ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாபா⁴ஷ்யம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (கீ³தாபா⁴ஷ்ய)
 
ஸப்தமே அத்⁴யாயே ஸூசிதே த்³வே ப்ரக்ருதீ ஈஶ்வரஸ்யத்ரிகு³ணாத்மிகா அஷ்டதா⁴ பி⁴ந்நா அபரா, ஸம்ஸாரஹேதுத்வாத் ; பரா அந்யா ஜீவபூ⁴தா க்ஷேத்ரஜ்ஞலக்ஷணா ஈஶ்வராத்மிகாயாப்⁴யாம் ப்ரக்ருதிப்⁴யாமீஶ்வர: ஜக³து³த்பத்திஸ்தி²திலயஹேதுத்வம் ப்ரதிபத்³யதேதத்ர க்ஷேத்ரக்ஷேத்ரஜ்ஞலக்ஷணப்ரக்ருதித்³வயநிரூபணத்³வாரேண தத்³வத: ஈஶ்வரஸ்ய தத்த்வநிர்தா⁴ரணார்த²ம் க்ஷேத்ராத்⁴யாய: ஆரப்⁴யதேஅதீதாநந்தராத்⁴யாயே அத்³வேஷ்டா ஸர்வபூ⁴தாநாம்’ (ப⁴. கீ³. 12 । 13) இத்யாதி³நா யாவத் அத்⁴யாயபரிஸமாப்தி: தாவத் தத்த்வஜ்ஞாநிநாம் ஸம்ந்யாஸிநாம் நிஷ்டா² யதா² தே வர்தந்தே இத்யேதத் உக்தம்கேந புந: தே தத்த்வஜ்ஞாநேந யுக்தா: யதோ²க்தத⁴ர்மாசரணாத் ப⁴க³வத: ப்ரியா ப⁴வந்தீதி ஏவமர்த²ஶ்ச அயமத்⁴யாய: ஆரப்⁴யதேப்ரக்ருதிஶ்ச த்ரிகு³ணாத்மிகா ஸர்வகார்யகரணவிஷயாகாரேண பரிணதா புருஷஸ்ய போ⁴கா³பவர்கா³ர்த²கர்தவ்யதயா தே³ஹேந்த்³ரியாத்³யாகாரேண ஸம்ஹந்யதேஸோ(அ)யம் ஸங்கா⁴த: இத³ம் ஶரீரம்ததே³தத் ப⁴க³வாந் உவாச
ஸப்தமே அத்⁴யாயே ஸூசிதே த்³வே ப்ரக்ருதீ ஈஶ்வரஸ்யத்ரிகு³ணாத்மிகா அஷ்டதா⁴ பி⁴ந்நா அபரா, ஸம்ஸாரஹேதுத்வாத் ; பரா அந்யா ஜீவபூ⁴தா க்ஷேத்ரஜ்ஞலக்ஷணா ஈஶ்வராத்மிகாயாப்⁴யாம் ப்ரக்ருதிப்⁴யாமீஶ்வர: ஜக³து³த்பத்திஸ்தி²திலயஹேதுத்வம் ப்ரதிபத்³யதேதத்ர க்ஷேத்ரக்ஷேத்ரஜ்ஞலக்ஷணப்ரக்ருதித்³வயநிரூபணத்³வாரேண தத்³வத: ஈஶ்வரஸ்ய தத்த்வநிர்தா⁴ரணார்த²ம் க்ஷேத்ராத்⁴யாய: ஆரப்⁴யதேஅதீதாநந்தராத்⁴யாயே அத்³வேஷ்டா ஸர்வபூ⁴தாநாம்’ (ப⁴. கீ³. 12 । 13) இத்யாதி³நா யாவத் அத்⁴யாயபரிஸமாப்தி: தாவத் தத்த்வஜ்ஞாநிநாம் ஸம்ந்யாஸிநாம் நிஷ்டா² யதா² தே வர்தந்தே இத்யேதத் உக்தம்கேந புந: தே தத்த்வஜ்ஞாநேந யுக்தா: யதோ²க்தத⁴ர்மாசரணாத் ப⁴க³வத: ப்ரியா ப⁴வந்தீதி ஏவமர்த²ஶ்ச அயமத்⁴யாய: ஆரப்⁴யதேப்ரக்ருதிஶ்ச த்ரிகு³ணாத்மிகா ஸர்வகார்யகரணவிஷயாகாரேண பரிணதா புருஷஸ்ய போ⁴கா³பவர்கா³ர்த²கர்தவ்யதயா தே³ஹேந்த்³ரியாத்³யாகாரேண ஸம்ஹந்யதேஸோ(அ)யம் ஸங்கா⁴த: இத³ம் ஶரீரம்ததே³தத் ப⁴க³வாந் உவாச

ப்ரத²மமத்⁴யமயோ: ஷட்கயோ: தத்த்வம்பதா³ர்தௌ² உக்தௌ । அந்திமஸ்து ஷட்க: வாக்யார்த²நிஷ்ட²: ஸம்யக்³தீ⁴ப்ரதா⁴ந: அது⁴நா ஆரப்⁴யதே । தத்ர க்ஷேத்ராத்⁴யாயம் அந்திமஷட்காத்³யம் அவதிதாரயிஷு: வ்யவஹிதம் வ்ருத்தம் கீர்தயதி-

ஸப்தம இதி ।

ப்ரக்ருதித்³வயஸ்ய ஸ்வாதந்த்ர்யம் வாரயதி -

ஈஶ்வரஸ்யேதி ।

பூ⁴மிரித்யாதி³நா உக்தா ஸத்வாதி³ரூபா ப்ரக்ருதி: அபரா இத்யத்ர ஹேதுமாஹ -

ஸம்ஸாரேதி ।

இதஸ்த்வந்யா இத்யாதி³நா உக்தாம் ப்ரக்ருதிம் அநுக்ராமதி -

பரா சேதி ।

பரத்வே ஹேதும் மூசயநி -

ஈஶ்வராத்மிகேதி ।

கிமர்த²ம் ஈஶ்வரஸ்ய ப்ரக்ருதித்³வயம் ? இத்யாஶங்க்ய, காரணத்வார்த²ம் இத்யாஹ -

யாப்⁴யாமிதி ।

வ்ருத்தம் அநூத்³ய, வர்திஷ்யமாணாத்⁴யாயாரம்ப⁴ப்ரகாரம் ஆஹ -

தத்ரேதி ।

வ்யவஹிதேந மவந்த⁴ம் உக்த்வா, அவ்யவஹிதேந தம் விவக்ஷு: அவ்யவஹிதம் அநுவத³தி -

அதீதேதி ।

நிஷ்டா² உக்தா இதி ஸம்ப³ந்த⁴: । நிஷ்டா²மேவ வ்யாசஷ்டே -

யதே²தி ।

வர்தந்தே - த⁴ர்மஜாதம் அநுதிஷ்ட²ந்தி, ததா² பூர்வோக்தேந ப்ரகாரேண ஸர்வமுக்தம் இதி யோஜநா ।

அவ்யவஹிதமேவ அநூத்³ய தேந உத்தரஸ்ய ஸம்ப³ந்த⁴ம் ஸங்கி³ரதே -

கேநேதி ।

தத்வஜ்ஞாநோக்தே: உக்தார்தே²ந ஸமுச்சயார்த²: சகார: ।

ஜீவாநாம் ஸுக²து³:கா²தி³ பே⁴த³பா⁴ஜாம் ப்ரதிக்ஷேத்ரம் பி⁴ந்நாநாம் ந அக்ஷரேண ஐக்யம் , இத்யாஶங்க்ய, ஸம்ஸாரஸ்ய ஆத்மத⁴ர்மத்வம் நிராக்ருத்ய ஸங்கா⁴தநிஷ்ட²த்வம் வக்தும், ஸங்கா⁴தோத்பத்திப்ரகாரம்  ஆஹ -

ப்ரக்ருதிஶ்சேதி ।

போ⁴க³ஶ்ச அபவர்க³ஶ்ச அர்தௌ², தயோரேவ கர்தவ்யதயா, இதி யாவத் ।

நநு அநந்தரஶ்லாகே ஶரீரநிர்தே³ஶாத் தஸ்ய உத்பத்தி: வக்தவ்யா, கிமிதி ஸங்கா⁴தஸ்ய உச்யதே? தத்ராஹ -

ஸோ(அ)யமிதி ।

உக்தே(அ)ர்தே² ப⁴க³வத்³வசநம் அவதாரயதி -

ததே³ததி³தி ।