శ్రీమద్భగవద్గీతాభాష్యమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (గీతాభాష్య)
 
క్షేత్రజ్ఞం చాపి మాం విద్ధి సర్వక్షేత్రేషు భారత
క్షేత్రక్షేత్రజ్ఞయోర్జ్ఞానం యత్తజ్జ్ఞానం మతం మమ ॥ ౨ ॥
అథ కిమిదం సంసారిణామివఅహమేవం’ ‘మమైవేదమ్ఇతి పణ్డితానామపి ? శృణు ; ఇదం తత్ పాణ్డిత్యమ్ , యత్ క్షేత్రే ఎవ ఆత్మదర్శనమ్యది పునః క్షేత్రజ్ఞమ్ అవిక్రియం పశ్యేయుః, తతః భోగం కర్మ వా ఆకాఙ్క్షేయుఃమమ స్యాత్ఇతివిక్రియై భోగకర్మణీఅథ ఎవం సతి, ఫలార్థిత్వాత్ అవిద్వాన్ ప్రవర్తతేవిదుషః పునః అవిక్రియాత్మదర్శినః ఫలార్థిత్వాభావాత్ ప్రవృత్త్యనుపపత్తౌ కార్యకరణసఙ్ఘాతవ్యాపారోపరమే నివృత్తిః ఉపచర్యతే
క్షేత్రజ్ఞం చాపి మాం విద్ధి సర్వక్షేత్రేషు భారత
క్షేత్రక్షేత్రజ్ఞయోర్జ్ఞానం యత్తజ్జ్ఞానం మతం మమ ॥ ౨ ॥
అథ కిమిదం సంసారిణామివఅహమేవం’ ‘మమైవేదమ్ఇతి పణ్డితానామపి ? శృణు ; ఇదం తత్ పాణ్డిత్యమ్ , యత్ క్షేత్రే ఎవ ఆత్మదర్శనమ్యది పునః క్షేత్రజ్ఞమ్ అవిక్రియం పశ్యేయుః, తతః భోగం కర్మ వా ఆకాఙ్క్షేయుఃమమ స్యాత్ఇతివిక్రియై భోగకర్మణీఅథ ఎవం సతి, ఫలార్థిత్వాత్ అవిద్వాన్ ప్రవర్తతేవిదుషః పునః అవిక్రియాత్మదర్శినః ఫలార్థిత్వాభావాత్ ప్రవృత్త్యనుపపత్తౌ కార్యకరణసఙ్ఘాతవ్యాపారోపరమే నివృత్తిః ఉపచర్యతే

ఆరమనో వస్తుతః సంసారాసంస్పర్శే విద్వదనుభవవిరోధః స్యాత్ , ఇతి, చోదయతి -

అథేతి ।

ఎవమితి - ఆభిజాత్యాదివైశిష్ట్యమ్ ఉక్తమ్ । ఇదమా క్షేత్రకలత్రాది । పణ్డితానామపి ప్రతీలం సంసారిత్వమ్ ఇతి శేషః ।

కిం పాణ్డిత్యం దేహాదౌ ఆత్మదర్శనమ్ ? కిం వా కూటస్థాత్మదృష్టిః? ఆహో సంసారిత్వాదిధీః? ఇతి వికల్ప్య ఆద్యం నిరాకుర్వన్ ఆహ -

శ్రృణ్వితి ।

తచ్చ వస్తుతః అసంసారిత్వావిరోధి । ప్రాతిభాసికం తు సంసారిత్వమ్ ఇష్టమ్ , ఇతి శేషః ।

ద్వితీయం దూషయతి -

యదీతి ।

న హి కూటస్థాత్మవిషయం సంసారిత్వం ప్రతీయతే, యేన వస్తుతః అసంసారిత్వాం విరుధ్యేత ; కూటస్థాత్మధీవిరుద్ధాయాః సంసారిత్వబుద్ధేః అనవకాశిత్వాత్ , ఇత్యర్థః ।

ఆత్మానమ్ అక్రియం పశ్యతోఽపి కుతో భోగకర్మణీ న స్యాతామ్ ? ఇత్యాశఙ్క్య, ఆహ -

విక్రియేతి ।

అవిక్రియాత్మబుద్ధేః భోగకర్మకాఙ్క్షయోః అభావే, కస్య శాస్త్రే ప్రవృత్తిః, ఇత్యాశఙ్క్య ఆహ -

అథేతి ।

ఫలార్థిత్వాభావాత్ విదుషః న కర్మణి ప్రవృత్తిః ఇత్యేవం స్థితే సతి అనన్తరమ్ అవిద్వాన్ ఫలార్థిత్వాత్ తదుపాయే కర్మణి ప్రవర్త్తతే శాస్త్రాధికారీ, ఇత్యర్థః ।

విదుషః వైధప్రవృత్త్యభావేఽపి నిషేధాధీననివృత్తేరపి దుర్వచత్వాత్ తస్య నివృత్తినిష్ఠత్వాసిద్ధిః, ఇత్యాశఙ్క్య, ఆహ -

విదుష ఇతి ।