శ్రీమద్భగవద్గీతాభాష్యమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (గీతాభాష్య)
 
క్షేత్రజ్ఞం చాపి మాం విద్ధి సర్వక్షేత్రేషు భారత
క్షేత్రక్షేత్రజ్ఞయోర్జ్ఞానం యత్తజ్జ్ఞానం మతం మమ ॥ ౨ ॥
యత్తూక్తమ్ఈశ్వరస్య క్షేత్రజ్ఞైకత్వే సంసారిత్వం ప్రాప్నోతి, క్షేత్రజ్ఞానాం ఈశ్వరైకత్వే సంసారిణః అభావాత్ సంసారాభావప్రసఙ్గఃఇతి, ఎతౌ దోషౌ ప్రత్యుక్తౌవిద్యావిద్యయోః వైలక్షణ్యాభ్యుపగమాత్ఇతికథమ్ ? అవిద్యాపరికల్పితదోషేణ తద్విషయం వస్తు పారమార్థికం దుష్యతీతితథా దృష్టాన్తః దర్శితఃమరీచ్యమ్భసా ఊషరదేశో పఙ్కీక్రియతే ఇతిసంసారిణః అభావాత్ సంసారాభావప్రసఙ్గదోషోఽపి సంసారసంసారిణోః అవిద్యాకల్పితత్వోపపత్త్యా ప్రత్యుక్తః
క్షేత్రజ్ఞం చాపి మాం విద్ధి సర్వక్షేత్రేషు భారత
క్షేత్రక్షేత్రజ్ఞయోర్జ్ఞానం యత్తజ్జ్ఞానం మతం మమ ॥ ౨ ॥
యత్తూక్తమ్ఈశ్వరస్య క్షేత్రజ్ఞైకత్వే సంసారిత్వం ప్రాప్నోతి, క్షేత్రజ్ఞానాం ఈశ్వరైకత్వే సంసారిణః అభావాత్ సంసారాభావప్రసఙ్గఃఇతి, ఎతౌ దోషౌ ప్రత్యుక్తౌవిద్యావిద్యయోః వైలక్షణ్యాభ్యుపగమాత్ఇతికథమ్ ? అవిద్యాపరికల్పితదోషేణ తద్విషయం వస్తు పారమార్థికం దుష్యతీతితథా దృష్టాన్తః దర్శితఃమరీచ్యమ్భసా ఊషరదేశో పఙ్కీక్రియతే ఇతిసంసారిణః అభావాత్ సంసారాభావప్రసఙ్గదోషోఽపి సంసారసంసారిణోః అవిద్యాకల్పితత్వోపపత్త్యా ప్రత్యుక్తః

‘క్షేత్రజ్ఞం చాపి’ ఇత్యత్ర క్షేత్రజ్ఞేశ్వరయోః ఐక్యం స్వాభీష్టం స్పష్టయితుం ప్రత్యుక్తమేవ చోద్యమ్ అనుద్రవతి -

యత్తూక్తమితి ।

తాత్త్వికమ్ ఎకత్వమ్ , అతాత్త్వికం సంసారిత్వమ్ , ఇత్యఙ్గీకృత్య ఉక్తమేవ సమాధిం స్మారయతి -

ఎతావితి ।

ఈశ్వరస్య సంసారిత్వం సంమార్యభావేన సంసారాభావశ్చ ఇత్యుక్తౌ దోషౌ, విద్యావిద్యయోః వైలక్షణ్యేఽపి కథం ప్రత్యుక్తౌ, ఇతి దృచ్ఛతి-

కథమితి ।

కల్పితసంసారేణ కల్పనాధిష్ఠానమ్ అద్వయం వస్తు వస్తుతో న సమ్బద్ధమ్ , ఇతి పరిహరతి-

అవిద్యేతి ।

తద్విషయమ్ - కల్పనాస్పదమ్ అధిష్ఠానమ్ , ఇతి యావత్ ।

కల్పితేన అధిష్ఠానస్య వస్తుతః అసంస్పర్శే దృష్టాన్తం స్మారయతి-

తథా చేతి ।

ఈశ్వరస్య నంసారిత్వాప్రసఙ్గం ప్రకటోకృత్య ప్రసఙ్గాన్తరనిరాసమ్ అనుస్మారయతి -

సంసారిణ ఇతి ।