శ్రీమద్భగవద్గీతాభాష్యమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (గీతాభాష్య)
 
శ్రేయో హి జ్ఞానమభ్యాసాజ్జ్ఞానాద్ధ్యానం విశిష్యతే
ధ్యానాత్కర్మఫలత్యాగస్త్యాగాచ్ఛాన్తిరనన్తరమ్ ॥ ౧౨ ॥
అజ్ఞస్య కర్మణి ప్రవృత్తస్య పూర్వోపదిష్టోపాయానుష్ఠానాశక్తౌ సర్వకర్మణాం ఫలత్యాగః శ్రేయఃసాధనమ్ ఉపదిష్టమ్ , ప్రథమమేవఅతశ్చశ్రేయో హి జ్ఞానమభ్యాసాత్ఇత్యుత్తరోత్తరవిశిష్టత్వోపదేశేన సర్వకర్మఫలత్యాగః స్తూయతే, సమ్పన్నసాధనానుష్ఠానాశక్తౌ అనుష్ఠేయత్వేన శ్రుతత్వాత్కేన సాధర్మ్యేణ స్తుతిత్వమ్ ? యదా సర్వే ప్రముచ్యన్తే’ (క. ఉ. ౨ । ౩ । ౧౪) ఇతి సర్వకామప్రహాణాత్ అమృతత్వమ్ ఉక్తమ్ ; తత్ ప్రసిద్ధమ్కామాశ్చ సర్వే శ్రౌతస్మార్తకర్మణాం ఫలానితత్త్యాగే విదుషః ధ్యాననిష్ఠస్య అనన్తరైవ శాన్తిః ఇతి సర్వకామత్యాగసామాన్యమ్ అజ్ఞకర్మఫలత్యాగస్య అస్తి ఇతి తత్సామాన్యాత్ సర్వకర్మఫలత్యాగస్తుతిః ఇయం ప్రరోచనార్థాయథా అగస్త్యేన బ్రాహ్మణేన సముద్రః పీతః ఇతి ఇదానీన్తనాః అపి బ్రాహ్మణాః బ్రాహ్మణత్వసామాన్యాత్ స్తూయన్తే, ఎవం కర్మఫలత్యాగాత్ కర్మయోగస్య శ్రేయఃసాధనత్వమభిహితమ్ ॥ ౧౨ ॥
శ్రేయో హి జ్ఞానమభ్యాసాజ్జ్ఞానాద్ధ్యానం విశిష్యతే
ధ్యానాత్కర్మఫలత్యాగస్త్యాగాచ్ఛాన్తిరనన్తరమ్ ॥ ౧౨ ॥
అజ్ఞస్య కర్మణి ప్రవృత్తస్య పూర్వోపదిష్టోపాయానుష్ఠానాశక్తౌ సర్వకర్మణాం ఫలత్యాగః శ్రేయఃసాధనమ్ ఉపదిష్టమ్ , ప్రథమమేవఅతశ్చశ్రేయో హి జ్ఞానమభ్యాసాత్ఇత్యుత్తరోత్తరవిశిష్టత్వోపదేశేన సర్వకర్మఫలత్యాగః స్తూయతే, సమ్పన్నసాధనానుష్ఠానాశక్తౌ అనుష్ఠేయత్వేన శ్రుతత్వాత్కేన సాధర్మ్యేణ స్తుతిత్వమ్ ? యదా సర్వే ప్రముచ్యన్తే’ (క. ఉ. ౨ । ౩ । ౧౪) ఇతి సర్వకామప్రహాణాత్ అమృతత్వమ్ ఉక్తమ్ ; తత్ ప్రసిద్ధమ్కామాశ్చ సర్వే శ్రౌతస్మార్తకర్మణాం ఫలానితత్త్యాగే విదుషః ధ్యాననిష్ఠస్య అనన్తరైవ శాన్తిః ఇతి సర్వకామత్యాగసామాన్యమ్ అజ్ఞకర్మఫలత్యాగస్య అస్తి ఇతి తత్సామాన్యాత్ సర్వకర్మఫలత్యాగస్తుతిః ఇయం ప్రరోచనార్థాయథా అగస్త్యేన బ్రాహ్మణేన సముద్రః పీతః ఇతి ఇదానీన్తనాః అపి బ్రాహ్మణాః బ్రాహ్మణత్వసామాన్యాత్ స్తూయన్తే, ఎవం కర్మఫలత్యాగాత్ కర్మయోగస్య శ్రేయఃసాధనత్వమభిహితమ్ ॥ ౧౨ ॥

నను, కర్మఫలత్యాగస్య సద్యః శాన్తికరత్వే, సమ్యగ్ధీరేవ తథా ఇతి శ్రుతిస్మృతిప్రసిద్ధిః విరుధ్యేత, తత్ర ఆహ -

అజ్ఞస్యేతి

దీర్ఘేణ కాలేన ఆదరనైరన్తర్యానుష్ఠితాత్ ధ్యానాత్ వస్తుసాక్షాత్కారద్వారా సంసారదుఃఖోపశాన్తేః తథావిధాత్ ధ్యానాత్ త్యాగస్య విశిష్టత్వోక్తేః తదీయస్తుతిః అత్ర ఇష్టా, ఇత్యాహ -

అతశ్చేతి ।

తత్ర హేతుమ్ ఆహ -

సమ్పన్నేతి ।

సమ్పన్నాని ప్రాప్తాని సాధనాని అక్షరోపాసనాదీని । తేషాం మధ్యే పూర్వపూర్వస్య అనుష్ఠానాశక్తౌ ఉత్తరోత్తరస్య అనుష్ఠేయత్వేన ఉపదేశాతు, త్యాగే చ ఉపదేశపర్యవసానాత్ , ఇత్యర్థః ।

త్యాగే విశిష్టత్వవచనస్య కేన సాధర్మ్యేణ తం ప్రతి స్తుతిత్వమ్ ? ఇతి పృచ్ఛతి -

కేనేతి ।

ఉత్తరమ్ ఆహ -

యదేతి ।

అమృతత్వమ్ ఉక్తమ్ ‘అథ మర్త్యోఽమృతో భవతి’ (బృ.ఉ. ౪ - ౪ - ౭), (క. ఉ. ౬ - ౧౪, ౧౫) ఇతి శేషాత్ , ఇతి శేషః ।

కామప్రహాణస్య అమృతత్వార్థత్వమ్ ‘అథాకామయమానః’ (బృ.ఉ. ౪-౪-౬) ఇత్యాదావపి సిద్ధమ్ , ఇత్యాహ -

తదితి ।

కామత్యాగస్య అమృతత్వహేతుత్వేఽపి, కథం కర్మఫలత్యాగస్య తద్ధేతుత్వమ్ ? ఇత్యాశఙ్క్య ఆహ -

కామాశ్చేతి ।

కర్మఫలత్యాగాదేవ శాన్తిశ్చేత్ , జ్ఞాననిష్ఠా ఉపేక్షితా, ఇత్యాశఙ్క్య ఆహ -

తత్త్యాగే చేతి ।

తథాపి కథమ్ అజ్ఞస్య కర్మఫలత్యాగస్తుతిః? ఇత్యాశఙ్క్య ఆహ -

ఇతి సర్వేతి ।

విద్యావతః త్యాగవత్ , అవిద్వత్త్యాగస్యాపి త్యాగత్వావిశేషాత్ విశిష్టత్వోక్తిః యుక్తా, ఇతి స్తుతిమ్ ఉపసంహరతి -

ఇతి తత్సామాన్యాదితి ।

కిమర్థా స్తుతిః? ఇత్యాశఙ్క్య, త్యాగే రూచిమ్ ఉత్పాద్య ప్రవర్తయితుమ్ ఇత్యాహ -

ప్రరోచనార్థేతి ।

త్యాగస్తుతిం దృష్టాన్తేన స్పష్టయతి -

యథేతి ।

ఫలత్యాగః శ్రేయోహేతుశ్చేత్ , కర్మత్యాగాదపి ఫలత్యాగసిద్ధేః, అలం కర్మానుష్ఠానేనః ఇత్యాశఙ్క్య ఆహ -

ఎవం కర్మేతి ।

ఫలాభిలాషం త్యక్త్వా కర్మానుష్ఠానస్య అర్పితస్య ఈశ్వరే, శ్రేయోహేతుతయా వివక్షితత్వాత్ న అనుష్ఠానానర్థక్యమ్ , ఇత్యర్థః

॥ ౧౨ ॥