த்ருதீயம் உத்தா²பயதி -

இத³ம் சேதி ।

ஸித்³தா⁴ந்தாத் அவிஶேஷம் ஆஶங்க்ய, க்ஷேத்ரஸ்ய க்ஷேத்ரஜ்ஞாத் வஸ்துதோ பி⁴ந்நத்வேந தத்³விஷயத்வாங்கீ³காராத் , மைவம் , இத்யாஹ-

க்ஷேத்ரம் சேதி ।

அஹந்தீ⁴வேத்³யஸ்ய ஆத்மநோ வஸ்துத: ஸம்ஸாரித்வஸ்வீகாராச்ச ஸித்³தா⁴ந்தாத் பே⁴தோ³ அஸ்தி, இத்யாஹ -

அஹந்த்விதி ।

ஸம்ஸாரித்வமேவ ஸ்போ²ரயதி -

ஸுகீ²தி ।

ஸம்ஸாரித்வாஸ்ய வஸ்துத்வே தத³நிவ்ருத்த்யா புமர்தா²ஸித்³தி⁴:, இத்யாஶங்க்ய, ஆஹ -

ஸம்ஸாரேதி ।

கத²ம் தது³பரமஸ்ய ஹேதும் விநா கர்தவ்யத்வம் ? இத்யாஶங்க்ய, ஆஹ -

க்ஷேத்ரேதி ।

க்ஷேத்ரம் ஜ்ஞாத்வா ததோ நிஷ்க்ருஷ்டஸ்ய க்ஷேத்ரஜ்ஞஸ்ய ஜ்ஞாநம் கத²ம் ஸம்ஸாரோபரதிம் உத்பாத³யேத் ? இத்யாஶங்க்ய, ஆஹ -

த்⁴யாநேநேதி ।

ஸம்ஸாரித்வம் ஆத்மநோ பு³த்⁴யமாநஸ்ய தத்³ரஹிதாத் ஈஶ்வராத் அந்யத்வம் இதி வக்தும் இதிஶப்³த³: । ததே³வ அந்யத்வம் உபபாத³யதி -

யஶ்சேதி ।

மம ஸம்ஸாரிண: அஸம்ஸாரீஶ்வரத்வம் கர்தவ்யம் இத்யேவம் யோ பு³த்⁴யதே, யோ வா ததா²வித⁴ம் ஜ்ஞாநம் தவ கர்தவ்யம் இதி உபதி³ஶதி ; ஸ க்ஷேத்ரஜ்ஞாத் ஈஶ்வராத் அந்யோ ஜ்ஞேய: அந்யதா² உபதே³ஶாநர்த²க்யாத் , இத்யர்த²: ।

ஆத்மா ஸம்ஸாரீ பரஸ்மாத் ஆத்மந: அந்ய:, தஸ்ய த்⁴யாநாதீ⁴நஜ்ஞாநேந ஈஶ்வரத்வம் கர்தவ்யம் , இத்யேதத்³ ஜ்ஞாநம் பாண்டி³த்யம் , இதி மதம் தூ³ஷயதி -

ஏவமிதி ।

‘அயமாத்மா ப்³ரஹ்ம’ (ப்³ரு. உ. 2-5-19) இதி ஆத்மநோ ப்³ரஹ்மத்வஶ்ருதிவிரோதா⁴த் , இத்யர்த²: ।

நநு, ஸம்ஸாரஸ்ய வஸ்துத்வாங்கீ³காராத் தத்ப்ரதீத்யவஸ்தா²யாம் கர்மகாண்ட³ஸ்ய அர்த²வத்த்வம் , ஸம்ஸாரித்வநிராஸேந ஆத்மநோ ப்³ரஹ்மத்வே த்⁴யாநாதி³நா ஸாதி⁴தே, மோக்ஷாவஸ்தா²யாம் ஜ்ஞாநகாண்ட³ஸ்ய அர்த²வத்த்வம் , தத்கத²ம் யதோ²க்தஜ்ஞாநவாந் பண்டி³தாபஸத³த்வேந ஆக்ஷிப்யதே? தத்ராஹ -

ஸம்ஸாரேதி ।

கரோமி இதி மந்யமாநோ ய:, ஸ பண்டி³தாபஸத³ இதி பூர்வேண ஸம்ப³ந்த⁴: । கர்மகாண்ட³ம் ஹி கல்பிதம் ஸம்ஸாரித்வம் அதி⁴க்ருத்ய ஸாத்⁴யஸாத⁴நஸம்ப³ந்த⁴ம் போ³த⁴யத் அர்த²வத் இஷ்டம் । ஜ்ஞாநகாண்ட³மபி ததா²பித⁴ம் ஸம்ஸாரித்வம் பராக்ருத்ய அக²ண்டை³கரஸே ப்ரத்யக்³ப்³ரஹ்மணி பர்யவஸ்யது³ அர்த²வத் ப⁴வேத் , இத்யர்த²: ।

கிம் ச, ஆத்மந: ஶாஸ்த்ரஸித்³த⁴ம் ப்³ரஹ்மத்வம் த்யக்த்வா அப்³ரஹ்மத்வம் கல்பயந் ஆத்மஹா பூ⁴த்வா லோகத்³வயப³ஹிர்பூ⁴த: ஸ்யாத் , இத்யாஹ -

ஆத்மஹேதி ।

நநு, ‘க்ஷேத்ரஜ்ஞம் சாபி மாம் வித்³தி⁴’ இத்யநேந ஸர்வத்ர அந்தர்யாமீ பர: ஜீவாத³ந்ய: நிருச்யதே, ந ஜீவஸ்ய ஈஶ்வரத்வம் அத்ர ப்ரதிபாத்³யதே । தத் கத²ம் இத்த²ம் ஆக்ஷிப்யதே ? தத்ராஹ -

ஸ்வயமிதி ।

கிஞ்ச, தத்வமஸீதிவத் ப்ரஸித்³த⁴க்ஷேத்ரஜ்ஞாநுவாதே³ந அப்ரஸித்³த⁴ம் தஸ்ய ஈஶ்வரத்வம் இஹ உபதே³ஶத: த்⁴ருதம் தஸ்ய ஹாநிம் , அஶ்ருதஸ்ய ச ஜீவேஶ்வேரயோ: தாத்விகபே⁴த³ஸ்ய கல்பநாம் குர்வந் கத²ம் வ்யாமூடோ⁴ ந ஸ்யாத் ? இத்யாஹ -

ஶ்ருதேதி ।

நநு, கேசந வ்யாக்²யாதார: யதோ²க்தம் பாண்டி³த்யம் புரஸ்க்ருத்ய க்ஷேத்ரஜ்ஞே சாபி இத்யாதி³ஶ்லோகம் வ்யாக்²யாதவந்த: ; தத்கத²ம் உக்தபாண்டி³த்யம் ஆஸ்தா²து: வ்யாஸூ़டத்வம் ? தத்ராஹ -

தஸ்மாதி³தி ।