ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಗೀತಾಭಾಷ್ಯ)
 
ಕ್ಷೇತ್ರಜ್ಞಂ ಚಾಪಿ ಮಾಂ ವಿದ್ಧಿ ಸರ್ವಕ್ಷೇತ್ರೇಷು ಭಾರತ
ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಷೇತ್ರಜ್ಞಯೋರ್ಜ್ಞಾನಂ ಯತ್ತಜ್ಜ್ಞಾನಂ ಮತಂ ಮಮ ॥ ೨ ॥
ನನು ಏವಂ ಸತಿ ಸಂಸಾರಸಂಸಾರಿತ್ವಾಭಾವೇ ಶಾಸ್ತ್ರಾನರ್ಥಕ್ಯಾದಿದೋಷಃ ಸ್ಯಾದಿತಿ ಚೇತ್ , ; ಸರ್ವೈರಭ್ಯುಪಗತತ್ವಾತ್ಸರ್ವೈಃ ಆತ್ಮವಾದಿಭಿಃ ಅಭ್ಯುಪಗತಃ ದೋಷಃ ಏಕೇನ ಪರಿಹರ್ತವ್ಯಃ ಭವತಿಕಥಮ್ ಅಭ್ಯುಪಗತಃ ಇತಿ ? ಮುಕ್ತಾತ್ಮನಾಂ ಹಿ ಸಂಸಾರಸಂಸಾರಿತ್ವವ್ಯವಹಾರಾಭಾವಃ ಸರ್ವೈರೇವ ಆತ್ಮವಾದಿಭಿಃ ಇಷ್ಯತೇ ತೇಷಾಂ ಶಾಸ್ತ್ರಾನರ್ಥಕ್ಯಾದಿದೋಷಪ್ರಾಪ್ತಿಃ ಅಭ್ಯುಪಗತಾತಥಾ ನಃ ಕ್ಷೇತ್ರಜ್ಞಾನಾಮ್ ಈಶ್ವರೈಕತ್ವೇ ಸತಿ, ಶಾಸ್ತ್ರಾನರ್ಥಕ್ಯಂ ಭವತು ; ಅವಿದ್ಯಾವಿಷಯೇ ಅರ್ಥವತ್ತ್ವಮ್ಯಥಾ ದ್ವೈತಿನಾಂ ಸರ್ವೇಷಾಂ ಬಂಧಾವಸ್ಥಾಯಾಮೇವ ಶಾಸ್ತ್ರಾದ್ಯರ್ಥವತ್ತ್ವಮ್ , ಮುಕ್ತಾವಸ್ಥಾಯಾಮ್ , ಏವಮ್
ಕ್ಷೇತ್ರಜ್ಞಂ ಚಾಪಿ ಮಾಂ ವಿದ್ಧಿ ಸರ್ವಕ್ಷೇತ್ರೇಷು ಭಾರತ
ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಷೇತ್ರಜ್ಞಯೋರ್ಜ್ಞಾನಂ ಯತ್ತಜ್ಜ್ಞಾನಂ ಮತಂ ಮಮ ॥ ೨ ॥
ನನು ಏವಂ ಸತಿ ಸಂಸಾರಸಂಸಾರಿತ್ವಾಭಾವೇ ಶಾಸ್ತ್ರಾನರ್ಥಕ್ಯಾದಿದೋಷಃ ಸ್ಯಾದಿತಿ ಚೇತ್ , ; ಸರ್ವೈರಭ್ಯುಪಗತತ್ವಾತ್ಸರ್ವೈಃ ಆತ್ಮವಾದಿಭಿಃ ಅಭ್ಯುಪಗತಃ ದೋಷಃ ಏಕೇನ ಪರಿಹರ್ತವ್ಯಃ ಭವತಿಕಥಮ್ ಅಭ್ಯುಪಗತಃ ಇತಿ ? ಮುಕ್ತಾತ್ಮನಾಂ ಹಿ ಸಂಸಾರಸಂಸಾರಿತ್ವವ್ಯವಹಾರಾಭಾವಃ ಸರ್ವೈರೇವ ಆತ್ಮವಾದಿಭಿಃ ಇಷ್ಯತೇ ತೇಷಾಂ ಶಾಸ್ತ್ರಾನರ್ಥಕ್ಯಾದಿದೋಷಪ್ರಾಪ್ತಿಃ ಅಭ್ಯುಪಗತಾತಥಾ ನಃ ಕ್ಷೇತ್ರಜ್ಞಾನಾಮ್ ಈಶ್ವರೈಕತ್ವೇ ಸತಿ, ಶಾಸ್ತ್ರಾನರ್ಥಕ್ಯಂ ಭವತು ; ಅವಿದ್ಯಾವಿಷಯೇ ಅರ್ಥವತ್ತ್ವಮ್ಯಥಾ ದ್ವೈತಿನಾಂ ಸರ್ವೇಷಾಂ ಬಂಧಾವಸ್ಥಾಯಾಮೇವ ಶಾಸ್ತ್ರಾದ್ಯರ್ಥವತ್ತ್ವಮ್ , ಮುಕ್ತಾವಸ್ಥಾಯಾಮ್ , ಏವಮ್

ಈಶ್ವರತ್ವೇ ಸತಿ ಆತ್ಮನಃ ಅಸಂಸಾರಿತ್ವೇ ವಿಧಿಶಾಸ್ರಸ್ಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷಾದೇಶ್ಚ ಆನರ್ಥಕ್ಯಾತ್ ತಾತ್ತ್ವಿಕಮೇವ ತಸ್ಯ ಸಂಸಾರಿತ್ವಮ್ , ಇತಿ ಶಂಕತೇ -

ನನ್ವಿತಿ ।

ವಿದ್ಯಾವಸ್ಥಾಯಾಮ್  ಅವಿದ್ಯಾವಸ್ಥಾಯಾಂ ವಾ ಶಾಸ್ತ್ರಾನರ್ಥಕ್ಯಮ್ , ಇತಿ ವಿಕಲ್ಪ್ಯ ಆದ್ಯಂ ಪ್ರತ್ಯಾಹ -

ನ ಸರ್ವೈರಿತಿ ।

ವಿದುಷೋ ಮುಕ್ತಸ್ಯ ಸಂಸಾರತದಾಧಾರತ್ವಯೋಃ ಅಭಾವಸ್ಯ ಸರ್ವವಾದಿಸಮ್ಮತತ್ವಾತ್ ತತ್ರ ಶಾಸ್ತ್ರಾನರ್ಥಕ್ಯಾದಿ ಚೋದ್ಯಂ ಮಯೈವ ನ ಪ್ರತಿವಿಧೇಯಮ್ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಸಂಗ್ರಹವಾಕ್ಯ ವಿವೃಣೋತಿ -

ಸರ್ವೈರಿತಿ ।

ಅಭಿಪ್ರಾಯಾಜ್ಞಾನಾತ್ ಪ್ರಶ್ನೇ ಸ್ವಾಭಿಪ್ರಾಯಮ್ ಆಹ -

ಕಥಮಿತ್ಯಾದಿನಾ ।

ತರ್ಹಿ ಮುಕ್ತಾನ್ಪ್ರತಿ ವಿಧಿಶಾಸ್ತ್ರಸ್ಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷಾದೇಶ್ಚ ಆನರ್ಥಕ್ಯಮ್ , ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಆಹ -

ನ ಚೇತಿ ।

ನಹಿ ವ್ಯವಹಾರಾತೀತೇಷು ತೇಷು ಗುಣದೋಷಶಂಕಾ, ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ದ್ವೇೈತಿನಾಂ ಮತೇ, ಮುಕ್ತಾತ್ಮಸ್ವಿವ ಅಸ್ಮತ್ಪಕ್ಷೇಽಪಿ ಕ್ಷೇತ್ರಜ್ಞಸ್ಯ ಈಶ್ವರತ್ವೇ, ತಂ ಪ್ರತಿ ಚ ಶಾಸ್ತ್ರಾದ್ಯಾನರ್ಥಕ್ಯಮ್ ವಿದ್ಯಾವಸ್ಥಾಯಾಮ್ ಆಸ್ಥಿತಮಿತಿ, ಫಲಿತಮ್ ಆಹ -

ತಥೇತಿ ।

ದ್ವಿತೀಯಂ ದೂಷಯತಿ -

ಅವಿದ್ಯೇತಿ ।

ತದೇವ ದೃಷ್ಟಾಂತೇನ ವಿವೃಣೋತಿ -

ಯಥೇತಿ ।

ಏವಮ್ - ಅದ್ವೇೈತವಾದಿನಾಮಪಿ ವಿದ್ಯೋದಯಾತ್ ಪ್ರಾಕ್ ಅರ್ಥವತ್ವಂ ಶಾಸ್ತ್ರಾದೇಃ, ಇತಿ ಶೇಷಃ ।