చ సఙ్ఘాతస్య ‘మమ’ ఇతి వ్యపదేశాత్ తతో ని(కృ)ష్కృష్టస్య స్వరూపస్య ఆత్మశబ్దేన నిర్దేశాత్ న భూతస్థోఽసౌ, ఇత్యర్థః ।
పూర్వోక్తాసఙ్గత్వాఙ్గీకారేణైవ ఆత్మా భూతాని భావయతి, ఇత్యాహ -
తథేతి
॥ ౫ ॥