ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாபா⁴ஷ்யம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (கீ³தாபா⁴ஷ்ய)
 
க்ஷேத்ரஜ்ஞம் சாபி மாம் வித்³தி⁴ ஸர்வக்ஷேத்ரேஷு பா⁴ரத
க்ஷேத்ரக்ஷேத்ரஜ்ஞயோர்ஜ்ஞாநம் யத்தஜ்ஜ்ஞாநம் மதம் மம ॥ 2 ॥
ஶாஸ்த்ராநர்த²க்யம் , யதா²ப்ரஸித்³தா⁴வித்³வத்புருஷவிஷயத்வாத் ஶாஸ்த்ரஸ்யஅவிது³ஷாம் ஹி ப²லஹேத்வோ: அநாத்மநோ: ஆத்மத³ர்ஶநம் , விது³ஷாம் ; விது³ஷாம் ஹி ப²லஹேதுப்⁴யாம் ஆத்மந: அந்யத்வத³ர்ஶநே ஸதி, தயோ: அஹமிதி ஆத்மத³ர்ஶநாநுபபத்தே: ஹி அத்யந்தமூட⁴: உந்மத்தாதி³ரபி ஜலாக்³ந்யோ: சா²யாப்ரகாஶயோர்வா ஐகாத்ம்யம் பஶ்யதி ; கிமுத விவேகீதஸ்மாத் விதி⁴ப்ரதிஷேத⁴ஶாஸ்த்ரம் தாவத் ப²லஹேதுப்⁴யாம் ஆத்மந: அந்யத்வத³ர்ஶிந: ப⁴வதி ஹிதே³வத³த்த, த்வம் இத³ம் குருஇதி கஸ்மிம்ஶ்சித் கர்மணி நியுக்தே, விஷ்ணுமித்ர:அஹம் நியுக்த:இதி தத்ரஸ்த²: நியோக³ம் ஶ்ருண்வந்நபி ப்ரதிபத்³யதேவியோக³விஷயவிவேகாக்³ரஹணாத் து உபபத்³யதே ப்ரதிபத்தி: ; ததா² ப²லஹேத்வோரபி
க்ஷேத்ரஜ்ஞம் சாபி மாம் வித்³தி⁴ ஸர்வக்ஷேத்ரேஷு பா⁴ரத
க்ஷேத்ரக்ஷேத்ரஜ்ஞயோர்ஜ்ஞாநம் யத்தஜ்ஜ்ஞாநம் மதம் மம ॥ 2 ॥
ஶாஸ்த்ராநர்த²க்யம் , யதா²ப்ரஸித்³தா⁴வித்³வத்புருஷவிஷயத்வாத் ஶாஸ்த்ரஸ்யஅவிது³ஷாம் ஹி ப²லஹேத்வோ: அநாத்மநோ: ஆத்மத³ர்ஶநம் , விது³ஷாம் ; விது³ஷாம் ஹி ப²லஹேதுப்⁴யாம் ஆத்மந: அந்யத்வத³ர்ஶநே ஸதி, தயோ: அஹமிதி ஆத்மத³ர்ஶநாநுபபத்தே: ஹி அத்யந்தமூட⁴: உந்மத்தாதி³ரபி ஜலாக்³ந்யோ: சா²யாப்ரகாஶயோர்வா ஐகாத்ம்யம் பஶ்யதி ; கிமுத விவேகீதஸ்மாத் விதி⁴ப்ரதிஷேத⁴ஶாஸ்த்ரம் தாவத் ப²லஹேதுப்⁴யாம் ஆத்மந: அந்யத்வத³ர்ஶிந: ப⁴வதி ஹிதே³வத³த்த, த்வம் இத³ம் குருஇதி கஸ்மிம்ஶ்சித் கர்மணி நியுக்தே, விஷ்ணுமித்ர:அஹம் நியுக்த:இதி தத்ரஸ்த²: நியோக³ம் ஶ்ருண்வந்நபி ப்ரதிபத்³யதேவியோக³விஷயவிவேகாக்³ரஹணாத் து உபபத்³யதே ப்ரதிபத்தி: ; ததா² ப²லஹேத்வோரபி

தர்ஹி, பக்ஷத்³வயே(அ)பி தோ³ஷாவிஶேஷாத் ந அத்³வைதமதாநுராகே³ ஹேது:, இத்யாஶங்க்ய, அவித்³யாவிஷயே ச இத்யுக்தம் விவ்ருணோதி -

ந சேதி ।

ததே³வ ஸ்பு²டயதி -

அவிது³ஷாம் ஹீதி ।

ப²லம் - போ⁴க்த்ருத்வம் , கர்த்ருத்வம் - ஹேது: யத்³வா ப²லம் - தே³ஹவிஶேஷ:. ஹேதும் - அத்³ருஷ்டம் ; தயோ: அऩாத்மநோ: ‘போ⁴க்தாஹம் ‘ ‘கர்தாஹம் ‘ ‘மநுஷ்யோ(அ)ஹம் ‘ இத்யாத்³யாத்மத³ர்ஶநம் அதி⁴காரகாரணம் , தேந அவித்³ப³த்³விஷயம் விதி⁴நிஷேத⁴ஶாஸ்த்ரம்  இத்யர்த²: ।

விது³ஷாமபி ‘மநுஷ்யோ(அ)ஹம் ‘ இத்யாதி³வ்யவஹாராத் தத்³விஷயம் ஶாஸ்த்ரம் கிம் ந ஸ்யாத் ? இத்யாஶங்க்ய, ஆஹ -

நேதி ।

போ⁴க்த்ருத்வகர்த்ருத்வாப்⁴யாம் ப்³ராஹ்மண்யாதி³மத: தே³ஹாத் த⁴ர்மாத⁴ர்மாப்⁴யாம் ச ஆத்மந: அந்யத்வம் பஶ்யத: ந விதி⁴நிஷேதா⁴தி⁴காரித்வம் , உக்தப²லாதௌ³ ஆத்மீயாபி⁴மாநாஸம்ப⁴வாத் , இத்யர்த²: ।

ஆத்மந: தே³ஹாதே³: அந்யத்வத³ர்ஶிந: ந தே³ஹாதௌ³ ஆத்மதீ⁴:, இத்யேதத்³ உபபாத³யதி -

ந ஹீதி ।

விது³ஷோ ந விதி⁴நிஷேதா⁴காரிதா, இத்யுக்தம் உபஸம்ஹரதி -

தஸ்மாதி³தி ।

ஶாஸ்த்ரஸ்ய அவித்³வத்³விஷயத்வமிவ வித்³வத்³விஷயத்வமபி மந்தவ்யம் , உப⁴யோரபி ஶாஸ்த்ரத²வணாவிஶேஷாத் , இத்யாஶங்க்ய, ஆஹ -

ந ஹீதி ।

தத்ரஸ்த²: - யஸ்மிந் தே³ஶே தே³வத³த்த: ஸ்தி²த:, தத்ரைவ வர்தமாந: ஸந் , இத்யர்த²: ।

நநு, தே³வத³த்தே  நியுக்தே விஷ்ணுமித்ரோ(அ)பி கதா³சித் நியுக்தோ(அ)ஸ்மி இதி ப்ரதிபத்³யதே, ஸத்யம் , நியோக³விஷயாத் நியோஜ்யாத் ஆத்மநோ விவேகாக்³ரஹணாத் நியோஜ்யத்வப்⁴ராந்தே:, இத்யாஹ -

நியோகே³தி ।

அவிவேகிநோ நியோக³தீ⁴: ப⁴வதி இதி த்³ருஷ்டாந்தம் உக்த்வா, ப²லே ஹேதௌ ச ஆத்மத்³ருஷ்டிவிஶிஷ்டஸ்ய அவிது³ஷ: ஸம்ப⁴வத்யேவ விதி⁴நிபேதா⁴தி⁴காரித்வம் இதி தா³ர்ஷ்டாந்திகம் ஆஹ -

ததே²தி ।