శ్రీమద్భగవద్గీతాభాష్యమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (గీతాభాష్య)
 
క్షేత్రజ్ఞం చాపి మాం విద్ధి సర్వక్షేత్రేషు భారత
క్షేత్రక్షేత్రజ్ఞయోర్జ్ఞానం యత్తజ్జ్ఞానం మతం మమ ॥ ౨ ॥
నను అయమేవ దోషః, యత్ దోషవత్క్షేత్రవిజ్ఞాతృత్వమ్ ; విజ్ఞానస్వరూపస్యైవ అవిక్రియస్య విజ్ఞాతృత్వోపచారాత్ ; యథా ఉష్ణతామాత్రేణ అగ్నేః తప్తిక్రియోపచారః తద్వత్యథా అత్ర భగవతా క్రియాకారకఫలాత్మత్వాభావః ఆత్మని స్వత ఎవ దర్శితఃఅవిద్యాధ్యారోపితః ఎవ క్రియాకారకాదిః ఆత్మని ఉపచర్యతే ; తథా తత్ర తత్ర ఎవం వేత్తి హన్తారమ్’ (భ. గీ. ౨ । ౧౯), ప్రకృతేః క్రియమాణాని గుణైః కర్మాణి సర్వశః’ (భ. గీ. ౩ । ౨౭), నాదత్తే కస్యచిత్పాపమ్’ (భ. గీ. ౫ । ౧౫) ఇత్యాదిప్రకరణేషు దర్శితఃతథైవ వ్యాఖ్యాతమ్ అస్మాభిఃఉత్తరేషు ప్రకరణేషు దర్శయిష్యామః
క్షేత్రజ్ఞం చాపి మాం విద్ధి సర్వక్షేత్రేషు భారత
క్షేత్రక్షేత్రజ్ఞయోర్జ్ఞానం యత్తజ్జ్ఞానం మతం మమ ॥ ౨ ॥
నను అయమేవ దోషః, యత్ దోషవత్క్షేత్రవిజ్ఞాతృత్వమ్ ; విజ్ఞానస్వరూపస్యైవ అవిక్రియస్య విజ్ఞాతృత్వోపచారాత్ ; యథా ఉష్ణతామాత్రేణ అగ్నేః తప్తిక్రియోపచారః తద్వత్యథా అత్ర భగవతా క్రియాకారకఫలాత్మత్వాభావః ఆత్మని స్వత ఎవ దర్శితఃఅవిద్యాధ్యారోపితః ఎవ క్రియాకారకాదిః ఆత్మని ఉపచర్యతే ; తథా తత్ర తత్ర ఎవం వేత్తి హన్తారమ్’ (భ. గీ. ౨ । ౧౯), ప్రకృతేః క్రియమాణాని గుణైః కర్మాణి సర్వశః’ (భ. గీ. ౩ । ౨౭), నాదత్తే కస్యచిత్పాపమ్’ (భ. గీ. ౫ । ౧౫) ఇత్యాదిప్రకరణేషు దర్శితఃతథైవ వ్యాఖ్యాతమ్ అస్మాభిఃఉత్తరేషు ప్రకరణేషు దర్శయిష్యామః

జ్ఞాతుః ఆత్మనః న కిఞ్చిద్ - దుష్యతి ఇతి, ఎతద్ అమృష్యమాణః శఙ్కతే -

నన్వితి ।

కిం జ్ఞాతృత్వం జ్ఞానక్రియాకర్తృత్వమ్ ? జ్ఞానస్వరూపత్వం వా? నాద్యః, తదనభ్యుపగమాత్ తత్ప్రయుక్తదోషాభావాత్ । ద్వీతీయే జ్ఞాతృత్వస్య ఔపచరికత్వాత్ న తత్కృతో దోషోఽస్తి, ఇత్యాహ -

నేత్యాదినా ।

అసత్యామపి క్రియాయాం క్రియోపచారం దృష్టాన్తేన స్ఫుటయతి -

యథేతి ।

ఆత్మని వస్తుతః విక్రియాభావే భగవదనుమతిం దర్శయతి -

యథాత్రేతి ।

గీతాశాస్త్రం సప్తమ్యర్థః । స్వత ఎవ ఆత్మని క్రియాద్యాత్మత్వాభావః భగవతా శాస్త్రే యథోక్తః, తథైవ వ్యాఖ్యాతమ్ అస్మాభిః, ఇతి సమ్బన్ధః ।

కథం తర్హి క్రియాదిః ఆత్మని భాతి? తత్రాహ -

అవిద్యేతి ।

యథా వస్తుతో నాస్తి ఆత్మని క్రియాదిః, ఉపచారాత్తు భాతి, తథా తత్ర తత్ర అతీతప్రకరణేషు భగవతా కృతో యత్నః, ఇత్యాహ -

తథేతి ।

న కేవలమ్ అతీతేష్వేవ ప్రకరణేషు వాస్తవక్రియాద్యభావాత్ ఆత్మని ఆద్యాసికీ తద్ధీః ఉక్తా, కిన్తు వక్ష్యమాణప్రకరణేష్వపి తథైవ భగవదభిప్రాయదర్శనం భవిష్యతి, ఇత్యాహ -

ఉత్తరేషు చేతి ।